| دکتر ایرج فاضل|
به‌طور متوسط یک‌سوم تا نیمی از مردم ممکن است در طول زندگی خود نیاز به نوعی عمل جراحی پیدا کنند یا به دلیل جراحی اعضای خانواده و دوستان نزدیک خود به‌طور مستقیم با این مسأله درگیر شوند.بی‌شک دیدگاه پزشک جراح به عمل جراحی با مردم عادی به‌خصوص بیمار و نزدیکان او در بسیاری از موارد کاملا متفاوت است. وقتی پزشک جراح انجام یک عمل جراحی را مطرح می‌کند، در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده است که خطر عمل‌نشدن بیمار بسیار بالاتر از عمل جراحی است و به نفع بیمار و حفظ سلامت اوست که با قبول خطر بالنسبه کم، عمل جراحی را بپذیرد. اما در بیشتر موارد بیمار در دنیای دیگری سیر می‌کند. از نظر او هر عمل جراحی یک رویداد بسیار مهم و بالقوه خطرناک است. بارها شنیده شده است که بیماران پس از بیهوشی دیگر به‌هوش نیامده‌اند یا هنگام عمل جان خود را از دست داده‌اند و در پس فکر بیمار پیوسته این نگرانی وجود دارد که نکند از عمل جراحی جان سالم به در نبرد.اما بسیاری از این توهمات که باعث ایجاد نگرانی و اضطراب‌های زیادی در بیمار می‌شود، بی‌اساس و ناشی از مطالبی است که دهان‌به‌دهان از سوی افراد ناآگاه به او منتقل شده است. از همین‌رو بر آن شدیم تا در این ستون اطلاعاتی درباره جراحی‌های مختلف، دلایل ایجاد بیماری، روند درمانی و دوران نقاهت پس از جراحی را به زبانی ساده برای مخاطبان گرامی بازگو کنیم.
روده‌ها که تماما در داخل محوطه شکم قرار دارند، به دو قسمت روده باریک و روده بزرگ تقسیم می‌شوند. طول روده باریک بین 5 تا 7 متر و طول روده بزرگ کمی بیش از یک متر است. روده بزرگ همان‌طور که از اسم آن پیداست قطری بزرگتر از روده باریک دارد و از انتهای روده باریک شروع و به مقعد ختم می‌شود. روده بزرگ یک اندام ذخیره‌کننده است. هر روز در حدود یک لیتر از باقیمانده مواد خوراکی به‌صورت مایع از انتهای روده باریک به روده بزرگ وارد می‌شود. از این مقدار 90 درصد آن جذب و وارد جریان خون و
10 درصد باقیمانده به شکل مدفوع دفع می‌شود.
به دلایلی که چندان مشخص نیست، روده باریک بندرت دچار سرطان می‌شود، ولی به عکس روده بزرگ یکی از شایع‌ترین نقاط برای بروز سرطان در لوله گوارش است. اگر سرطان روده بزرگ در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان شود، بسیاری از مبتلایان به طور کامل و قطعی بهبود یافته و از شر این بیماری خلاص می‌شوند.دلیل بروز سرطان در روده بزرگ مثل بسیاری از سرطان‌ها مشخص نیست، ولی به‌نظر می‌رسد هرچه مواد غیرقابل جذب (مانند سبوس گندم و بسیاری از اجزای سبزی‌ها) در رژیم غذایی کمتر باشد احتمال بروز آن در درازمدت بیشتر است و شاید همین مسأله دلیل شیوع درصد بسیار بالای این سرطان در ممالک غربی باشد. سرطان روده بزرگ در مراحل اولیه علایم چندانی ندارد، ولی یکی از مهم‌ترین علایم آن تغییر در عادت اجابت مزاج است. بنابراین بروز یبوست غیرعادی یا اسهال و یبوست به‌طور متناوب در سنین بالا اگر طول بکشد، علامت مشکوکی است و فرد باید حتما به پزشک مراجعه کند. یکی دیگر از علایم مهم، وجود خون در مدفوع است که بررسی کامل پزشک را ایجاب می‌کند. گاهی نیز بیماری با دردهای شکمی شروع می‌شود.
درمان
بهترین شیوه درمان عمل جراحی و برداشتن و حذف قسمت مبتلای روده بزرگ با فاصله مطمئن از دو طرف غده سرطانی همراه با غده های لنفاوی مجاور آن است. پس از انجام این کار دوسر روده بزرگ به هم دوخته و متصل می‌شود.عمل جراحی باید پس از تمیزکردن و تخلیه کامل روده بزرگ انجام شود که معمولا ظرف دو تا سه روز قابل انجام است و می‌‌تواند در منزل و قبل از بستری‌شدن در بیمارستان شروع شود. عمل جراحی روده بزرگ همراه با بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. در بعضی موارد لازم است که به‌جای دوختن دوسر روده، سر آزاد را از راه سوراخی در روی شکم بیرون بیاورند و در حقیقت یک مقعد مصنوعی روی پوست شکم ایجاد شود. در مواردی که سرطان در آخرین قسمت روده بزرگ و نزدیک به مقعد باشد، مقعد مصنوعی یا «کولاستومی» دایمی و مادام‌العمر خواهد بود.ایجاد کولاستومی برای بیمار امری بسیار نامطلوب است، ولی بسیاری از بیماران به آن عادت می‌کنند و می‌‌توانند یک زندگی کاملا طبیعی را ادامه دهند. پس از عمل، بیمار حدود 5 تا 8 روز در بیمارستان می‌ماند و بعد مرخص می‌شود و معمولا حدود 6 تا 8 هفته طول می‌کشد تا قوای بیمار به وضع طبیعی برگردد.
عوارض
به دلیل آلوده‌بودن روده بزرگ احتمال عفونت زخم در این عمل کمی بیشتر از اعمال دیگر است. گاهی محلی که دو سر روده به هم وصل می‌شوند کاملا جوش نمی‌خورد و سبب عفونت در داخل شکم می‌شود. تمام این عوارض با تمیز کردن روده و دقت در عمل جراحی تا حدود زیادی قابل پیشگیری است.