صبا شعردوست – فرشید غضنفرپور| وحدت به کلمه‌ای کلیدی در میان جریانات سیاسی کشور تبدیل شده است. از یک سو اصولگرایان با مصاحبه‌های پی‌درپی قصد نشان دادن، وحدت میان جریان خود را دارند. از سوی دیگر در جبهه اصلاح‌طلبان هم این روند بیش از گذشته به چشم می‌خود. اما این‌که آیا این وحدت تنها پروژه‌ای برای ابلاغ پیام به جبهه رقیب است یا این‌که واقعا وحدت میان 2 جریان اصلی کشور یعنی اصولگرایان و اصلاح‌طلبان حاصل شده است یا نه، مسأله‌ای قابل تأمل است؛ مسأله‌ای که شاید تا روزهای قبل از انتخابات مجلس شورای اسلامی هم در هاله‌ای از ابهام باقی بماند.
اصلاح‌طلبان و پروژه وحدت
شاید یافتن نشانه‌های وحدت میان جریان اصلاح‌طلب کمی راحت‌تر از جناح اصولگرا باشد؛ چراکه اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 94 هم وحدت خود را به گونه‌ای به نمایش گذاشتند که درنهایت منجر به پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم شد. با این رویکرد می‌توان گفت که اصلاح‌طلبان احتمالا با استفاده از تجربه موفقیت‌آمیز خود در انتخابات گذشته سریع‌تر مسیر وحدت خود را طی می‌کنند. البته نباید از تجربه اصولگرایان در انتخابات دور گذشته نیز غافل شد. تجربه‌ای که احتمال وحدت میان آنها را حتی ممکن است، قوی‌تر کند. داریوش قنبری، نماینده پیشین مجلس دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «میان اصلاح‌طلبان کسی ساز جداگانه‌ای نمی‌زند و همه با هدف کمک به دولت، در تلاش برای حضور و پیروزی در انتخابات مجلس هستند. بنابراین فکر می‌کنم که درنهایت همه زیر چتر شورای هماهنگی اصلاح‌طلبان یک لیست واحد ارایه کنند.»
او معتقد است که اصلاح‌طلبان هرچه بیشتر به انتخابات نزدیک می‌شوند، انسجام آنها بیشتر می‌شود و این درحالی است که اصولگرایان فقط سعی در نشان دادن وحدت دارند و در درون جریانشان مشکلات زیادی دارند. به هر روی اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که این مسأله تنها در روزهای آخر باقی‌مانده تا انتخابات مشخص می‌شود. اما از سوی دیگر رسول منتجب‌نیا، قائم مقام حزب اعتماد ملی هم از انسجام درون جبهه اصلاح‌طلبان خبر
داده است. این اظهارنظر منتجب‌نیا، را می‌توان، یکی از نشانه‌های انسجام میان اصلاح‌طلبان دانست. این فعال سیاسی چندی پیش در نشست خبری‌اش از شورای راهبردی اصلاح‌طلبان گلایه کرد و حتی گفت که با این روند، حزب اعتماد ملی مجبور به ارایه لیستی جداگانه می‌شود. منتجب‌نیا در گفت‌وگویی با ایلنا از ارایه یک لیست واحد هم خبر داده، لیستی که چندی پیش او احتمال تک لیستی بودن آن را با توجه به مشکلات درون جریانی رد کرده بود. او گفته است که آنچه اصلاح‌طلبان در نظر دارند، انسجام و اتحاد جبهه اصلاحات است. در این راستا اصلاح‌طلبان با ارایه یک لیست مشترک به انتخابات خواهند آمد تا از تشتت افکارعمومی در انتخاب نهایی ممانعت به عمل آید.
مشکلاتمان با سایر اصلاح‌طلبان حل شده
منتجب‌نیا در همین زمینه به «شهروند» هم اعلام کرد که آنها قصد ارایه لیست جداگانه ندارند و مشکلاتی که پیش‌تر به آنها اشاره کرده بود، حل
شده است. او گفت که با توجه به این‌که دخالت کمیته راهبردی اصلاح‌طلبان در استان‌ها منشا اختلاف و موجب تضعیف احزاب و شورای هماهنگی احزاب شده بود، جلساتی را با آقای خاتمی، رئیس‌جمهوری اسبق کشورمان برگزار کردند. منتجب‌نیا درباره جزییات این جلسات هم گفت که از آقای خاتمی خواستیم تلاش کنند که این اختلاف میان اصلاح‌طلبان برداشته شود و او در این جلسه تأکید کرد که تشکیل کمیته راهبردی به معنای دخالت در کار احزاب نیست و آن کمیته صرفا برای این‌که اصلاح‌طلبان به اتفاق برسند کمک می‌کند. از طرفی کمیته راهبردی احیانا رایزنی‌هایی هم با برخی مقامات را در دستور کار دارد و درنهایت هم اگر روی کاندیداها اختلاف‌نظر بود به صورت ریش سفیدی و پدری رفع اختلاف می‌کند و به هیچ‌وجه حق دخالت در کار احزاب و حوزه‌های انتخابیه را نخواهد داشت. او می‌گوید خاتمی در این جلسه تأکید کرده است که کارها به عهده احزاب است و احزاب باید در حوزه‌های انتخابیه تلاش کنند و کاندیدا معرفی کنند. هیچ‌کسی هم حق دخالت ندارد. منتجب‌نیا می‌گوید: نگرانی حزب‌شان برطرف شده است و اکنون همه در یک راستا حرکت و برنامه‌ریزی می‌کنند و هیچ‌کس هم صحبتی از لیست جداگانه مطرح نمی‌کند. با این روند به نظر می‌رسد که اصلاح‌طلبان که تنها صدای مخالف میان‌شان از اعتماد ملی برمی‌خاست، دیگر یکصدا شده و قصد ارایه تک لیست در انتخابات مجلس آتی را دارند.
اصولگرایان؛ وحدت تا تردید
در ماه‌های منتهی به انتخابات مجلس دهم التهاب حاکم بر اردوگاه اصولگرایان کم از هتل کوبورگ وین ندارد. هم مذاکرات فشرده است و هم احتمال توافق و عدم توافق برابر است. گروه‌های مختلف نیز تلاش کرده‌اند همه تخم‌مرغ‌هایشان را در سبد وحدت نگذارند چرا که هر آن ممکن است تجربه سالیان پیش اصولگرایان را با شکستی سنگین در انتخابات مجلس مواجه کند. کار که به این‌جا می‌رسد حتی اصولگرای امیدواری چون محمدرضا باهنر هم
ابراز تردید می‌کند. باهنر اخیرا در جمع اصولگرایان استان خراسان‌شمالی در بجنورد با بیان این‌که برای انتخابات مجلس خبرگان رهبری خیلی نگران نیستیم، گفته است: در انتخابات مجلس شورای اسلامی اصلاح‌طلبان جان گرفته و از خواب زمستانی بیدار شده‌اند و به دلایل مختلف به میدان می‌آیند. بیدار شدن اصلاح‌طلبان از آنچه آقای باهنر خواب زمستانی تعبیر می‌کند اما آن چیزی نیست که «کارگردان اصولگرایان» از آن نگران است. باهنر در این سخنرانی تصریح کرده که اصولگرایان بر حسب ضرورت و احساس، نیازمند وحدت هر چه بیشتر هستند و گریزی از آن وجود ندارد، حال این‌که باید دلخوری، دلسوزی، رقابت و دلواپسی و گلایه‌ها را کنار گذاشته و وحدت را پیشه کنند.
نسخه‌های موفق و ناموفق اصولگرایان
برای وحدت
نکته‌ای که کمال سجادی سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری هم آن را تأیید می‌کند و در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: تجربه اصولگرایان در مدل‌های موفقی مانند 6+5 نشان می‌دهد که باید برای پیروزی در انتخابات به وحدت برسیم اما در عمل منافع فردی و گروهی هم وجود دارد که از موانع وحدت در میان این جریان سیاسی محسوب می‌شود. سخنگوی جبهه پیروان می‌گوید: به دنبال وحدت 100درصدی بودیم اما می‌دانیم چنین وحدتی تحقق یافتنی نیست و بنابراین به 80درصد هم راضی هستیم. به گفته کمال سجادی گفت‌وگوهای میان جامعه روحانیت مبارز و آیت‌الله مصباح یزدی تا اندازه زیادی توانسته است اختلافات میان اصولگرایان را حل‌وفصل کند. او می‌گوید: محمدرضا باهنر کسی است که می‌تواند اختلاف سلیقه‌ها و نیز ملاحظات و منافع فردی را به حداقل برساند. سجادی در پاسخ به این سوال که باهنر چگونه می‌خواهد چنین برنامه به ظاهر دشواری را در میان اصولگرایان به پیش ببرد می‌گوید: اصولگرایان به اصول و زیرساخت‌هایی اعتقاد دارند که درنهایت بر سر آنها با یکدیگر به وحدت می‌رسند.
نگاهی به سابقه ائتلاف‌های انتخاباتی میان اصولگرایان البته چندان هم اظهارات کمال سجادی را تأیید نمی‌کند. پیش از انتخابات سال 92 اصولگرایان هرچه کردند نتوانستند بر سر ائتلاف 1+2 به نتیجه برسند و نهایتا دو نامزد از میان این سه در مناظره‌های پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری و در مقابل چشم میلیون‌ها بیننده به رقابت با یکدیگر پرداختند. در آن زمان حتی ریش‌سفیدهای جریان اصولگرا نیز تکلیف‌شان را در حمایت از یکی از نامزدهای انتخاباتی روشن کرده و از دو نامزد دیگر خواسته بودند به سود یکی کنار بروند. موضوعی که تا آخرین لحظات رخ نداد و حتی غلامعلی حدادعادل نیز در ماجرای انصرافش اعلام نکرد که به نفع کدام‌یک از دو نامزد کنار خواهد رفت تا همه چیز بماند برای روز آخر، زمانی که وحدت اصولگرایان از آن سربلند بیرون نیامد.
هرچه گذشت اصولگرایان بیشتر دریافتند که رئیس‌جمهوری جدید اگر به خیل اصلاح‌طلبان نپیوندد تمایلی هم برای همرنگ شدن با اصولگرایان ندارد. در آستانه انتخابات مجلس اما اوضاع تا حد بیشتری هم به هم خورد چه آن‌که این‌بار اصلاح‌طلبان اسب خود را برای شرکتی گسترده در انتخابات زین کردند و ظاهرا از اختلافاتی که در اردوگاه اصولگرایان وجود دارد هم در جبهه اصلاحات خبری نیست.
اصولگرایان سیدرضا تقوی را سکاندار جریان وحدت کردند. مردی که با توجه به سمتش در شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه می‌تواند بیش از هرکس دیگری در پیشبرد روند پروژه دشوار وحدت تأثیرگذار باشد. تقوی در آخرین انتخابات داخلی جامعه روحانیت مبارز به سمت قائم‌مقامی شورا نیز انتخاب شد و حالا با دسترسی‌هایی که به ائمه جمعه و جماعات دارد می‌تواند نقش موثری در هماهنگی‌های استراتژیک با سایر اصولگرایان در سراسر کشور
داشته باشد.
ظهور یکتا و یک پرسش
همزمان که جریان مذاکرات میان احزاب مختلف اصولگرا با یکدیگر به سختی و کندی پیش می‌رفت و دقیقا در روزهایی که خبرهای امیدوار‌کننده از نسبت دستیابی به وحدت در اردوگاه اصولگرایان منتشر می‌شد ظهور طیفی از وزرای
محمود احمدی‌نژاد در قالب «جبهه یکتا» تمام معادلات پیشین را برهم زد. حالا جبهه جدید که مانند روزهای نخست جبهه پایداری اعضایش مدعی هستند تنها به صورت گفتمانی فعالیت می‌کنند ارتباط‌شان با رئیس‌جمهوری سابق را نیز تکذیب کرده‌اند. نخستین پرسش این است که اعضای یکتا تا چه حد می‌توانند با سایر اصولگرایان به توافق برسند. افرادی که نقش وزرای رئیس دولت‌های نهم و دهم را برعهده داشته‌اند، نه اصولگرایانی که در سال‌های پایانی در انتقاد از احمدی‌نژاد کم نگذاشتند.
به همین دلیل است که به نظر می‌رسد اصولگرایان تصمیم گرفته‌اند راه تعامل را با تازه از راه رسیدگان جبهه یکتا طی کنند. محمدرضا باهنر درباره آنان گفته است: این گروه اعلام برائت کرده و از گروه احمدی‌نژادی نیست، بنابراین جریان احمدی‌نژادی به صورت یکپارچه نداریم. کمال سجادی نیز به «شهروند» می‌گوید: بسیاری از این افرادی که حالا عضو یکتا هستند را ما می‌شناسیم، عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری بودند و می‌توانیم آنها را داخل حلقه اصولگرایان بدانیم ضمن این‌که اصول را نیز قبول دارند.حالا به نظر می‌رسد به‌رغم آن‌که زمانی گفته می‌شد پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ممکن است آغازی برای اختلافات گسترده در میان اصلاح‌طلبان باشد این اصولگرایان هستند که همچنان در ماه‌های پایانی منتهی به انتخابات در آرزوی وحدت میان خود هر روز با معادله‌ای جدی مواجه می‌شوند. البته برای اصلاح‌طلبان هم کار چندان آسان نخواهد بود. چنانکه مصباحی مقدم پیش از این گفته حذف لیدرشان انسجام‌شان را به هم می‌زند و تردیدها بر سر تأیید صلاحیت‌های انتخاباتی نیز برنامه‌ریزی‌های بلند مدت را دشوار می‌کند. با این همه انتخابات در ایران تا دقایق آخر آبستن تغییرات بسیار است. تغییراتی که می‌تواند ترکیب مجلس آینده را شکل بدهد.