محمد صادق شایسته|دیروز درحالی افتتاحیه اکران فیلم «رستاخیز» برگزار شد که حاشیه‌های فیلم به اوج خود رسیده است. در یکی، دو هفته اخیر هر روز خبر و اظهار نظر‌های خشمگینانه از سوی چهره‌های مذهبی یا گروه‌های ناشناس با برچسب دغدغه‌های مذهبی به چشم می‌خورد که مواضع عجیبی نسبت به فیلم احمدرضا درویش گرفته‌اند. در این بین مواضع منفی آن‌قدر تند است که احتمال می‌رود اکران این فیلم در روزهای آینده آبستن حوادث جدی و پرحاشیه‌ای شود. 2 سال پیش وقتی در سی‌ودومین دوره جشنواره فیلم فجر «رستاخیز» اکران شد، درویش برخلاف تصورش با موجی از انتقادات برخی چهره‌های خاص رو‌به‌رو شد. جو به وجود آمده علیه فیلم آنچنان سنگین بود که اکران فیلم را مدت نامعلومی به تعویق انداخت و حالا که اکران فیلم قطعی شده به نظر می‌رسد باز هم آن جو به راه افتاده است؛ جوی که هیچ ارتباطی با کیفیت فیلم ندارد و تنها به نمایش تصویر حضرت ابوالفضل(ع) و برخی مستندات تاریخی مربوط می‌شود (که البته مشکل مستندات تاریخی در نسخه فعلی رفع شده است). اما نکته جالب این‌جاست که تیم سازنده رستاخیز برای حل این موضوع به سراغ بسیاری از مراجع عظام رفته‌اند و نظرشان را درباره به تصویر کشیدن چهره معصومین در آثار نمایشی جویا شده‌اند. مروری بر نظرات این بزرگان در کنار نظر دیگر مراجع به راحتی مشخص‌کننده این است که درد منتقدان افراطی فیلم «رستاخیز» چیزی به جز آسیب دیدن ارزش‌های دینی و اسلامی است. حالا مشکل چیست؟ الله اعلم.
نظر مراجع درباره مشکل معترضان
در نظر‌های مراجع ابتدا نگاهی می‌اندازیم به نظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام‌خمینی(ره). از ایشان سوال شده: «آیا تشبه به اهل بیت (علیهم‌السلام) در نمایش و تعزیه و غیر آن جایز است؟» و حضرت امام پاسخ داده‌اند: «با مراعات احترام آنان، جایز است.» آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب هم در پاسخ به استفتایی که از ایشان سوال شده: «صورتگری یا صحنه‌سازی از زندگانی حضرت محمد(ص) یا دیگر پیامبران گذشته یا معصومین(ع) یا هر راز و رمز مقدس تاریخی و نشان دادن آنها بر پرده سینما یا صفحه تلویزیون یا صحنه تئاتر و غیره جایز است؟» چنین پاسخ داده‌اند: «اگر مستلزم توهین یا نسبت باطلی به آن حضرات (علیهم‌السلام) نباشد فی‌النفسه اشکال ندارد.» به سراغ نظر آیت‌الله سیستانی مرجع بزرگ شیعیان عراق می‌رویم. از ایشان هم عینا همان سوال قبلی پرسیده شده که پاسخ آیت‌الله سیستانی به این شرح است: «اگر اصل حرمت و بزرگداشت آنان رعایت شود و شخصیت مقدس آنان را در اذهان مردم خدشه‌دار نکند، مانعی ندارد.» از آیت‌الله مکارم شیرازی سوال به گونه‌ای دیگر پرسیده شده است: «رعایت حدود در نمایش زندگانی پیامبران و معصومین (علیهم‌السلام) برای ارایه زندگی معصومان (علیهم‌السلام) از طریق فیلم و نمایش و سریال، با حفظ حدود فقهی چه
راه حلی را ارایه می‌دهید؟» پاسخ آیت‌الله مکارم هم به این سوال دو بخش دارد: «بهترین راه‌حل این است که معصومین (علیهم‌السلام) را به صورت مبهم یا در هاله‌ای از نور نشان دهند تا مشکلی از این جهت ایجاد نشود، ولی درباره دیگران چنانچه احترامات لازم رعایت شود، نشان دادن آنها اشکالی ندارد.» اگر ما مبنا را بر نام چهارده معصومی که در روایات و احادیث آمده بگذاریم نشان دادن چهره حضرت ابوالفضل(ع) جزو دسته دوم نظر آیت‌الله مکارم قرار می‌گیرد. حتی مرحوم آیت‌الله بهجت هم در این خصوص نظر مشابهی دارند. از ایشان استفتا شده بود که «تشبه به اهل بیت (علیهم‌السلام) در نمایش، تعزیه و... چه حکمی دارد؟» که ایشان پاسخ داده‌اند: «اگر هتک احترام نشود، مانعی ندارد».
چند سوال از مخالفان
اینها تنها بخشی از نظرات بزرگ‌ترین و مورد وثوق‌ترین مراجع اسلام است. از طرفی چند سوال مهم از تمام منتقدان اکران فیلم «رستاخیز»؛ آنها که در این 2 سال برخی اعلام کرده‌اند در صورت اکران فیلم سینما آتش می‌زنند، آنها که خانواده درویش را تهدید‌های جانی و عجیبی کرده‌اند، آنها که معتقدند این فیلم باعث فساد در جامعه می‌شود و آنها که ارزش‌های دینی و تشیع را در خطر دیده‌اند؛ اول این‌که اگر نمایش چهره بزرگان دین و مذهب به‌زعم آنها ممنوع است پس چرا تمام تعزیه‌های اجرا شده در کشور را به تعطیلی نمی‌کشانید؟ سوال دوم این‌که اگر نشان دادن چهره معصومین گناه کبیره و بزرگی است، پس چرا در مقابل نشان دادن تصویر حضرت یوسف(ع) آن هم در یک سریال 45 قسمتی موضع نگرفتند؟ اگر نشان دادن چهره حضرت عباس(ع) در میدان جنگ فساد دارد، اشکال است و دین را به خطر می‌اندازد آن‌جا که تصاویر دیدار حضرت یوسف (ع) با زلیخا پخش می‌شد چرا اعتراضی نکردند یا به نشان دادن چهره
حضرت سلیمان(ع) در فیلم ملک سلیمان؟ سوال سوم این‌که تا جایی که خیلی از ما و حتی خودتان هم می‌دانید اصلا فرصتی نبوده که شما نسخه اصلی فیلم را ببینید، اگر آن را دیده‌اید باز فرصتی نبوده که نسخه اصلاح شده آن را ببینید. پس چگونه در مورد ندیده‌ها با این قاطعیت حکم می‌دهید و تهدید به کفن‌پوشی می‌کنید؟ اگر عکس بازیگر نقش اصلی فیلم را در تیپ و شمایلی متفاوت از فیلم پخش می‌کنید و فریاد وااسفا سر می‌دهید که چنین آدمی نقش حضرت عباس را بازی می‌کند، پس باید آنتونی کویین فقید را که در فیلم «محمد رسوال الله» نقش حمزه عموی پیامبر و اولین کسی که به او لقب «سیدالشهدا» دادند را بازی می‌کرد، اعدام می‌کردید. همان فیلمی که بارها و بارها نگاهش کرده‌اید و اشک ریخته‌اید، بازیگر نقش اصلی‌اش کسی است که کاملا با فرهنگ غربی زندگی کرده است. «رستاخیز» اکران خواهد شد و اتفاقی هم نخواهد افتاد چرا که قطعا مجوزهای لازم را با حفظ تمام شئونات و رعایت همه خط قرمزهای مورد نظر نظام و دین گرفته است اما کاش کمی منتقدانی که این روزها آتش‌شان حتی از بزرگ‌ترین مراجع دینی ما هم تندتر است کمی به آنها که (ان‌شاءالله) مریدشان هستند اقتدا می‌کردند و از این همه بداخلاقی و بی‌منطقی دست می‌کشیدند. ذکر این نکته هم لازم و ضروری است که قطعا فیلم احمد رضا درویش از لحاظ سینمایی قابل نقد و بررسی انتقادی است، اما کاش همه این انتقادات هم مربوط به همین زاویه نگاه بود.