برنامههای اجتماعی شهرداری تهران در محلههای «هرندی» و «عودلاجان» بهزودی با جمعآوری 3هزار معتاد پرخطر از این محلات آغاز میشود. مدیران شهری میگویند علاوه بر معتادان متجاهر، یکهزار خانواده هم در این منطقه شناسایی شدهاند که قرار است با مشارکت 15 مرکز این خانوادهها که یک یا چند نفر از آنها معتاد هستند، تحت تاثیر برنامهای 6ماهه مسیر بهبودی را طی کنند.
قرار است شهرداری تهران طرحی را با عنوان انضباط شهری در تعدادی از محلههای منطقه 12 اجرا کند. گفته میشود این طرح که هنوز جزییاتی از آن منتشر نشده، متضمن سیاستهایی برای کاهش آسیبهای اجتماعی در مناطق جرمخیز و مسألهدار تهران است. نقطه تمرکز شهرداری در این طرح منطقه 12 شهر تهران و محلههای هدف درحال حاضر محلههای عودلاجان و هرندی است. عودلاجان یکی از تاریخیترین نقاط تهران است که البته در دهههای اخیر در اثر سیاستهای نامتوازن شهری و بهویژه انتقال مرکز شهر از سمت شمال بخشهای زیادی از آن خالی از سکنه شده است. خروج سکنه قدیمی از این محلهها و همچنین فرسودگی بافت شهری شرایطی را ایجاد کرده که معتادان و افراد بیخانمان در خانههای خالی و متروکه بخشی از این محله، ساکن شوند. سوی دیگر ماجرا مربوط به محله هرندی، است محلهای در نزدیکی شوش که اعتیاد در آن بیداد میکند و آسیبشناسان معتقدند از کانونهای اصلی توزیع مواد مخدر در تهران است. حالا شهرداری تهران از طرحی خبر میدهد که برای اصلاح وضع اجتماعی این محلهها تدوین شده و قرار است در بازه زمانی 15 ساله اجرا شود.
دیروز فرزاد هوشیار، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران اعلام کرد یکی از برنامهها برای ساماندهی این محلهها جمعآوری معتادان پرخطر است: «با توجه به وضع موجود در محله هرندی بر این باوریم که با جمعآوری بیش از 3هزار معتاد متجاهر در محله هرندی و محلات اطراف میتوانیم وضع این منطقه را ساماندهی کنیم. از این تعداد 2هزار نفر از معتادان از طریق ستاد مبارزه با مواد مخدر به ماده 16 منتقل میشوند و هزار نفر ماده 15 هستند که از طریق خانهها و خانوادهها شناسایی میشوند که براساس قراردادی که با مراکز ماده15بستهایم، تا 6ماه مداخلات برای فرد معتاد و خانوادهشان داشته باشند تا جریان بهبودی مسیر صحیح خود را طی کند.»
مادههای 15 و 16، بندهایی از قانون مبارزه با مواد مخدر هستند. براساس ماده 15 معتادان بايد براي درمان خود به مراکز مجاز درمان و کاهش آسيب مراجعه کنند و مراکز مجاز درمان بايد گسترش يابند و به راحتي در دسترس بيماران باشند و شرايطي مهيا شود تا بيماران به صورت داوطلبانه براي درمان خود، به اين مراکز مراجعه کنند. ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر تکليفي را براي دستگاههاي اجرايي تعيين کرده است. براساس اين ماده، اگر معتادي به مراکز مجاز درمان مراجعه نکرد و مدارک مستندي بر درمان وي وجود نداشت و متجاهر به اعتياد شناخته شد، دستگاه قضايي ميبايست به مدت 3 ماه وي را به مراکز دولتي و مجاز درمان و کاهش آسيب منتقل کند تا در آنجا نگهداري و درمان شود. براي نگهداري اين افراد، مراکز اقامتي اجباري درمان تعريف شدهاند. پیشبینیهای این ماده قانونی متوجه معتادان پرخطر خياباني، ولگرد و لامکان و تزريقي است که در ملأعام و در خيابانها تجاهر به اعتياد ميکنند.
این نخستینبار نیست که شهرداری تهران برای محله یا محلههایی که کانون آسیبهای اجتماعی هستند، تصمیمگیری میکند. سالها پیش از این روزها زمانی که غلامحسین کرباسچی شهردار تهران بود، شهرداری وقت لودرهایش را سر وقت محله خاک سفید فرستاد تا آنجا را که آن روزها جایی شبیه همین روزهای هرندی بود، تخریب کنند. لودرها چنین کردند اما خاکسفید هیچوقت آن چیزی نشد که آنها میخواستند؛ تصمیمی که امروز شهرداری تهران برای ورود به حوزه آسیبهای اجتماعی گرفته ماهیتا مشابه همان تصمیم سالهای دور است، یعنی ساماندهی یک محله و زدودن آسیبهای اجتماعی از آن اما آنطور که مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری میگوید این بار قرار نیست که لودرها را سروقت خانههای معتادان بفرستند. به گفته او، دو سال است که تهیه طرحی با توجه به مطالعات و تجربیات استانداری، فرمانداری و شهرداری تهران برای نحوه مداخلات اجتماعی در محلههای عودلاجان و هرندی در دستور کار است. طرحی تقویمدار که مجموعه مداخلات اجتماعی را به صورت مرحلهای برای ساماندهی و کنترل آسیبهای اجتماعی در این محلات پیشبینی کرده است اما مدیران نگرانند که تابآوری اجتماعی در برابر اجرای این طرحها پایین باشد: « براساس سند اقدام محله هرندی، یک مدل تقویمدار برای مداخلات اجتماعی در محلات جنوبی بازار تهران طراحی شده است. مداخلات اجتماعی در محله هرندی بهعنوان پایلوت شروع شده است چرا که نگرانی مردم محله کم شدن تابآوری اجتماعی است که منجر به اصلیترین مطالبه آنها از شهرداری یعنی افزایش تابآوری محلی شده است.» این حرفها را «هوشیار»، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران میگوید. به گفته او «محله هرندی امروز درگیر شرایطی است که سبب شده امنیت عمومی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در این محله از بین برود و بدین ترتیب آسیبهای اجتماعی به صورت خیابانی در بلوکهای مختلف سبب شده تابآوری اجتماعی در محله هرندی تحتالشعاع قرار گیرد.» قرار است اجرای طرح ساماندهی و به قول دیگر انضباط شهری در یک بازه بلندمدت 15ساله در محلات جنوبی بازار تهران ازجمله هرندی، پامنار و عودلاجان آغاز شود اما مدیران شهری تأکید میکنند نحوه مواجهه با آسیبهای اجتماعی در این محلات از نوع مداخلات امنیتی و پلیسی نخواهد بود بلکه مداخلاتی با همکاری و مشارکت اجتماعی مردم صورت گیرد.
او با تأکید بر اینکه تنها در محلاتی که دغدغه اصلی مخدوش بودن وضع امنیت عمومی بوده است، موضوع مداخلات اجتماعی به این سمت و سو حرکت کرده است، ادامه داد: «اولین مشکل 90درصد مردم هرندی توزیع مواد مخدر و حضور معتادان متجاهری است که در کوچه و خیابان حضور دارند و بهطورحتم بخشی از رسیدگی به این موضوع نیازمند مداخله امنیتی پلیسی است.»
آسیبهای اجتماعی در محلههایی از تهران ازجمله هرندی و عودلاجان به نقطهای رسیده که خیلیها میگویند نقطه بحرانی است اما تجربه ناموفق دهههای گذشته در مواجهه با محلههایی مثل خاکسفید تهران یا اجرایی شدن طرح انضباط اجتماعی در محله عودلاجان اوایل دهه 80 زمینهای را فراهم کرده که چشمهایی نگران طرحی باشد که قرار است با نام انضباط شهری در این مناطق اجرا شود بهویژه آنکه شهرداری تهران تاکنون جزییات این طرح را اعلام نکرده و درباره طرح و برنامهای که برای منطقه 12 و این محلهها دارد، بهطور مرحلهای و پلکانی اطلاعرسانی میکند.