عباس جهانگیریان نویسنده و پژوهشگر

در جامعه‌ای که تئاتر، فعالیتی دولت‌محور است، دو مولفه بنیادی این هنر باید در وضعیتی درخور و مناسب قرار بگیرد تا به تئاتر مطلوب برسیم: 1-وجود متولی، همراه با اراده پایدار در نهاد دولت2- وجود تماشاگری فراگیر و برآمده از اراده ملی. در‌خصوص مورد یک، تجربه جهانی و شخصی‌مان چنین نشان داده که رشد و توسعه تئاتر در جامعه، ارتباط مستقیم با علاقه‌مندی دولت‌ها به تئاتر و نیز تئاتر کودک دارد. کافی است نگاهی بیندازیم به تولید و پخش تئاتر در شبکه‌های سیما و کارنامه‌های معاونت‌های سیما در بخش تئاتر. در دوره یک مدیر، سالی  10 تا  15تله‌تئاتر پخش می‌شد، در دوره مدیری دیگر این تعداد به سرعت کم و به صفر می‌رسد! و این اتفاق به صورت کمرنگ‌تری در آموزش و پرورش درمی‌آید. ما حدود  15‌میلیون دانش‌آموز در ایران داریم، اگر جنبش تئاتر در مدارس با توجه به زمینه‌هایی که وجود دارد پا بگیرد، می‌تواند منشأ بروز اتفاقات بزرگی در ادبیات و هنر و ازجمله تئاتر بشود.  در اداره کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها، کماکان بودجه و برنامه‌ای برای حمایت از گروه‌های تئاتر کودک تعریف نشده و گروه‌های خودجوش هم اگر به وجود می‌آیند بیشتر به دلیل نبود حمایت کافی و از آن بدتر، موانع‌تراشی‌های آشنا تداوم پیدا نمی‌کنند.در مجموع باید جامعه، هم اولیای خانه و مدرسه، هم شهرداری‌ها و مجموع دولت به تئاتر به مثابه یک نیاز روحی و فرهنگی و تربیتی بیندیشند و از آن حمایت کنند تا بستر‌های مناسبی را برای بروز استعدادهای تئاتری فراهم کنند. دراین صورت است که تئاتر کودک و نوجوان ما امکان رشد و توسعه پیدا می‌کند. اگر چنین اراده‌ای وجود داشته باشد طبیعتا کمبود سالن‌های نمایش هم برطرف می‌شود. در حال حاضر اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری تهران، واحد کودک و نوجوان اداره کل هنرهای نمایشی حوزه هنری و واحد تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌طور مشخص در این بخش فعالیت دارند و هر چهار نهاد، هر سال جشنواره‌ای را هم برای این گروه سنی برگزار می‌کنند. اما آنچه که در جشنواره‌ها دیده می‌شود، اگر در کارنامه و آینه یک‌سال فعالیت این نهادها ببینیم، به راحتی به میزان بضاعت تئاتر کودک ونوجوان پی می‌بریم. من طی
 36 سال بارها این جشنواره‌ها را داوری کرده‌ام و گفته‌ام که این بضاعت اندک، مایه سربلندی و افتخار هیچ جشنواره‌ای نمی‌تواند باشد.لذا اگر می‌خواهیم جشنواره‌ای آبرومند و به‌خصوص با یدک کشیدن عنوان بین‌المللی برگزار کنیم، باید آثاری درخور و برآمده از جریان‌های بزرگ و متنوع تئاتر انتخاب کنیم و در‌واقع از بین آثار خوب، خوب‌ترین‌ها را برگزینیم. این چهار سازمانی که نام بردم به همراه آموزش و پرورش (همیشه غایب) باید بودجه آبرومندی را برای رشد و توسعه تئاتر کودک و نوجوان اختصاص دهند تا هم بتوانند این هنر انسان‌ساز را آموزش و هم در سطح حرفه‌ای و پرمخاطب تولید کنند. جامعه به همان اندازه که به آب و غذا محتاج است به مصرف فرهنگ هم نیازمند است چون جامعه بدون ادبیات، فرهنگ و هنر، جامعه‌ای است که مستعد افسردگی، انحطاط و تباهی است. کل بودجه‌ای که وزارت ارشاد به‌عنوان متولی اصلی تئاتر کودک در ‌سال هزینه می‌کند کمتر از یک هشتم بودجه کانون‌های اصلاح و تربیت و نهادهای مرتبط با آن است.کودکان و نوجوانان در مدرسه در کنار هم هستند اما با هم نیستند. چون در یک فضای رقابتی ناسالم و کنکور‌گرا درحال پروردن حس رقابت، خشم، حسادت و بغض نسبت به هم هستند و تنها مسأله‌ای که می‌تواند بین آنها همدلی و همگرایی به وجود آورد چه با هم به تماشای تئاتر بروند و چه با هم تئاتر کار کنند. دوم: وجود تماشاگری فراگیر و مستعد و برآمده از اراده ملی: قبلا هم گفته‌ام، بارها گفته‌ام که کودکی فرصت طلایی است برای ایجاد عادت‌ها و ذائقه‌ها و تربیت نسلی فرهنگ دوست.تجربه با هم بودن، در کنار هم نشستن در سالن تئاتر و ذخیره خاطره‌های جمعی و حسی مشترک از یک لذت گروهی، در صورت تداوم و تکرار توسط مسئولان مدارس می‌تواند علاقه‌مندی کودکان و نوجوانان را به هنر تئاتر و سالن های تئاتر افزایش دهد. خانواده‌ها متاسفانه این روزها حتی آنانی که دسترسی به سالن‌های تئاتر دارند، برای بردن بچه‌ها به تئاتر چندان مایه نمی‌گذارند، لابد اگر هم بخواهند چنین کنند باید از دارندگان ماشین‌های کنکور اجازه بگیرند تا مبادا این مسافران کوچک و بی‌گناه از این ماشین دور نمانند. حتما آگاهی دارید که دامنه حضور موسسه‌های آموزش کنکور به مدارس ابتدایی هم کشید شده و توانسته خانواده‌های زیادی را در سراسر کشور با خود همراه کند. آنها برای خود قوانین هم دارند، رفتن به تئاتر و خواندن کتاب و هر برنامه‌ای خارج از چارچوب‌های تعیین شده را خلاف مقررات این کانون‌ها می‌دانند. بنا به تحقیقاتی که سال‌ها پیش، بنیاد پژوهش و نگارش انجام داد، کودکانی که دیروز به تئاتر می‌رفتند امروز نیز در جوانی و بزرگسالی، مشتریان پیگیر سالن‌های تئاتر هستند و بسیاری از دوستداران دیروز تئاتر، خود نیز امروز به حرفه تئاتر روی آورده‌اند.گرچه گروه کودک و نوجوان تلویزیون هم در آموزش تئاتر و ضبط و پخش آثار خوب صحنه‌ای می‌تواند به سهم خود در رشد و تولید تئاتر موثر باشد اما کوتاهی آموزش و پرورش به مراتب، تأثیر بیشتری در توسعه‌نایافتگی تئاتر کودک ما داشته است.