|  مریم شکرانی  |   گروه اقتصادي شهروند   |

 دنیای خیره‌کننده رنگ و تصاویر فانتزی است که در بساط دستفروشان نوشت‌افزار به چشم می‌آید. دیگر از آن دفترچه‌های بی‌رنگ و روی بچه‌های دهه 60 با آن آرم بزرگ وزارت بازرگانی کوچکترین اثری پیدا نمی‌شود. نه از آن دفترچه‌ها خبری است نه از آن تراش‌های گرد و ساده و مدادهایی که با پایین‌ترین ‌درصد گرافیت ساخته می‌شدند و کمرنگ نوشتن‌شان برای بچه‌های نسل جنگ دغدغه شده بود. حالا بازار نوشت‌افزار ایران با بیشتر از 10‌میلیون نفر دانش‌آموز به تسخیر چینی‌ها درآمده است. می‌گویند آنها تنها به مدد همین رنگ و لعاب و فانتزی‌های کودکانه است که با سرعتی مثال‌زدنی توانسته‌اند 95‌درصد بازار نوشت‌افزار ایران را به دست آورند. از بدنامی چینی‌ها در سایر بازارها که بگذریم گویا نوشت‌افزارشان توانسته است مشتریان ایرانی را راضی نگه دارد. البته گفته می‌شود تولیدکنندگان ایرانی هم به همین سهم کوچک 5‌درصدی بازار، راضی هستند. عباس علی رحمانی، رئیس اتحادیه نوشت‌افزار و لوازم مهندسی ایران می‌گوید: بزرگترین تولید‌کننده مداد سیاه خاورمیانه یک تولید‌کننده ایرانی است و کیفیت دفترچه‌های ایرانی دست کمی از دفاتر وارداتی ندارد.  
سبد محصولات داخلی آب رفته است
با وجود کیفیت نوشت‌افزار داخلی هزینه بالای تولید در ایران، واردات نوشت‌افزار را به صرفه‌تر کرده است به گونه‌ای که به ادعای بسیاری از فعالان بازار، در سال‌های اخیر سبد محصولات تولیدکنندگان ایرانی آب رفته است.   
بهمن امدادی، یکی از توزیع کنندگان عمده لوازم‌التحریر تهران به «شهروند» می‌گوید: بیشتر محصولاتی که توسط شرکت ما توزیع می‌شود تولید داخلی به شمار می‌آید و تنها اقلام وارداتی‌مان کالاهایی هستند که مشابه داخلی ندارند اما متاسفانه تنوع تولیدات داخلی ‌سال‌به‌سال کمتر می‌شود و تولیدکنندگان علت این موضوع را افزایش هزینه‌های تولید اعلام می‌کنند. به‌عنوان مثال یکی از برندهای مطرح نوشت‌افزار کشور تا 3‌سال گذشته در سبد محصولات خود حدود 15 مدل کالای اداری تعریف کرده بود که امسال تنوع اقلام این برند به 8 نوع کاهش يافته‌است. این توزیع‌کننده با اشاره به کیفیت اقلام داخلی ادامه می‌دهد: باور کنید کیفیت محصولات ایرانی آن‌قدر بالاست که اگر لوگو و برند آنها حک نشود مشتری نمی‌تواند آن را از کالای خارجی تشخیص دهد اما افزایش هزینه‌های تولید قدرت رقابت را از تولیدکنندگان داخلی گرفته است. همین امسال نرخ بعضی از انواع دفترچه‌های چینی در بازار ایران 5 تا 10‌درصد نسبت به ‌سال گذشته کاهش داشته است اما قیمت دفترچه‌های ایرانی به‌طور متوسط 20‌درصد گران‌تر شده است. نگفته پیداست که در این شرایط تولید‌کننده ایرانی متضرر شده است.  
قیمت دفتر ایرانی 6برابر دفتر چینی
افزایـــش قیمـت لوازم‌التحریر داخلی در مقابل کاهش قیمت نوشت‌افزار خارجی در شرایطی اتفاق می‌افتد که تعرفه واردات لوازم‌التحریر به کشور حداقل 28‌درصد برای واردات لوازم ضروری و حداکثر 35درصد برای تجارت اقلام لوکس و فانتزی است.   اگر بخواهیم سود قابل توجه تاجران و دلالان لوازم‌التحریر را به‌درصد بالای تعرفه‌های گمرکی اضافه کنیم به سادگی می‌توان متوجه شد که تولیدکنندگان نوشت‌افزار در ایران تا چه اندازه برای رقابت با همتایان خارجی خود ضعیف به نظر می‌رسند. انواری، یکی دیگر از توزیع‌کنندگان عمده نوشت‌افزار به «شهروند» می‌گوید: بخشی از توزیع‌کنندگان اجناس مورد نیاز خود را به دلالان بزرگی سفارش می‌دهند که به‌طور مستقیم با تاجران در ارتباط هستند و بخشی دیگر علاوه‌بر توزیع‌کننده، وارد‌کننده نیز به شمار می‌آیند.  
او با اشاره به این‌که شرکت توزیعی تحت مدیریتش واردات لوازم‌التحریر را به صورت مستقیم انجام می‌دهد، می‌گوید: قیمت یک جلد دفترچه وزیری با جلد سخت و مرغوب در چین به پول ما کمتر از 500 تومان می‌شود. با احتساب هزینه‌های گمرکی و حاشیه سود دلالان این دفتر در بازار ایران با قیمت 3‌هزار تومان فروخته می‌شود این در شرایطی است که یک دفتر معمولی و با جلد ساده تولید داخل با قیمت 2 تا 3‌هزار تومان به خرده‌فروش عرضه می‌شود. مسلم است که سود حاصل از عرضه دفتر ایرانی برای خرده‌فروشان بسیار کمتر از سود فروش دفتر چینی است بنابراین بیشتر سفارش‌هایی که از خرده‌فروشان دریافت می‌کنیم مربوط به لوازم‌التحریر چینی است.  
از لوگوی فارسی می‌ترسند!
در بازار لوازم‌التحریر کشور با طیف بسیار گسترده‌ای از کالاهای مختلف مواجه می‌شوید از دفتر، مداد، خودکار و پاک‌کن گرفته تا گیره‌های کاغذ، چسب و مداد رنگی، منگنه، پرگار و ابزار مهندسی و...     
در کتابفروشی‌های شمال شهر این طیف با انواع خلاقانه‌تر کالاها حجیم‌تر می‌شود. در یک فروشگاه معروف نیاوران بچه‌های مدرسه‌ای می‌توانند جالیوانی‌هایی بخرند که با اتصال به پورت یو.اس.بی ‌رایانه یا تبلت‌شان نوشیدنی‌شان را گرم نگه می‌دارد.   دفترچه‌های موزیکال و خودکارهای سخنگو و نامریی، مداد شمعی‌های انگشتری و مردان نگه دارنده کتاب بخش دیگری از نوشت‌افزارهای جذابی است که جمعیت زیادی از دانش‌آموزان را به خود جلب کرده است.  
در این بین کالاهای ایرانی تنها به چند مدل دفتر و دفترچه، مداد سیاه، خودکار و جامدادی محدود می‌شوند که آن هم توسط انگشت شماری تولید‌کننده ساخته شده‌اند. بازاریان می‌گویند برخی از اقلام مانند پاک‌کن و خودکارهایی که عنوان مشهورترین برندهای جهان را یدک می‌کشند توسط تولیدکنندگان زیرزمینی ایران روانه بازار می‌شوند اما کیفیت این نوشت‌افزار تقلبی آن‌قدر خوب است که هیچ برگشتی از سوی خرده‌فروشان ندارند و تمام بار سفارشی به راحتی به فروش می‌رود.   
آنها به فرهنگ مصرفی مشتریان ایرانی اشاره می‌کنند و می‌گویند اعتماد مشتریان به کالاهای خارجی باعث شده است که تولیدکنندگان ایرانی از انتخاب لوگو و نام فارسی واهمه داشته باشند زیرا مشتریان ایرانی به راحتی یک کالای داخلی با برند تقلبی را خریداری می‌کنند اما اگر همان کالا با نام فارسی روانه بازار شود چند‌سال طول می‌کشد تا بتواند اعتماد خریداران را جلب کند.   
ستارگان فوتبال کاراکتر پرطرفدار بازار لوازم‌التحریر
لاک‌پشت‌های نینجا، باب اسفنجی، کیتی، میلی، بن‌تن و...    کاراکترهایی هستند که روی لوازم‌التحریر بچه‌ها به چشم می‌خورند. در این میان حتی کاراکترهای قدیمی‌تر و از مدافتاده‌ای مانند انگری برد، شکرستانی‌ها و حتی دارا و سارا هم به چشم می‌خورند اما گویا هر سال اقبال با تعدادی از کاراکترهاست و نوشت‌افزاری که تصاویر شخصیت‌های کم‌طرفدارتر را به یدک می‌کشند ارزان‌تر فروخته می‌شوند. در بازار تهران بچه‌ها امسال فوتبالی‌تر شده‌اند و فروشندگان می‌گویند نوشت‌افزاری که با تصاویر ستارگان فوتبال جهان ارایه شده‌اند فروش بیشتری داشته‌اند.  
در این میان کم‌طرفدارترین کاراکتر دارا و سارا است. بازاریان می‌گویند این دو کاراکتر ایرانی هیچ وقت محبوب بچه‌ها نشد و از همان ابتدای ورود به بازار رکورد کم‌فروش‌ترین‌ها را یدک می‌کشید. آنها تأکید می‌کنند نوشت افزاری که هم‌اکنون با تصاویر دارا و سارا در بازار یافت می‌شوند درواقع باقیمانده همان لوازم‌التحریر فروش نرفته سال‌های گذشته‌اند.   
با این حال بعضی از لوازم‌التحریر قدیمی هم پیدا می‌شوند که هنوز طرفداران زیادی دارند. در این بازار با نوعی مدادنوکی کمیاب مواجه می‌شوم که 200‌هزار تومان قیمت دارد. گویا این مدادنوکی‌های بسیار ظریف فلزی آلمانی اصل هستند و تعداد محدودی از آنها در بازار ایران وجود دارد. فروشنده می‌گوید بار موجود در مغازه او متعلق به 12‌سال پیش است و تنها 35 مدادنوکی باقیمانده است. این مدادنوکی‌ها 12‌سال پیش با قیمت 5‌هزار تومان فروخته می‌شد و حالا به دلیل توقف تولید و واردات‌شان 200‌هزار تومانی شده‌اند.   
شرح جدول: امسال قیمت لوازم‌التحریر تغییر محسوسی نسبت به پارسال نداشته است و در برخی اقلام مانند دفتر و خودکار قیمت‌ها 5 تا 10‌درصد کاهش داشته است. در این جدول متوسط قیمت انواع پرمصرف نوشت افزار در بازار‌ سال 93 آورده شده است.