کیارش رضاوند- شهروند| بانکداری ایران قرار است پوست‌اندازی کند؛ نظام بانکداری ایران با قدمتی 128ساله تحولات بسیاری را تجربه کرده و تلاش‌های زیادی برای نو شدن داشته است اما قرار است یک‌بار دیگر این نظام بر مبنای نیازهای روز و الزامات قانونی متحول شود. از ‌سال 1266 شمسی که نخستین بانک ایران (بانک خارجی) شروع به کار کرده تاکنون نظام بانکداری ایران روش‌های مختلفی را تجربه کرده است. ولی با وجود این سابقه طولانی هنوز هم این نظام با آنچه باید باشد فاصله دارد. درواقع نظام بانکداری کشور ضمن این‌که باید به تمام نیازهای روزمره اقتصاد و مشتریان خود پاسخ دهد بایستی تا جایی که ممکن است شفاف و نظارت‌پذیر باشد. اتفاقاتی که طی سال‌های اخیر در عرصه اقتصاد ملی رخ داد به روشنی نشان داد که در اقتصاد بانک‌محور ایران، بانک‌ها چه نقش برجسته‌ای دارند. بر همین اساس تدوین نظامی نوین برای بانکداری در ایران کلید خورده است.
مدل بانکداری نوین ایران
مدل بانکداری نوین ایران موسوم به «مبنا» پروژه‌ای برای تهیه مدل‌های مورد نیاز در تدوین استراتژی بانکی ایران براساس ایجاد زبان استاندارد، حرفه‌ای و واحد در سطح صنعت بانکی ایران است. این پروژه در زیرگروه برنامه نظام شفافیت و تمرکز اطلاعات بانکی (نشتا) مطابق با دستورالعمل مصوب پنجاهمین مجمع سالانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. براساس این مدل قرار است اقدامات زیر انجام شود: 1- تحلیل ساخت‌یافته و نظام‌مند فرآیندهای کسب و کار بانکی 2- طراحی محصولات و خدمات جدید جهت حضور موثردر بازار 3- تطبیق با قوانین و مقررات نظارتی 4- یکپارچگی سیستم‌های کاربردی 5-توسعه‌پذیری فرآیندهای کسب و کار. همچنین بر پایه الزامات این مدل تمامی بانک‌ها و موسسات اعتباری مکلفند ظرف 24 ماه پس از ابلاغ این مصوبه، تمامی داده‌های مربوط به عملیات بانکی خود، اعم از جذب سپرده‌ها، اعطای تسهیلات و ارایه انواع خدمات بانکی به صورت ریالی و ارزی را منحصرا در یک سامانه جامع بانکداری یکپارچه ثبت، پردازش و نگهداری کنند. علاوه بر این نحوه تولید، پردازش و نگهداری داده‌ها و تبدیل آنها به اطلاعات باید مطابق با استانداردهای فنی و اجرایی بانک مرکزی صورت پذیرد. انتخاب و استفاده از راه‌حل‌های سامانه جامع بانکداری بانک‌ها و موسسات اعتباری و زیرسامانه‌‎های آن باید مطابق با استانداردها و ضوابطی که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود، باشد. این رویکرد بانک مرکزی چارچوبی را می‌طلبد تا هماهنگی مورد نظر در نظام بانکی صورت گیرد. استفاده از بهترین تجربه‌های موفق دنیا در قالب این یکپارچه‌سازی از موارد اجتناب‌ناپذیر در این پروژه است.
مدل بانکي نوين ايران تدوين مي‌شود
بدین‌ترتیب تدوین مدل بانکی نوین ایران طی تفاهمنامه‌ای که اواسط‌ سال گذشته میان پژوهشکده پولی و بانکی و شرکت خدمات انفورماتیک به امضا رسید، رسما آغاز شد. طبق این تفاهمنامه قرار است نظام بانکی بر مبنای چارچوب‌های بین‌المللی و نوین بازنویسی شود. «مبنا» بر پایه مدل‌های استاندارد و چارچوب‌های بین‌المللی از قبیل IFW، BIAN، بازل، Sarbanes Oxley و... تدوین می‌شود.
تدوین مدل «مبنا» پس از تکلیف دولت بر بانک مرکزی مبنی بر اجرایی شدن نظام شفافیت و تمرکز اطلاعات در دستورکار این بانک قرار گرفت و بانک مرکزی نیز برنامه‌ریزی‌ برای تدوین مدل بانکی نوین را از طریق دو بازوی علمی و اجرایی خود پژوهشکده پولی و بانکی و شرکت خدمات انفورماتیک اجرا خواهد کرد. در «مبنا» چارچوب‌های بانکی به‌روز خواهند شد و تعاریف بانکی مشخص و واحد می‌شوند. قرار است تمام مدل‌های بین‌المللی بانکی در حوزه‌های مختلف مورد بررسی قرار گیرد و نمونه‌ای قابل تطبیق و کاربردی در ایران انتخاب شود و به تدریج در کشور شکل اجرایی به خود گیرد.
از «مبنا» به‌عنوان دانشگاه بانکداری جدید نیز یاد می‌شود این پروژه که تأثیرات آن بنیادی است به‌لحاظ زمانی در قالب یک طرح میان‌مدت است و در فاز اول اهداف و برنامه‌ سال اول تبیین شده است.
از جمله دستاوردهای این پروژه ملی می‌توان از  ایجاد زبان مشترک، یکپارچگی فرآیندها، تولید دانشنامه بانکی، تطابق نظام بانکی کشور با چارچوب‌های بین‌المللی بانکداری و تدوین مدل‌های مرجع  نام برد که با مشارکت خبرگان بانکی و فناوری کشور گردآوری و مستندسازی خواهد شد.
نظارت بانک مرکزی با «مبنا»
در اواخر شهریورماه ‌سال گذشته بازنویسی نظام بانکی بر مبنای آخرین چارچوب‌های استاندارد بین‌المللی در قالب تدوین مدل بانکی نوین ایران مبنا آغاز شد.
در این زمینه دبیرکل بانک مرکزی با بیان این‌که شرایط موجود این بانک را از داشتن بانکداری متمرکز و نظارت کافی دور کرده است، افزود: با شروع به کار «مبنا» نظام بانکی براساس چارچوب‌های بین‌المللی و نوین بازنویسی خواهد شد.
به گفته محمود احمدی در شرایط موجود مسائل و چالش‌های زیادی در مقابل نظام بانکی قرار دارد. الزامات قانونی، بانک مرکزی را مکلف به داشتن بانکداری متمرکز کرده و باید به دنبال تحقق آن باشد. بنابراین با شروع به کار «مبنا» پایش اطلاعاتی بانکی کشور برای بانک مرکزی میسر خواهد شد. همچنین این مدل کمک می‌کند تا سلامت بانکی تضمین، مقررات استاندارد و زبان مشترک بین شبکه‌های بانکی فراهم شده و فرصت‌های جدید برای حوزه بانکداری ایجاد و تعامل بین مدیران بانکی بیشتر شود. از سوی دیگر خروجی‌های این مدل و دستاوردهای آن از طریق بانک مرکزی مشخص و به شبکه بانکی ابلاغ و به آنها نظارت خواهد شد.
کاهش آشفتگی‌های   بانکی
همچنین ناصر حکیمی، مدیرکل فناوری و اطلاعات بانک مرکزی با اشاره به تکالیف قانونی بانک مرکزی برای استقرار نظام یکپارچه بانکی گفت: «مبنا» می‌تواند دستیابی بانک مرکزی به این اهداف را میسر کند. بحث این نیست که بانک مرکزی برای بانک‌ها نرم‌افزار بنویسد؛ بلکه مسأله اصلی تعیین چارچوب‌های مشخص و تعیین تکلیف برای بانک‌ها و شرکت‌هایی است که می‌خواهند در نظام بانکی حضور داشته باشند. به اعتقاد وی، مدل‌های کسب و کار بانکداری موجب می‌شود تا آشفتگی‌ها و بی‌نظمی‌های موجود کمتر شده، دانش‌های پراکنده متمرکز و بخشنامه‌ها و قوانین نیز یکپارچه شوند تا روش مشخصی در نظام بانکداری به وجود آید.
بر این اساس تا زمانی که چارچوب مشخصی برای بانکداری وجود نداشته باشد، نظام بانکی ما در مسیر استاندارد حرکت نخواهد کرد. بدین‌ترتیب خبرگان بانکی باید دانش و دستاوردهای خود را در قالب مدلی تدوین و در اختیار نظام بانکی قرار دهند تا زیرساخت‌ها و نهادهای مناسبی ایجاد شود.
شفافیت موجود در نظام بانکی ما قابل قبول نیست. این درحالی است که باید به سمتی پیش رفت تا بانک‌ها به راحتی صورت‌های مالی خود را تکثیر کرده و دیالوگ بین مدیران بانکی به راحتی
انجام شود.