محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در نشست شورای راهبردی روابط خارجی ابعاد حقوقی برجام، قطعنامه شورای امنیت و نیز ضمائم را توضیح داد و گفت که دولت یازدهم ناگزیر شد برای حل این موضوع شرایط جدیدی را ایجاد کند.
به گزارش ایرنا، ظریف به شروع بحث برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرد و گفت: 12‌سال قبل که بنده در خدمت آقای دکتر خرازی بودم، روند پر فراز و نشیبی شروع شد که مراحل متفاوتی را طی کرد. 12‌سال قبل که این پرونده شروع شد یک صفحه سفید نبود، بلکه روندی بود که به یک مرحله رسیده بود و در آن مرحله کار به بحث سطح بالا در کشور رسیده بود. وزیر امور خارجه با بیان این‌که ضرورتی ندارد که به جزییات بازگردیم، افزود: براساس یک تصور که غنی‌سازی مثلا 1.2‌درصد که در کالای الکتریک صورت می‌گرفت از نظر حقوقی نیازی به انعکاس به آژانس نبود، پرونده هسته‌ای ما شکل گرفت، البته ما و دکتر خرازی درگیر نبودیم، خبر هم نداشتیم.
ظریف با اشاره به سخنان رئیس‌جمهوری در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی با مردم راجع به پیدا شدن آلودگی سطح بالا افزود: لذا از ابتدا هیچ‌وقت شما براساس یک صفحه سفید برای مذاکره نرفتید که بده‌بستان کنید، مواردی از پیش بود، گروهی که مسئول مذاکره بودند موظف بودند آن واقعیات را به شکلی تغییر دهند یا مدیریت کنند که براساس شرایط زمانی آن موقع کمترین آسیب به کشور برسد.
وزیر امور خارجه ادامه داد: اما در 20 ماه گذشته که این دولت مسئولیت کار را برعهده داشت، ما معتقد بودیم با موضوعی روبه‌رو هستیم که به غلط، با غرض، با قلب واقعیات و سوءاستفاده از ابزار حقوقی و سوءاستفاده از سازوکارهای بین‌المللی تبدیل شده به موضوعی که براساس نص صریح قطعنامه تهدید صلح و امنیت بین‌المللی تلقی می شود.وی ادامه داد: نمی‌خواهم خیلی وارد جزییات شوم اما چون نمی‌توانستند بگویند برنامه هسته‌ای ایران تهدید صلح و امنیت بین‌المللی است، اگر از قطعنامه 1696 تا قطعنامه 1929 نگاه کنید، می‌بینید که در یک پاراگراف چگونه بازی کردند و برنامه ایران را به صلح و امنیت بین‌المللی ربط دادند. گفته بودند از ابعاد اشاعه‌ای برنامه هسته‌ای ایران نگرانیم و با عنایت به این‌که صلح و امنیت بین‌المللی جزو مسئولیت‌های اولیه شورای امنیت است، اینگونه در یک پاراگراف مقدمه بحث احراز تهدید صلح و امنیت بین‌المللی به روش اعوجاج‌آمیزی در شورای امنیت مطرح می‌شود و سپس قطعنامه‌ها را تصویب می‌کنند.رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای گفت: قطعنامه اول براساس ماده 40 منشور است که شامل اقدامات موقتی است. صراحتا هم در قطعنامه 1696 می‌گوید که ما براساس ماده 40 عمل می‌کنیم تا بتوانیم ایران را مجبور کنیم برنامه غنی‌سازی خود را تعلیق کند. این بسیار صریح گفته شده است، بعد ادامه پیدا می‌کند تا قطعنامه 1929، که در مقدمه‌اش اشاره‌هایی بسیار جالب دارد.ظریف اضافه کرد: بند ماقبل نهایی مقدمه 1929 بند بسیار جالبی است. من بعد از 30‌سال کار کردن در شورای امنیت و حضور در آن محیط هیچ‌وقت ندیدم که شورای امنیت کشورها را مجبور کند از نیروی نظامی استفاده کنند. هیچ چیز در این قطعنامه کشورها را مجبور نمی‌کند که از نیروی نظامی استفاده کنند. بند 9 قطعنامه 1929 را بخوانید، ببینید در بند 9 در مورد توان موشکی ایران می‌گوید باید از هر اقدامی استفاده کنند که مانع دسترسی ایران به توانمندی موشکی شود. با این روند یک فضای امنیتی از ایران ایجاد شد، یعنی ایران به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی مطرح شده بود که نیاز بود این تهدید از بین برود.وزیر امور خارجه گفت: خاطرتان هست که نزدیک‌ترین دوستان ایالت متحده همچون فرانسه،
ایتالیا،  شرکت‌های بزرگ توتال و غیره به آمریکا گفتند، اگر بخواهید ما را مجازات کنید، در مرجع رسیدگی سازمان جهانی تجارت علیه شما شکایت می‌کنیم و آمریکایی‌ها مجبور شدند در تمام این موارد مجوز کلی بدهند. دیدیم که شرکت‌های اروپایی در برنامه‌های نفت و گاز در خلیج‌فارس ما حضور پیدا کردند.
وی ادامه داد: اما وقتی آمریکا تحریم‌هایی به مراتب ریزتر سوار بر قطعنامه شورای امنیت کرد، گفت کسی نمی‌تواند به ایران بنزین بفروشد. من به یاد دارم که وزیر نفت ونزوئلا در آن زمان اعلام کرد که ایران به بنزین ما احتیاج ندارد، معنی آن چیست؟ یعنی دولت دوست ما در دنیا اعلام کرد که من به ایران بنزین نمی‌فروشم.ظریف ادامه داد: می‌گفتند کشورها بیش از ایران ضرر می‌کنند، مفهوم دیگری پیدا شده بود، هزینه حیثیتی کار کردن با ایران. آقای کوهن، معاون خزانه‌داری آمریکا می‌گفت: اصلا قانون را رها کنید، شما می‌خواهید در دنیا معروف شوید که با ایران کار می‌کنید، این ناشی از چه بود؟ از این مجموع قطعنامه‌ها. مهم‌تر از همه چیز و کلمات در قطعنامه‌ها فضایی است که ایجاد شده بود و اقدامات علیه کشور انجام می‌شد و این فضا باید شکسته می‌شد.وزیر امور خارجه اظهار داشت: آنچه تندروهای آمریکایی و رژیم صهیونیستی را نگران کرد و آنچه البته برخی کشورهای منطقه را بی‌جهت نگران کرد، این بود که این فضا شکسته شد. تفاوت مبنایی که وجود دارد حتی این نیست که در قطعنامه چه مواردی وجود دارد، در برجام چیست، چه می‌شود و چگونه اجرا می‌کنند؟ حتما ما در مورد نحوه اجرای برجام توسط ایالت متحده به ویژه، توسط بعضی کشورها کاملا بدبین هستیم اما آنها مجبور به اجرای آن خواهند شد زیرا آن فضا درهم شکست و قابل بازگشت نیست.ظریف تصریح کرد: به همین دلیل هم هست که بازگشت‌پذیری تحریم‌ها هم خیلی بیشتر از بازگشت‌پذیری برنامه هسته‌ای ما طول می‌کشد، چون یکی از انتقاداتی که مطرح می‌شود، بازگشت‌پذیری است. این تحریم‌ها 10‌سال طول کشید تا جا افتاد. وقتی می‌خواستند تحریم نفتی اتحادیه اروپا را علیه ایران اعمال کنند، یکجا انجام ندادند. گفتند 6 ماه فرصت می‌دهیم، خودمان را آماده کنیم، بعد تحریم نفتی را اعمال می‌کنیم؛ تازه بعد از سال‌ها برنامه‌ریزی.
ظریف با بیان این‌که هر عضو ملل متحد می‌تواند بانی قطعنامه باشد، گفت: ایران بانی قطعنامه نیست اما کلمه به کلمه آن با ایران صحبت شده است. در تاریخ شورای امنیت بی‌سابقه است که قطعنامه‌ای، 6 قطعنامه فصل هفت را با تأکید بر این‌که شورای امنیت اقدام لازم را برای تضمین اجرای آن انجام می‌دهد، لغو کند. وی اظهار داشت: می‌گویند چیزهایی مانده؛ معلوم است که مانده است، قرار نبود برود. قرار بود در توافق ما با غرب هیچ چیز راجع به برنامه تسلیحاتی ما نباشد و نیست. قرار بود در توافق ما هیچ چیز راجع به موشک نباشد و نیست؛ اما بالاخره این قطعنامه باید با 6 قطعنامه قبلی، کاری کند.وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: دوستان می‌توانند تک‌تک بندها را در مورد تسلیحات مقایسه کنند. ما رسما هم اعلامیه دادیم و گفتیم که ما توان نظامی را دنبال می‌کنیم، ما توان موشکی را دنبال می‌کنیم. اصلا موشک‌های ما برای این طراحی نشدند و ربطی به قطعنامه ندارد. وی تأکید کرد: روزی حقوق‌دانان از این قطعنامه عرق شرم خواهند ریخت، چون هیچ سابقه حقوقی ندارد و چیز عجیب و غریبی است و اگر بخواهد مبنا شود، گرفتاری دارد؛ برای همین هم می‌گوید که مبنا نیست. برخی می‌گویند که چرا مبنا نیست و ایران را استثنا کرده است. آنها توجه نمی‌کنند که اتفاقاتی که در این پروسه افتاده است هم باید استثنا شود.
ظریف با تأکید بر این‌که هیچ‌وقت راجع به حق غنی‌سازی در این مدت صحبت نکردم چون معتقدم حق غنی‌سازی در ان.پی.تی به رسمیت شناخته شده است، گفت: در دو اجلاس 1992 و 2010 اجلاس بازنگری ان‌پی‌تی، گفته است حق کشورها برای انتخاب نحوه استفاده چرخه سوخت باید محترم شمرده شود؛ لذا من حق مفروض می‌گیرم اما این‌که در قطعنامه 1696شورای امنیت، تصویب شده که بگوید این کشور نباید غنی‌سازی داشته باشد و می‌گوید ما این را تحت ماده 40 تصویب می‌کنیم تا ایران مجبور شود غنی‌سازی را متوقف کند. وزیر امور خارجه تصریح کرد: این دستور ما بوده که اگر طرف مقابل بدعهدی کرد ما بتوانیم برگردیم؛ خب او هم این امکان را داشته؛ آیا این خواست ما بوده؟ نه؛ بلکه مصالحه بوده، اما آنچه که گرفتیم، به نظر ما متوازن کرده است. ظریف تأکید کرد: لذا یک قطعنامه داریم که در تاریخ شورای امنیت بی‌سابقه است و ما هم فقط طرف مشورت در این قطعنامه بودیم و قطعنامه برای ما نیست و صریحا هم در برجام گفته شده که قطعنامه جزو برجام نیست. وی ادامه داد: یعنی چی؟ یعنی که اگر شما نقض برجام کنید، مبنای بازگشت‌پذیری است، اگر نقض قطعنامه کنید، چون جزو برجام نیست، مبنای بازگشت‌پذیری نیست. رئیس دستگاه دیپلماسی تأکید کرد: این تفاوت، تفاوت قابل توجهی است؛ ضمن این‌که آن چه راجع به موشک در قطعنامه 1929 بوده، من قبلا هم گفتم که بند 9 قطعنامه 1929 را بخوانید و با بند 9 این قطعنامه با زبان شورای امنیتی مقایسه کنید. بروید تحریم‌های تسلیحاتی قطعنامه 1747 و 1929 را بخوانید و در آن‌جا 7 قلم به ایران امکان فروش نداده اما این‌جا برای فروش 7 قلم باید مجوز بگیریم.
ظریف اضافه کرد: ممکن است بگویید مجوز نمی‌دهند ولی ماهیت تغییر کرده. ماهیت، از تحریم به نظارت یا محدودیت تبدیل شده است؛ آن‌جا کالاهای دو منظوره را اجازه نداشتند به ایران بفروشند اما این‌جا باید بروند برای آنها اجازه بگیرند و قرار هم بر اجازه دادن است.
وی گفت: این به این معنی است که اگر بخواهند شورای امنیت مانع شود، بعد از این‌که در کمیسیون مشترک تصویب شد، باید بیاید و هر عضوی می‌تواند مانع مخالفت شورا شود. یعنی ریزه‌کارهایی در این است که خوب است دوستان دقت کنند؛ اما به نظر من باز هم اینها ریزه‌کاری است و برای ما که سرکلاس باید برای دانشجویان توضیح دهیم که چه اتفاقی افتاده و چه اتفاقاتی نیفتاده، نکات جالبی دارد. وی افزود: براساس نظر متخصصان موشکی ما، هیچ یک از موشک‌های ما برای حمل سلاح‌های هسته‌ای طراحی نشده و نخواهد شد، این را در بیانیه‌مان هم گفتیم که اصلا بند 3 ضمیمه موضوعیت راجع به ایران ندارد؛ نه این‌که ما اجرا نمی‌کنیم، بلکه موضوعیت ندارد.
وی افزود: من معتقدم این یک فرصت استثنایی برای جمهوری اسلامی ایجاد می‌کند، البته خطر هست؛ من هیچ‌گاه قصه «کشتی کارین‌ای» یادم نمی‌رود، کارین‌ای وقتی که ما رفتیم بُن، اتفاق افتاد. زمانی که حکومت افغانستان تشکیل شد و همه فکر می‌کردند یک تحول اساسی شده است. در دو هفته قبل از سخنرانی آقای بوش که ایران را وارد محور شرارت کرد، رژیم صهیونیستی یک کشتی را وسط دریای مدیترانه به اسم کارین‌ای توقیف کرد و گفت این کشتی حامل سلاح برای عرفات است.وزیر امور خارجه گفت: حال این‌که عرفات با ما رابطه خوبی نداشت، اگر به خاطر داشته باشید من کنار مرحوم عرفات می‌نشستم توی اجلاس سران کنفرانس اسلامی که به من التماس می‌کرد و می‌گفت شما همه را می‌برید رهبر معظم را می‌بینند اما من را نمی‌برید. این رابطه ما با مرحوم عرفات بود. خوب کشتی از ایران سلاح ببرد برای آقای عرفات؟ آن وقت عرفات آن‌قدر سلاح داشت. هنوز هم این دولت خودگردان آن‌قدر سلاح دارد که زیاد هم است و استفاده نمی‌کند. آمدند چنین کشتی را سرهم کردند، برداشتند یک فضای مطبوعاتی ایجاد کردند. همان روز آقای روانچی به من و آقای خرازی گفتند که این تله‌ای است که اسراییلی‌ها درست کردند و آن همان شروع یک روندی شد که ایران را در محور شرارت برد. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت: این تصویر اگر کنار برود، نهایتا فضا دگرگون می‌شود. بنابراین باید توقع داشته باشیم که اینها بازگردند. به‌هرحال در این شرایط همه ما چه به‌عنوان کارگزار چه به‌عنوان تحلیلگر، چه به‌عنوان روزنامه‌نگار، چه به‌عنوان استاد دانشگاه همه باید مراقب باشیم.وزیر امور خارجه افزود: معتقدم مقاومت برای ما قدرت‌آفرین است؛ بعضا بیش از سلاح، لذا ما باید از اینها پاسداری کنیم. ارزان به دست نیاوردیم، مردم زجر کشیدند و فشار به مردم وارد شده، شهید هسته‌ای دادیم؛ از اینها پاسداری کنیم. ظریف گفت: ان شاءالله این روند به یک برنامه‌ریزی برای اعتلای جمهوری اسلامی و اعتلای مقاومت تبدیل شود. برای همین هم است که من وقتی مشرف به عراق بودم، هر لبنانی و عراقی که من را در حرم می‌دید از من تشکر می‌کرد. این به خاطر این است که مردم احساس می‌کنند یک فضای تنفسی برایشان ایجاد شده است. وی در پایان اظهار داشت: اجازه بدهیم مردم این احساس غرور را حفظ کنند؛ اجازه بدهیم مردم از این فضای تنفسی استفاده کنند و ان شاءالله در مسیر درست پیش برویم.