وین - آرمین منتظری، خبرنگار شهروند| مثل همیشه و درست مانند ادوار پیشین مذاکرات هستهای، دوربینها در مقابل هتل کوبورگ در وین کاشته شده است تا بلکه خبری به جهان مخابره شود. دوربینهای فیلمبرداری پنجرههای هتل کوبورگ را نشانه رفتهاند. عکاسان در مقابل در هتل به انتظار ورود یا خروج مقامات و دیپلماتهای مذاکرهکننده هستند. خبرنگاران یا با گوشیهای هوشمندشان مشغولند تا بلکه از منبعی خبری بگیرند یا پشت میزها مشغول تنظیم چارچوب گزارش امروز خود هستند اما برای بستن پایان گزارشها و نتیجهگیری خبر دندانگیری ندارند. تاکنون هیچ خبر تعیینکننده و مشخصی از پشت درهای شیشهای هتل کوبورگ بیرون نیامده است. چادر سفید محل استقرار خبرنگاران هنوز در انتظار خبری است تا جنب و جوش را در خود ببیند. دورتر از هتل کوبورگ، یک خیابان آنطرفتر، مردم در رفت و آمدند و با تعجب از کنار اتومبیلهای شبکههای خبری که دیشهای عظیم پخش ماهوارهای را بر روی خود دارند میگذرند. در یکی دو خیابان اطراف محل مذاکرات تقریبا از هر پنج نفر سه نفر، کارت شناسایی پوشش خبری مذاکرات هستهای را بر گردن آویختهاند. تقریبا رسانه شاخصی در جهان نیست که خبرنگاری به این دور از مذاکرات اعزام نکرده باشد. جهان گوش و چشم خود را به وین فرستاده است. خبرنگاران مدام از چادر محل استقرارشان به مقابل هتل میروند تا بلکه مقام ارشدی و یا دیپلماتی را ببینند. فضای خبری اما کاملا بسته و محرمانه است. حضور کوتاه مدت یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در محل مذاکرات و ترک زودهنگام هتل کوبورگ توسط او بر ابهام مذاکرات افزوده است. گفته میشود که آمانو برای دیدار با فابیوس و جان کری به کوبورگ آمده است.
در چنین فضایی است که دور پایانی مذاکرات هستهای میان ایران و گروه 1+5 روز گذشته با حضور وزرای خارجه ایران و آمریکا در هتل کوبورگ وین، رسما در سطح وزیران خارجه آغاز شده است. جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در بدو ورود به فرودگاه وین در سخنانی توافق هستهای را در دسترس دانسته و گفت که توافق نهایی منوط به این است که طرف مقابل دست به زیادهخواهی نزند. اگرچه این دور از مذاکرات، دور پایانی محسوب میشود اما از فضایی که بر مذاکرات حاکم است به وضوح میتوان دریافت که این دور از مذاکرات بهرغم تفاهم سیاسی که در لوزان صورت گرفت، به هیچ عنوان سهل و آسان نخواهد بود. چه اینکه ظریف نیز در سخنانی صراحتا از سخـت بودن مذاکرات سخن به میان آورد و تأکید کرد که برای پیشرفت در مذاکرات باید سخت تلاش کرد. در مقابل جان کری، وزیر خارجه آمریکا نیز در ضمن ابراز امیدواری به نتایج مذاکرات از باقی ماندن موضوعاتی دشوار بر سر میز مذاکره خبر داد. البته جان کری تأیید کرد که همه طرفهای مذاکرهکننده این بار به دنبال دستیابی به توافق نهایی هستند.
از نخستین ساعات روز گذشته رسانههای غربی در گزارشهای متعددی تلاش کردند اینطور وانمود کنند که ایران در برخی موارد خلاف تفاهم لوزان خواستههایی را مطرح کرده است. این درحالی است که تیم هستهای ایران از هفتهها پیش مدام بر این نکته تأکید میکرد که تفاهم لوزان باید مبنای مذاکرات برای نوشتن متن توافقنامه هستهای باشد. البته مجموعه خبرها حاکی از آن است که طرف مقابل به دنبال تفسیرهای خود از تفاهم لوزان است. به نظر میرسد که طرفین در نخستین روز مذاکرات هستهای در سطح وزرا تلاش میکنند تا قدرت چانه زنی خود را به رخ طرف مقابل بکشند. مطرح شدن خواستههای جدید اگرچه میتواند مذاکرات هستهای را با گرهها و دستاندازهایی مواجه کند اما این فرصت را برای طرف مقابل نیز فراهم میآورد تا برخی از مواضعش را تغییر دهد. درواقع اینگونه به نظر میرسد که به علت زیادهخواهی طرف غربی، تفاهم لوزان نیز نتوانسته است بهطور کامل چارچوب همه مسائل را مشخص کند و حتی این امکان وجود دارد که اگر یکی از طرفین اصرار بیش از اندازه به ایجاد تغییراتی در تفاهم لوزان کند، طرف دیگر نیز تغییراتی را در مقابل خواهان باشد. البته تا بدین جای کار هر دو طرف اعلام کردهاند که خواهان ایجاد تغییری در چارچوبهای تفاهم لوزان نیستند.
مجموعه این تحولات موجب شده است که زمزمههای تمدید چند روزه مذاکرات از گوشه و کنار به گوش برسد. اگرچه برخی از رسانههای غربی به نقل از منابع خود از تمدید سه یا چهار روزه مذاکرات خبر میدهند اما برخی منابع دیگر معتقدند که این مذاکرات ممکن است ضربالاجلی برابر با نهم جولای یعنی تا 9 روز پس از ضربالاجل سیام ژوئن داشته باشد. به نظر میرسد که منبع این خبر سخنان کالین مک کال، مشاور امنیت ملی جو بایدن باشد که گفته است ضربالاجل واقعی برای حصول توافق هستهای نهایی با ایران نهم جولای است، نه پایان ماه جاری.
پیش از این جاش ارنست، سخنگوی کاخسفید گفته بود که تمرکز همچنان روی 30 ژوئن قرار دارد اگرچه برای انجام یکسر تنظیمات ممکن است چند روز زمان بیشتر نیاز باشد. از این رو اظهارات کال اولین اعلام آمریکا مبنی بر این است که تیم مذاکرهکننده هستهای این کشور به خود بیش از یک هفته زمان میدهد تا به توافق برسد.
کالین کال که علاوه بر این معاون مشاور باراک اوباما، رئیسجمهوری آمریکا در امور امنیت ملی محسوب میشود روز جمعه گفته بود که مذاکرهکنندگان آمریکایی با این دورنما درحال رایزنی هستند که ممکن است مذاکراتشان تا 9 ژوییه (18 تیر) برای تکمیل توافق هستهای به طول بینجامد. اگر آنها بتوانند متن توافق را تا پیش از 9 ژوییه به کنگره تحویل بدهند، قانونگذاران فرصتی 30 روزه خواهند داشت تا آن را مورد بررسی قرار دهند، در غیراین صورت مهلت بازبینی توافق 60 روز خواهد بود. اما دولت آمریکا نمیخواهد به کنگره زمان زیاد برای بازبینی بدهد چون در این صورت اجرای توافق نیز با تأخیر مواجه خواهد شد. اگرچه به گفته کال همه این مسائل منوط به حصول یک توافق است.
این مقام آمریکایی در ادامه گفت: توافقی که بسیاری از قانونگذاران و رهبران خارجی به دنبال آن هستند یعنی توافقی که بر چیده شدن برنامه هستهای ایران و پایان غنیسازی اورانیوم در ایران را در پی داشته باشد کاملا غیرواقعبینانه است. مشاور امنیت ملی جو بایدن همچنین تأکید کرد که مذاکرات هستهای با ایران از دیگر مسائل مربوط به این کشور جدا است و آمریکا پیش از این نیز در دهههای 1980 و 90 میلادی در رایزنیهای منع اشاعه هستهای با اتحادیه جماهیر شوروی چنین چیزی را تجربه کرده بود.
البته سیدعباس عراقچی، مذاکرهکننده ارشد کشورمان در گفتوگویی اعلام کرده است تمدید مذاکرات آنگونه که پیشتر رخ داده بود، اتفاق نخواهد افتاد و تنها چند روز برای مذاکره بیشتر به زمان مذاکرات افزوده خواهد شد. به نظر میرسد که هنوز نمیتوان با قطعیت درباره مدت زمان تمدید مذاکرات نتیجهگیری کرد. به احتمال زیاد اینکه آیا مذاکرات تمدید خواهد شد یا خیر در دیدارهای فردای وزرای امورخارجه مشخص خواهد شد.
روز گذشته اما خبری که بیش از همه جلب توجه کرد، اظهارات لوران فابیوس، وزیر امورخارجه فرانسه بود. فابیوس در بدو ورود خود به محل مذاکرات در مقابل دوربینها قرار گرفت و سخنانی عنوان کرد که بیشتر به خط و نشان شبیه بود. او در نخستین روز حضور خود سه شرط برای توافق هستهای اعلام کرد که بازرسی از تأسیسات نظامی ایران در صورت نیاز، یکی از آنها بود.
لوران فابیوس در بدو ورود به وین در مقابل هتل کوبورگ در گفتوگویی با خبرنگاران سه شرط را برای توافق هستهای اعلام کرد که یکی از آنها دسترسی به تأسیسات نظامی ایران عنوان شده است. وی درعینحال مدعی شد که فرانسه خواهان توافقی محکم با ایران است که در آن از برنامه صلحآمیز هستهای برخوردار باشد. فابیوس در مقابل خبرنگاران گفت: «این توافق نیازمند سه شرط است. اول راستیآزمایی مبنی بر اینکه اگر لازم باشد ایران اجازه دسترسی به تأسیسات نظامیاش را بدهد، دوم پذیرفتن محدودیت زماندار در زمینه تحقیق و توسعه و سوم اینکه نظام بازگشت سریع تحریمها وجود داشته باشد، به این معنا که اگر ایران توافق نهایی را نقض کرد، تحریمها به سرعت بازگردد». البته لوران فابیوس به بیان اظهارات اینچنینی مشهور است. او در ادوار پیشین مذاکرات نیز اظهاراتی تند را بیان کرده بود اما در عرصه عمل در به کرسی نشاندن این اظهارات موفق نبود اما بههرحال این اظهارات فابیوس به وضوح در مقابل خطوط قرمزی قرار میگیرد که مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با کارگزاران نظام
مطرح کردند.