شهروند| تا نیم قرن پیش استفاده از یک دستگاه بی‌سیم قابل حمل برای برقراری ارتباط با آن سوی جهان پدیده‌ای بود که فقط در فیلم‌های علمی-تخیلی دیده می‌شد اما اکنون با گذشت 3دهه از ظهور تلفن‌همراه این دستگاه جای خود را در زندگی روزانه مردم باز کرده است. شاید در آن زمان کسی تصور نمی‌کرد تعداد تلفن‌های هوشمند فعال از جمعیت کره‌زمین بیشتر شود. نخستین مرتبه در اکتبر سال 2014 میلادی آمار نشان داد تعداد دستگاه‌های تلفن‌همراه جهان بیش از انسان‌ها شد. به عبارت دیگر تعداد دستگاه‌های فعال تلفن‌همراه از رقم 7.19میلیارد گذشت. این درحالی است که براساس آمار سایت اطلاعات فناوری GSMA تعداد دستگاه‌های تلفن‌همراه در ژوئن 2015 به 7.5میلیارد رسیده است. تعداد دستگاه‌هایی مانند تبلت و تلفن هوشمند همچنین تلفن همراه‌های غیرهوشمند با سرعتی خارق‌العاده درحال افزایش است. این نشان می‌دهد رشد دستگاه‌های تلفن‌همراه از نرخ رشد جمعیت (سالانه 1.2درصد) بیشتر است. شاید هیچ فناوری دیگری مانند تلفن‌همراه زندگی انسان را چنین تحت‌تأثیر قرار نداده است، بنابراین بی‌دلیل نیست که تلفن‌همراه را پدیده سرمایه‌گذاری قرن می‌نامند.
زیربنای سلولار عامل رشد تلفن‌همراه
موسسه تحقیقاتی «گارتنر» سال گذشته پیش‌بینی کرد طی چند سال آتی برنامه‌های تلفن‌همراه در سراسر جهان به محبوب‌ترین ابزار کامپیوتری تبدیل شوند. براساس این تحقیق تا 2017 میلادی بیش از 268میلیون مرتبه برنامه برای تلفن‌همراه دانلود می‌شود که درآمد حاصل از آن معادل 77میلیارد دلار خواهد شد. همچنین این موسسه پیش‌بینی می‌کند کاربران تلفن‌همراه روزانه جریان‌های اطلاعات شخصی‌سازی شده برای بیش از 100 برنامه و خدمت فراهم می‌کنند. این درحالی است که در کشورهای درحال رشد، گسترش نفوذ تلفن‌همراه همچنان افزایش می‌یابد. به‌عنوان مثال یکی از کشورهایی که نفوذ تلفن‌همراه در آن بسیار سریع و زیاد بوده، نیجریه است. در این کشور با جمعیت 173میلیون نفری که متوسط سنی آنها 18سال است 76درصد ترافیک اینترنت به دستگاه‌های تلفن‌همراه مربوط می‌شود. در هند نیز با جمعیت 1.25میلیارد نفری 65درصد میزان ترافیک اینترنت به دستگاه‌های تلفن‌همراه مربوط است. در مقابل ترافیک اینترنت دستگاه‌های تلفن‌همراه در انگیس 23درصد، در آمریکا 22درصد و در فرانسه فقط 14درصد است.
البته روند گسترش استفاده از تلفن‌همراه فقط به کشورهای درحال توسعه مربوط نمی‌شود. در کشورهای صنعتی نیز تلفن‌همراه به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شده است؛ از هر 10 جوان، دو نفر اعتراف می‌کنند که همه جا تلفن، همراه خود می‌برند. همچنین از هر 10 جوان، 6 نفر معتقدند هر بخش از فعالیت‌های آنلاین روزانه آنها تا 5سال دیگر از طریق تلفن‌های هوشمند انجام می‌شود.
البته باید توجه داشت که در کشورهای درحال توسعه رشد تلفن‌همراه به چند عامل مختلف بستگی دارد. نخستین مورد سرعت گرفتن زیربنای «سلولار» (شبکه ارتباطی پیشرفته‌تر از وای‌فای) در جهان است. دلیل این امر کاهش هزینه‌های سخت‌افزاری، عملکرد بهتر، قابل اعتماد بودن و کارآمدی انرژی است. در کنار این موارد رقابت میان تولیدکنندگان آسیایی تلفن‌همراه نیز شدت گرفته است. سالانه صدها‌میلیون دستگاه ساخته می‌شود که در دسترس کاربران قرار دارند و البته بازار تلفن‌های همراه اندروید نیز درحال گسترش است. به این ترتیب تعداد بی‌شمار تلفن‌های ارزان اکوسیستم برنامه‌های تلفن‌همراهی برای تجارت، آموزش و بهداشت را ارتقا می‌دهند. البته رقابت میان «فیس‌بوک» و «گوگل» نیز در اوج‌گیری تلفن‌همراه بی‌تأثیر نبوده است. به غیر از پروژه‌ها، آینده خارق‌العاده‌ای مانند اینترنت در فضا که برای موشک، بالن یا ماهواره ساخته می‌شوند، این دوغول اینترنتی روی برنامه‌های سبک و سریعی کار می‌کنند که با شبکه‌های 3G و 2G همخوانی دارند. مانند برنامه facebook lite.
تلفن‌همراه پدیده‌ای جدید در بازاریابی
روزهای خوبی در انتظار برنامه‌نویسان تلفن‌های همراه است که می‌توانند با هزینه‌های کمتر برنامه تولید کنند ودر زمانی کوتاه به سودآوری بیشتر دست یابند. بنابراین تعجبی ندارد برنامه‌های تلفن‌همراه به کانالی رسمی برای درآمدزایی و ارایه خدمات و کالا به مشتریان تبدیل شود. برنامه‌های تلفن‌همراه فرصتی برای شرکت‌ها فراهم کرده‌اند تا به‌طور مستقیم با مشتریان خود به‌نحوی ارتباط برقرار کنند که تا پیش از این ممکن نبوده است. همزمان با افزایش استفاده از فناوری‌های جدیدتر مانند دستگاه‌های نوین پوششی برنامه‌های تلفن‌همراه اهمیت بیشتری خواهند یافت.
درحال حاضر استفاده از تلفن‌همراه به شاخصی مهم تبدیل شده است. «بندیکت اوانز» تحلیلگر فناوری به نشریه «کوارتز» می‌گوید: دستگاه‌های تلفن‌همراه دیگر فقط مخصوص استفاده هنگام حرکت نیستند. بیش از 90درصد کاربران از تلفن‌همراه‌شان در خانه نیز استفاده می‌کنند. این روند نشان می‌دهد تولید محتویات مربوط به تلفن‌همراه بیش از گذشته خواهد بود.
در سال 2015 در تحقیقی که در آمریکای‌شمالی انجام شد پاسخگویان اعتراف کردند 51درصد از زمانی را که به رسانه‌های دیجیتال اختصاص می‌دهند در تلفن‌همراه صرف می‌شود. یکی از دلایل آن است که میزان تبلیغات کمتری در این رسانه وجود دارد. در آمار مشخص‌شده 14درصد کل سرمایه‌گذاری بخش تبلیغات در رسانه‌های دیجیتال انجام می‌شود.
اگر این آمار را با توجه به مدت زمانی که افراد صرف رسانه‌ها (ازجمله تلویزیون و رسانه‌های مکتوب) می‌کنند، بررسی کنیم نتیجه حاصل چندان به نفع رسانه‌های مکتوب نیست. افراد فقط 4درصد از زمان خود را به رسانه‌های مکتوب مانند روزنامه و مجله اختصاص می‌دهند اما همچنان این رسانه‌ها 18درصد سرمایه‌گذاری برای تبلیغات را به خود اختصاص می‌دهند.
با این وجود مدتی است که بازاریابی تلفن‌همراه به روندی اصلی در دنیای تبلیغات تبدیل شده و به نظر می‌رسد در آینده نیز گسترده‌تر شود. باید در نظر داشت رسانه‌ها معمولا دونوع سناریوی بازاریابی تلفن‌همراه را دنبال می‌کنند، نخست هنگامی که برند‌های بزرگ تلاش می‌کنند از فناوری جدید تلفن‌همراه استفاده کنند، به‌خصوص اگر در این زمینه به موفقیت یا شکستی بزرگ دچار شوند. سناریوی دوم زمانی است که مدیران شرکت‌های کوچک سعی می‌کنند با پستی اینترنتی تأثیرگذار شوند.
برنامه‌نویسان، طراحان تبلیغاتی می‌شوند
نکته جالب درباره بازاریابی تلفن‌همراه آن است که برای انواع شرکت‌ها به کار می‌رود و لازم نیست حتما بسیار پرهزینه باشد یا گروه مشهوری آن را بسازند. از سوی دیگر بازاریابی تلفن‌همراه در سال‌های آتی پرطرفدار خواهد شد. همین امر به تنهایی دلیلی است تا هر بازاریاب هوشمند احتمالات استفاه از تلفن‌همراه برای ترویج محصول خود در دنیای جدید را بسنجد.
مهم‌ترین اتفاق در صحنه تبلیغات تلفن‌همراه احتمالا تغییر در فرمت صفحات نمایش خواهد بود که از حالت افقی که همیشه در دسک‌تاپ‌های کامپیوترهای خانگی دیده می‌شد، اکنون باید با شکل تلفن‌همراه و فرمت عمودی همخوانی یابد. براساس گزارش روندهای اینترنت KPCB نوشته «مار میکر»، استفاده از صفحات نمایش عمودی شامل 29درصد از زمانی می‌شود که فرد در رسانه دیجیتال می‌گذراند. این رقم 5سال گذشته تنها 5درصد بود.
اکنون شرکت‌های تبلیغاتی در تلفن‌همراه درحال شکل‌گیری‌اند. این شرکت‌ها توسط برنامه‌نویسان و نه آژانس‌های خلاقانه ارایه ایده مدیریت می‌شوند و این امر همه چیز را تغییر خواهد داد. براساس گزارشی که بلومبرگ درباره استراتژی‌های برنامه Snapchat تهیه کرده، کاربران این برنامه اعلام کرده‌اند تبلیغی را که در صفحه نمایش عمودی است 9 برابر بیشتر تماشا می‌کنند زیرا مجبور نیستند صفحه تلفن خود را بچرخانند. از سوی دیگر تبلیغات ویدیویی تلفن‌همراه احتمالا کوتاهتر از تبلیغات در دسک‌تاپ و حدود 10 ثانیه خواهند بود. به این ترتیب به راحتی می‌توان تبلیغ را نادیده گرفت. این درحالی است که «یوتیوب» نیز از همین استراتژی استفاده می‌کند.