شهروند| بیماری‌های ویروسی به جان دام‌ها و حیوانات افتاده، بیماری‌هایی که اشتراکاتی هم با انسان دارند. تب کریمه کنگو در میان دام‌ها، آنفلوآنزای پرندگان در میان اردک و مرغ و... و طاعون در میان نشخوارکننده‌های کوچک. مازندران، اراک، کرمانشاه، کرمان و خراسان رضوی، کانون این بیماری‌ها شده‌اند. آمارها نشان می‌دهد تب کریمه کنگو بیش از
30 مبتلا و 3 تا 4 نفر کشته داشته است. ویروسی که مورد انسانی‌اش، در 50درصد موارد منجر به مرگ می‌شود. از آن سو، آنفلوآنزای پرندگان هم با آلوده‌کردن مرغ و اردک در برخی استان‌ها ازجمله مازندران، مردم را در خرید گوشت مرغ، نگران کرده. حالا مردم نه فقط برای خرید مرغ که برای تهیه گوشت، هم با احتیاط شده‌اند. هر چند که سازمان دامپزشکی، به مردم اطمینان خاطر داده و از آنها خواسته تا تنها محصولات گوشتی با مهر این سازمان را تهیه کنند. شیوع بیماری‌های ویروسی در میان دام‌ها و برخی از گونه‌هایی از حیات وحش، موضوعی است که داریوش جهان‌پیما، مدیر اداره بهداشت دامی سازمان دامپزشکی کشور، در گفتوگو با «شهروند» درباره آنها توضیح می‌دهد. او می‌گوید که این ویروس‌ها ارتباطی با هم ندارند.
چه اتفاقی افتاده که حالا سه بیماری آنفلوآنزای پرندگان و تب کریمه کنگو در میان دام‌ها و طاعون در میان نشخوارکننده‌های کوچک، همزمان با هم شیوع پیدا کرده‌اند؟
این سه بیماری هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند، ما هر سال با شیوع این ویروس‌ها مواجه هستیم، این درحالی است که امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، موارد ابتلا و فوتی کاهش داشته. هم در میان دام و نشخوارکننده‌های کوچک و هم در میان موارد انسانی.
هفته گذشته بود که خبر رسید، طاعون در منطقه 70 قله اراک در استان مرکزی، شیوع پیدا کرده و بیش از 100 رأس کَل و بز را تلف کرده است، از سوی دیگر شیوع تب کریمه کنگو در میان دام‌های چند استان هم نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. سازمان دامپزشکی چه توضیحی برای شیوع این بیماری‌ها دارد؟
این طاعونی که در میان نشخوارکننده‌های کوچک شیوع پیدا کرده، با طاعون انسانی متفاوت است، یعنی برخلاف تب کریمه کنگو و آنفلوآنزای پرندگان، طاعون مورد نظر، مورد انسانی ندارد. واژه طاعون، این سوء‌تفاهم را ایجاد می‌کند که مسری است اما طاعون به معنای عمومی، منشأ باکتری دارد و چرخه آن در میان موش و کک و انسان است اما طاعون نشخوارکننده‌های کوچک، یک بیماری ویروسی مختص حیوانات است که به صورت حاد و با واگیری بالا رخ می‌دهد، تلفات سنگینی هم در میان این حیوانات دارد، به همین خاطر است که به آن طاعون اطلاق می‌شود.
این طاعون از کجا آمده و چه خطراتی می‌تواند برای این حیوانات ایجاد کند؟
این بیماری در منطقه 70 قله اراک، زمانی شیوع پیدا کرد که گله‌های اهلی با گله‌های وحشی از آبشخور مشترکی استفاده کردند، همین هم شد تا این بیماری منتقل شود، همه اینها درحالی رخ داد که آن منطقه حفاظت شده بود اما متاسفانه از سوی سازمان حفاظت از محیط‌زیست به‌طور کامل مورد حفاظت قرار نگرفت تا این بیماری منتقل نشود، از سوی دیگر، دامداری‌ها هم توصیه‌های سازمان دامپزشکی را جدی نگرفتند و پیش از کوچ حاضر نشدند واکسیناسیون انجام دهند. درحالی‌که سازمان دامپزشکی این واکسن‌ها را به صورت رایگان در اختیارشان قرار می‌دهد.
دلیل این‌که دامداران دام‌هایشان را واکسیناسیون نمی‌کنند، چیست؟
آنها عقاید سنتی خودشان را دارند، البته آموزش مکرر و مستمری هم وجود نداشته تا آنها با ضرورت این کار آشنا شوند. همه اینها در شرایطی رخ می‌دهد که حالا یک‌سال از زمان حذف یارانه‌های مستقیم به مردم می‌گذرد اما سازمان دامپزشکی هنوز به همان شکل گذشته، هم سموم و هم واکسیناسیون و واکسن را در مناطق روستایی و عشایری به صورت رایگان انجام و ارایه می‌دهد.
تاکنون چند رأس حیوان نشخوارکننده کوچک به دلیل ابتلا به این بیماری تلف شدند؟
براساس آنچه مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی، اعلام کرده، 100 رأس کل و بز در این محدوده
حفاظت شده به خاطر ابتلا به طاعون تلف شدند. در پی این اتفاق هم گله‌های آلوده نمونه‌برداری و گله‌های اهلی مناطق اطراف، واکسیناسیون و قرنطینه شدند.
- میزان شیوع این بیماری امسال نسبت به سال گذشته چه تغییراتی کرده؟
ما امسال موارد کمتری از ابتلا را نسبت به سال گذشته داریم، حتی می‌توان گفت کاهش شدیدی داشتیم. علت آن هم این است که ما سال‌های گذشته واکسیناسیون را در کانون‌های درگیر و در فصل مناسب انجام دادیم که منجر به کاهش 60درصدی ابتلا به این بیماری شد. همین هم شد تا در سه ماهه اول امسال نسبت به سال گذشته، کانون‌های درگیر این بیماری کاهش پیدا کنند. امسال هم ما توانستیم کانون‌های پرخطر این بیماری را شناسایی و پوشش دهیم، البته یک مشکلی هم امسال وجود داشت که آن کمبود واکسن بود.
چرا امسال با کمبود واکسن مواجه بودیم؟
ما این واکسن‌ها را به‌طور مستقیم از موسسه رازی می‌خریم، امسال از این موسسه درخواست 26میلیون دوز واکسن کردیم که 15میلیون دوز را قرار است به ما بدهد که از این 15میلیون دوز تاکنون 3میلیون دوز تحویل داده، همین هم باعث شد تا نتوانیم به‌طور کامل تمام کانون‌ها را پوشش دهیم. اگر موسسه رازی تمام واکسن‌های مورد درخواست را به ما تحویل می‌داد، امسال همین تلفات را هم نداشتیم. البته امسال میزان تولید این واکسن‌ها از سوی موسسه رازی محدود بود و از سوی دیگر در زمانی که مدنظر ما بود این واکسن‌ها داده نشد، چرا که ما باید اول بهار و قبل کوچ عشایر این واکسیناسیون را انجام دهیم. از سوی دیگر اگر محیط‌بانی 70 قله، این منطقه را به‌طور کامل محافظت می‌کردند، تماس میان گله اهلی و وحشی ایجاد نمی‌شد.
در کنار این ماجرای طاعون در میان نشخوارکننده‌های کوچک، حالا نزدیک به دو هفته‌ای است که تب کریمه کنگو، به جان دام‌های چند استان افتاده، برخلاف طاعون حیوانی، این بیماری میان دام و انسان مشترک است.
بله، این بیماری با انسان مشترک است، یعنی می‌تواند انسان را مبتلا کند، مخزن این بیماری، کنه است، یعنی عامل انتقال آن به شمار می‌رود، البته خارپشت و خرگوش صحرایی هم می‌تواند منتقل‌کننده این بیماری باشد اما به‌هرحال دام‌های اهلی را گرفتار می‌کند. در این میان کسانی که با این دام‌ها در ارتباط هستند یا در زمینه ذبح دام فعالیت می‌کنند، بیشترین آسیب را می‌توانند ببینند.
شیوع این بیماری امسال با سال‌های گذشته چه تفاوتی دارد؟
این ویروس در اکوسیستم تمام کشورهای دنیا وجود دارد اما در برخی مناطق خودش را نشان می‌دهد که این موضوع به شرایط آب و هوایی ارتباط زیادی دارد.
کریمه کنگو در کشورهای چین، آفریقا، هند و ایران شیوع دارد، البته همجواری با عراق، افغانستان و پاکستان هم این موضوع را تشدید کرده، به‌هرحال ایران میزبان انواع مختلفی از کنه است، با این همه آمارها نشان می‌دهد، امسال نسبت به سال گذشته، موارد ابتلا کمتر هم شده است. گفته می‌شود 12 مورد ابتلا داشته که 4 نفر از آنها جانشان را از دست داده‌اند، یعنی 30درصد از مبتلایان به دلیل این بیماری، فوت کردند.
الان این بیماری در کدام استان‌ها بیشترین شیوع را دارد؟
سال گذشته ما شیوع این بیماری را در 8 استان داشتیم که امسال به 4 استان خراسان رضوی، کرمان، کرمانشاه و مازندران محدود شده است.
- با همه اینها حالا مردم حتی در تهران هم نگران خرید گوشت شده‌اند. هر چقدر که سازمان دامپزشکی توصیه‌هایی هم کرده و وزارت بهداشت اعلام آمادگی کرده، اما به‌هرحال این نگرانی ایجاد شده است.
جای نگرانی نیست، چرا که گوشت در کشتارگاه‌ها به مدت 24 ساعت نگهداری می‌شود که در این مدت، عامل ویروس از میان می‌رود، از سوی دیگر مردم تنها گوشتی را بخرند که مهر سازمان دامپزشکی داشته باشد. گوشت‌هایی که از کشتارگاه خارج می‌شود، سالم است و مشکلی ندارد، مشکل ممکن است در گوشت‌های نذری ایجاد شود که توصیه می‌کنیم افراد به‌طور مستقیم با ترشحات دام ارتباط نداشته باشند و از دستکش و عینک موقع ذبح استفاده کنند و به هیچ‌وجه خون دام را به در و دیوار و پلاک خودرو و ... نزنند که خود عامل انتقال ویروس است. بهتر است مردم حتی گوشت‌های نذری را هم در کشتارگاه‌ها ذبح کنند.
پیش از این مرحله راهی برای کنترل این بیماری وجود ندارد؟
این بیماری نه علامتی دارد و نه واکسن و درمانی. اصلا نمی‌شود متوجه شد که دام بیمار است. دام به محض این‌که آلوده می‌شود، تب بسیار خفیفی می‌کند، 5 روز هم طول می‌کشد تا ویروس در خون حیوان منتشر شود، بعد از آن دیگر حیوان پاک است.