آرمین منتظری- وین| دیروز هوای وین با وزش باد همراه بود. چادر محل استقرار خبرنگاران هر از چندگاهی تکان‌های شدیدی می خورد. شاید در اتاق‌های هتل محل مذاکرات نیز فضا چنین باشد. دیروز همه وزیران خارجه گروه 1+5در هتل کوبورگ گرد آمدند. قرار است تصمیمات نهایی در خصوص توافق نهایی اتخاذ شود. بنابراین طبیعی است اگر فضا اندکی همراه با تنش و حتی گاهی طوفانی شود. هنوز البته موج های
این تنش‌ها به چادر خبرنگاران منتقل نشده است اما همه خبرنگاران می‌دانند که روزهای تصمیم گیری سخت مذاکرات رسیده است. درست به مانند آنچه که در لوزان سوئیس رخ داد. در لوزان هم تا ساعات پایانی معلوم نبود که قرار است تفاهمی اعلام شود. فضا، فضای تعلیق بود. چانه‌زنی‌ها تا ساعات پایانی و حتی تا دقایق پایانی ادامه داشت. طرفین از هیچ فرصتی برای گرفتن امتیاز فروگذار نمی کردند. اگر قرار است روزی برای پایان مذاکرات اعلام شود، این روز 24 ساعت است و تا ساعت بیست و چهارم می توان چانه زد، فشار آورد، مذاکره کرد، امتیاز داد و امتیاز گرفت. دیدارهای دیروز مسلسل وارتر از روز یکشنبه برگزار شد. اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای به مرکز شیعیان امام علی در وین رفتند و مراسم نیایش شب قدر را به جای آوردند. مراسمی که البته آن هم رنگ و بوی هسته‌ای به خود گرفت. ظریف به محض ورود به مرکز امام علی توسط خبرنگاران ایرانی دوره شد و در سخنانی کوتاه گفت که هنوز مسائلی باقی مانده است و مردم باید دعا کنند.
اینجا در وین زمزمه‌هایی در خصوص احتمال ادامه یافتن مذاکرات برای یک روز بیشتر شنیده می شود. یک منبع آگاه نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای اعلام کرده است که ممکن است مذاکرات در روز چهارشنبه و حتی پنجشنبه هم ادامه یابد. محمد دریایی از دیپلمات‌های نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته‌ای نیز در حساب توئیتر خود نوشته که اگر قرار است توافق خوب یکی دو روز بیشتر به دست آید، تیم ایران مشکلی با ادامه مذاکرات ندارد. مساله اما این است که آمریکایی‌ها بسیار مشتاق هستند تا مذاکرات قبل نهم جولای یعنی روز چهارشنبه خاتمه یابد. چون آنها تمایل دارند نتیجه را قبل از نهم جولای به کنگره ارائه کنند. اینجا نقطه‌ای است که به نظر می رسد تیم ایرانی دست برتر را از خصوص آن دارد. آمریکایی ها از این لحاظ تحت فشارند اما تیم ایرانی می گوید به خاطر فشاری که آمریکایی ها متحمل آن هستند حاضر نیستند در تصمیم گیری عجله کنند و یا تحت فشار تصمیم بگیرند. برخی از خبرنگاران، هتل‌هایشان را تا پایان روز پنجشنبه تمدید کرده‌اند و تاریخ بلیت‌های بازگشتشان را نیز عوض کرده اند. برخی دیگر اما همچنان با اعتقاد به اینکه نتیجه هر چه باشد باید روز چهارشنبه اعلام شود، همچنان آماده ترک وین در ساعات پایانی روز چهارشنبه هستند. از سوی دیگر اعلام سفر زمان سفر حسن روحانی رئیس جمهوری به مسکو در روز پنجشنبه این گمانه‌زنی را در میان خبرنگاران تقویت کرده است که نتیجه مذاکرات تا قبل از سفر روحانی به روسیه مشخص خواهد شد. مساله اما این است که هنوز هیچ کسی از زمان دقیق سرانجام کار خبر قطعی ندارد. خبرنگاران هم دیگر آموخته اند که شرایط خود را با ریسک ها و احتمالات مذاکرات تطبیق دهند. حرف های درگوشی، اطلاعات درز شده از نشست های توجیهی، تحلیل های متفاوت و گوناگون بازار داغی در چادر خبرنگاران دارد. اما به هیچ چیز نمی توان اعتماد کرد. تنها یک مساله برای خبرنگاران در وین قطعی، واضح و مبرهن است. و آن اینکه سرمایه سیاسی عظیمی که طی دو سال گذشته بر روی این مذاکرات گذاشته شده است،
نمی تواند به این راحتی از دست برود. طرفین آنقدر با هم مذاکره کرده اند که نوعی از روابط شخصی میانشان شکل گرفته است. به یک باره و بعد از 35 سال دشمنی میان ایران و آمریکا، دیپلمات های دو کشور در عالی ترین سطح ساعت‌ها
و روزها از پس هم درمقابل هم پشت میز مذاکره نشسته اند. روز گذشته روزنامه آمریکایی بوستون گلاب از وجهی از روابط شخصی میان علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی هسته ای ایران و ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا خبر داده و نوشته است که گاهی اوقات به هنگام صرف شام، مونیز به اتاق صالحی می رود و از دسرهای ایرانی بر سر میز صالحی میل می کند. بوستون‌گلاب حتی خبرداده است که مونیز یک بار با صالحی خورشت فسنجان خورده است. خبرنگاران به خوبی می دانند که این سرمایه عظیم سیاسی که دو کشور پشت این مذاکرات گذاشته اند نمی تواند به راحتی با اعلام شکست مذاکرات نابود شود. به نظر می‌رسد که اعلام شکست مذاکرات شجاعتی به مراتب بیشتر از اعلام توافق هسته ای نهایی می طلبد. اگرچه طرفین مذاکرات در راستای استفاده از تاکتیک های فشار بارها اعلام کرده اند اگر توافق بد در کار باشد، مذاکرات را ترک خواهند کرد اما هر دو به‌خوبی
می دانند که ترک کردن مذاکرات و به شکست کشاندن آن چه عواقبی می تواند داشته باشد. شاید به همین دلیل باشد که طرفین به شدت در تلاشند تا در عین اینکه رقیبان خود را به ترک مذاکرات تهدید می کنند، به شدت از مذاکرات مراقبت و محافظت کنند. تصمیم های سخت، کلید حل مذاکرات اعلام شده است. برخی منابع می گویند که کارشناسان متن را تحویل معاونین داده اند و برخی از پرانتزهای متن توافق نیز نیاز به تصمیم وزیران دارد. گویا اصرار تیم مذاکره کننده هسته ای ایران برای برداشته شدن تحریم های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل که به دلیل برنامه هسته ای ایران اعمال شده است، و مخالفت آمریکا با برداشتن این تحریم ها یکی از موضوعات مورد اختلاف طرفین است. موضوع بعدی برگشت پذیری اقدامات طرفین است. آمریکا بر این عقیده است که باید این امکان را داشته باشد که در صورت نقض تعهدات ایران، تحریم ها را برگرداند. در مقابل تیم هسته ای ایران نیز خواستار امتیازی مشابه است و می گوید ایران نیز باید این امکان را داشته باشد که در صورت نقض تعهدات غرب در خصوص لغو تحریم ها، برنامه هسته‌ای اش را بدون محدودیت و همچون گذشته از سر بگیرد.
یانگ یی، وزیر خارجه چین که روز گذشته به مذاکرات پیوست در گفت وگویی با خبرنگاران از همین تصمیمات سخت خبر داد و گفت:«ایران و آمریکا باید تصمیمات سخت بگیرند». وی از «پیشرفت جدی» مذاکرات خبر داده و گفته است که «چند موضوع باقی مانده است» و «همه طرف ها از جمله ایران و آمریکا باید هر چه زودتر تصمیمات نهایی خود را بگیرند». نشست عمومی ایران و وزیران خارجه گروه 1+5 نیز دیروز برگزار شد. پیش از آن وزیران خارجه گروه 1+5بدون حضور ایران با یکدیگر نشستی را برگزار کردند که جان کری در خصوص نتایج این نشست در صفحه توئیتر خود نوشت:«به منظور بررسی وضعیت مذاکرات
هسته ای با همکاران در گروه 1+5در وین
دیدار کردم».
یک مقام ایرانی نزدیک به تیم مذاکره کننده به خبرنگاران گفته است که تکلیف مسائل فنی 70 درصد روشن شده و 30 درصد باقی مانده و دیگر ضمایم برنامه جامع اقدام مشترک نیز تا 90 درصد نیز به نتیجه رسیده است. اما تجربه پیشین در لوزان نشان داده است که گذر کردن این 30 درصد به آسانی ممکن نخواهد بود. امروز و شاید فردا روزهای سخت و دشوار مذاکرات هست. جواد ظریف و سرگئی لاوروف همتای روسی‌اش روز گذشته پس از دیداری که با هم داشتند ابراز امیدواری کردند که مسائل باقی مانده در کمترین زمان ممکن حل شود. براساس آنچه که خبرگزاری اسپوتنیک منتشر کرده است، ظریف و لاوروف در اظهاراتی مشترک گفته اند:« دو طرف نظرات خود را در مورد شرایط کنونی مذاکرات و روند آن با یکدیگر در میان گذاشتند و بر تمایل خود برای دستیابی به یک راه‌حل قابل قبول و فوری برای حل اختلافات باقیمانده تاکید کردند». علاوه بر این یک مقام ارشد ایرانی در جمع گروهی از خبرنگاران حاضر در وین با اشاره به زمان پایان مذاکرات گفته است:«ما هیچ ضرب‌الاجلی را قطعی نمی‌بینیم . ما مطلعیم که برخی ملاحظات از سوی دولت آمریکا وجود دارد اما این بدین معنی نیست که همه پذیرفته‌اند که یک ضرب‌الاجل وجود دارد. حتی با در نظر گرفتن موضع آمریکا در مورد این ضرب‌الاجل اگر ما نهم جولای را از دست بدهیم پایان جهان نخواهد بود و مدت زمان جدیدی برای ادامه کار تعیین خواهد شد. او تاکید کرد: منظور ما این نیست که در مذاکرات جدی نیستیم. ما هر آن چه که در توان‌مان است را برای دستیابی به یک توافق به کار گرفته‌ایم اما نمی‌توانیم بگوییم که چه اتفاقی در روزهای آینده خواهد افتاد. این دیپلمات ایرانی که خواست نامش فاش نشود تاکید کرد: ما خواهان یک توافق هستیم اما نه به هر قیمتی و این موضعی است که ما از همان ابتدا اتخاذ کرده‌ایم. ما در مذاکرات جدی هستیم و مایلیم تا به طور جدی روی آن کار کنیم. ما آماده‌ایم تا زمان بیشتری را صرف کنیم اما این بدین معنی نیست که ناامید هستیم. این مقام ایرانی با اشاره به رویکردهای دوگانه غرب در قبال ایران افزود: خبرنگاران و روزنامه‌نگاران باید از آمریکا و اتحادیه اروپا سوال کنند آیا تحریم تسلیحاتی مبتنی بر قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل تصمیم سیاسی بود یا نه و این که مدارک و شواهد آنها برای این‌گونه تحریم‌ها چه بوده است؟ موضع ما این است که تحریم تسلیحاتی شورای امنیت نباید بخشی از توافق هسته‌ای باشد. این یکی از موضوعات مهمی است که ما درباره آن رایزنی می‌کنیم و من نمی‌توانم آن را در حال حاضر به اشتراک بگذارم اما تاکید می‌کنم که این موضوع هیچ ارتباطی به مسأله هسته‌ای ندارد. هیچ شواهدی وجود ندارد که ثابت کند محدودیت‌های تسلیحاتی در ارتباط با موضوع هسته‌ای بوده‌اند. بنابراین طبیعی است که ما فکر کنیم نتیجه مذاکرات باید این‌گونه باشد؛ موضع ما این است که محدودیت‌های تسلیحاتی نباید بخشی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باشند. این مقام ایرانی در پاسخ به این سوال که اگر روز سه‌شنبه توافقی حاصل نشود سناریوی جایگزین چه خواهد بود؟ گفت: ما هنوز درباره این مساله گفت‌وگو نکرده‌ایم. روی تمدید متمرکز نشده‌ایم و بر حل مسائل و پایان دادن به کار متمرکزیم. اگر نتوانیم این کار را انجام دهیم، با هم تصمیم خواهیم گرفت که بهترین راه برای پیش بردن مسیر چه چیزی است. تمدید به نفع هیچ کس نیست اما اگر به زمان بیشتر نیاز داشته باشیم، بهتر است در وین بمانیم تا این که وقفه‌ای در مذاکرات بدهیم. وی ادامه داد: من نمی‌توانم این موضوع را تایید کنم که نه ایران، نه آمریکا و نه روسیه از خود انعطاف نشان ندادند. این مذاکرات است؛ پروسه‌ای که در آن بده بستان وجود دارد. ما امتیازات خوبی به دست آورده‌ایم و انعطاف خوبی نیز از خود نشان داده‌ایم و می‌توانم اطمینان دهم که همه همین طور عمل کرده‌اند چون در غیر این صورت مذاکراتی وجود نخواهد داشت. او در ادامه درباره متن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که قرار است در آن توافق نهایی تایید و تحریم‌ها علیه ایران لغو شود، گفت: بله ما روی متن این قطعنامه کار کرده‌ایم اما هنوز نهایی نشده و مسائل حل نشده‌ای باقی مانده است. شورای امنیت رویه خاص خود را دارد. مسأله این است که متن قطعنامه باید به نیویورک (مقر سازمان ملل) فرستاده شود و از سوی تمام اعضای شورای امنیت مورد تایید قرار گیرد. ولی ما بر این باوریم که لازم است به یک توافق در خصوص متن این قطعنامه پیش از نهایی کردن توافق هسته‌ای برسیم و این برای ما و تمام طرف‌های مذاکره کننده یک الزام است. این مقام ایرانی خاطرنشان کرد: سه ماه پیش مسائلی مرتبط با موضوع هسته‌ای وجود داشت که هنوز حل نشده بودند و هنوز چند مورد وجود دارد که باید توسط وزیران امور خارجه حل شود. این دلیلی است که تمام وزیران دیروز در وین حاضر شدند.