|مژگان جعفری  |   روزنامه نگار|
 
اعلان ... دکتر لوی حکیم دندانساز و جراح دهان دیپلمه پاریس از مسافرت اخیری که نموده بود مراجعت کرده در محکمه ایشان همه قسم دندان‌های جدیدالاختراع ساخته می‌شود و کتابچه حفظ‌الصحه دهان و دندان نیز مجانا داده می‌شود... آدرس خیابان چراغ برق، نمره 11 ...
روزنامه ارشاد 10 جمادی‌الثانی 1333 ق.
دندانپزشکی و ‌دندانسازی در تاریخ متاخر ایران، ماجرایی جالب دارد. از سلمانی‌هایی که در کنار اصلاح مو و انجام چندین فن پزشکی و بهداشتی، دندان هم می‌کشیدند؛ آن هم چه کشیدنی! ماجراها دارد درد دندان و کشیدن دندان‌های پوسیده و خراب در تاریخ معاصر ایران. آن‌گونه که منابع روایت می‌کنند، دندانپزشکی به معنای امروزین، از میانه‌های دوره قاجار در ایران آرام‌آرام رواج یافت. این کار، تا آن روزگار، به شیوه‌ای سنتی انجام می‌شد. ورود برخی دندانپزشکان فرنگی به ایران عصر قاجار، موجب شد این حوزه در آستانه دگرگونی قرار گیرد. ورود این شاخه از طب نوین به ایران، همچون بسیاری دیگر از پدیده‌های نوظهور وارداتی از فرنگ، با ایستادگی‌هایی در بدنه جامعه روبه‌رو شد؛ همین مسأله ماجراهایی جذاب را در میان شهروندان ایرانی موجب شد. دندانپزشکی در میانه دو طیف موافقانی اندک اما موثر و مخالفان پرشمار با مقاومتی شکننده، ایستاد. زمانه ایران نوین اما در آستانه تغییراتی مهم بود. روشنفکران و دانش‌آموختگان علوم تازه به‌ویژه از فرنگ‌برگشتگان بر آن بودند تا این سرزمین کهن را از حصار کهنه مناسبات قدیم بیرون برده، دست‌کم از جنبه اجتماعی، آن را به لوازم یک جامعه مدرن مجهز سازند. آگهی «حکیم دندانساز و جراح دهان» که در‌سال 1294خورشیدی، 9‌سال پس از پیروزی جنبش مشروطیت در ایران در روزنامه منتشر شده است و نیز دیگر آگهی‌هایی از این‌دست، بخشی از دگرگونی یادشده را بیان می‌کند. در کنار این آگهی، بازخوانی روایت جذاب جعفر شهری در جلد دوم کتاب «طهران قدیم» به بیانی ساده می‌تواند دگرگونی پیش‌گفته را نشان دهد.
«دندانسازهای خارجی یا خارج دیده
اواخر [منظور اواخر دوره قاجار] دندانسازی ارمنی باسم (استپانیان) با ابزار و اثاثیة نوظهور مثل صندلی بلند و کوتاه‌شو و چرخ سنباده و مانند آن پیدا شده در خیابان چراغ برق محکمه‌ای دایر کرده بود که با صورت و قواعد بهتر عمل می‌نمود و از آن جمله بود، کرخ‌کردنِ دندانِ کشیدنی با داروئی مالیدنی و بیرون‌آوردن ریشه توسط همان دارو که ریشه‌های چندین ساله را که روی آن را گوشت پوشانده بود وسیلة همان شکافته بیرون می‌آورد و جلوگیری‌کردن از دردِ بعد از کشیدن دندان با دادن قرص آسپیرین و بندآوردن خون آن با محلول پرمنگنان و آب‌نمک و دارویی باسم (کررزت) که عوام (کل‌رضا)یش می‌گفتند جهت ساکت کردن دندان‌های دردکن که مخصوصا این دارویش کمک به‌ شهرت او می‌نمود، و بعد از او دندانسازی روسی که به‌صورت سیاح جهانگرد به‌ تهران آمده بود و به‌طور سیار گِرد کوچه و بازار طبابت می‌کرد، که پیله و چرک و زنگ‌زدگی و درد و مانند آنرا نیز مداوا می‌نمود و غیرعلاج‌های آن را می‌کشید به‌طوری‌که اصلا کلبتین بکار نمی‌برد و دردی نیز بروز نمی‌نمود، و طریقه‌اش در دندان‌کشیدن این بود که دارویی مایع به اطراف دندان می‌مالید و با چاقو گوشت دندان را از او جدا می‌کرد و پس از دو سه دقیق آنرا با پارچه گرفته یکی دو تکان به اطراف داده جاکن نموده بیرون می‌کشید، بعد از آن گردی در آب سرد حل کرده به بیمار می‌داد که در دهان می‌گرفت و جراحت چاقو را  التیام می‌بخشید. دندانسازی بمعنای واقعی که دندانی ساخته در دهان بگذارند، چنانچه امروز می‌کنند و بنام دندان مصنوعی شناخته شده است، هنوز رسم نشده بود و از کارهای غیرقابل‌قبول مردم و از مذاکرات و داستان‌های عجیب و غریبشان بود که با تردید برای هم تعریف می‌کردند! ظهور آن در تهران یکی از جانب دندان‌ هادی که در دهان پیرپاتال‌های از فرنگ برگشته دیده‌می‌شدند بود و بعد از آن دندان‌هایی که توسط همین استپانیان کم و بیش ساخته شده افسانه‌اش را لباس حقیقت می‌پوشانید، اما با این همه هنوز مردم آنرا قبول نکرده موردتاییدشان قرار نمی‌گرفت و و‌ای بحال بنده‌خدایی بود که شناخته شود دندان مصنوعی در دهانش می‌باشد که راه و نیم‌راه جلوش را گرفته واقعیت آنرا جویا می‌شدند که باید دهان گشوده بنظرشان برساند و در آخر هم خود دندان را که منکر بوده می‌گفتند آنها دندان‌های سگ‌مرده می‌باشد که کنده جفت‌وجور می‌کنند و لثة آنرا که آنرا آب‌کرده‌ رگ و پی مرده‌ها می‌دانستند و حاصل این مسائل آن‌که دندان مصنوعی‌گذار از آن‌جا که استخوان و اعضای مردار در دهانش می‌باشد نه‌تنها غذایی که خورده آبی که می‌نوشد حرام و مردار بلکه نماز و روزه‌اش هم نادرست و خراب می‌باشد!»