دو طرح «توسعه مهارتهای پایه» و «تشکیل گروههای کارآفرینی و آموزش بانکپذیری» در سکونتگاههای غیررسمی زاهدان با چنين رويكردي به اجرا درآمده است. اين طرحها با حمایت بانکجهانی، به سفارش وزارت مسکن و مدیریت «خانه پژوهش نواندیش» از خرداد ۱۳۸۸ با افق زمانی ۱۵ ماه آغاز به کار کرد. استان سیستانوبلوچستان، با داشتن بالاترین درصد بیکاری درمیان استانهای کشور و شهر زاهدان، با دارا بودن 30درصد جمعیت حاشیهنشین، بهعنوان یکی از مراکز هدف بانکجهانی برای توسعه فقرزدایی، توانمندسازی و کارآفرینی انتخاب شد.
طرح توسعه مهارتهای پایه
هدف اصلی اين طرح، توانمندسازی جوامع هشتگانه سکونتگاههای غیررسمی شهر زاهدان (شیرآباد، کریمآباد، کارخانه نمک، بابائیان، مرادقلی، چلیآباد، پشتگاراژ و پشتفرودگاه) بوده است. بهعبارت روشنتر، هدف اين بوده که ساکنان سکونتگاههای غیررسمی زاهدان (با تاکید بر زنان و جوانان) با کسب مهارت و آموزشهای فنیوحرفهای به قابلیتهایی دست یابند كه بتوانند در بازار کار محلی یا در شهر زاهدان فرصتهای شغلی و درآمدزایی ایجاد کنند و وضع معیشت خود را بهبود بخشند. از مهمترین دستاوردهای اين طرح به ظرفیتسازی و توانمندسازی ۹۰۰ نفر از ساکنان مناطق حاشیهنشین شهر زاهدان- با اختصاص اولویت آموزش به نابینایان، ناشنوایان و معلولان- از طریق آموزش مهارتهای فنی- حرفهای در 22رشته، حرفههایی چون حسابداری، تعمیرات خودروهای بنزینی و دیزلی، لولهکشی گاز، خیاطی، برقکشی ساختمان، پیرایش، آموزش کامپیوتر و... برای آقایان و مهارتهایی ازجمله آرایشگری، خیاطی، پرورش قارچ، حسابداری، عکاسی و... ویژه خانمها ميتوان ياد كرد.
همچنين آموزش مهارتهای اجتماعی درقالب 5 کارگاه درباره مدیریت خانواده، مهارتهای ارتباطی، کار گروهی، بهبود وضع محیطزیست، کاریابی و ارایه شرح وضع شغلی برای دستیابی حرفهآموزان به شغل و زمینهسازی برای پیوستن آنها به بازار کسبوکار انجام شد. اين دستاوردها طرح يادشده را به یکی از بهترین پروژههای بانک جهانی در محلات هدف شهر زاهدان تبدیل كرد.
براي رسيدن به هدف اصلي طرح -دستیابی گروههای مهارتآموخته به فرصتهای اشتغالزا و کسبوکارهای درآمدآفرین- شناخت آگاهانه تقاضای بازار و مهارتهای موردنیاز محلات، بهعنوان یکی از ضروریترین اقدامات درنظر گرفته شد و با توجه به خلأهای مهارتی در بازار کسبوکار و فرصتهای موجود در بازار محلی، استانی و ملی علاوهبر رشتههای رایج فنی و حرفهای، نسبت به طراحی و اجرای 6 رشته جدید (باغبانی شهری و درختکاری، آسفالتریزی و جدولچینی، بازیافت، ذبح و بستهبندی، گیاهان دارویی و البسه محلی) با همکاری نهادهای رسمی و بخش خصوصی اقدام بهعمل آمد.
طرح تشكیل
گروههای كارآفرینی و آموزش بانكپذیری
دومین طرح توانمندسازی سکونتگاههای شهر زاهدان با هدف تأسیس و توسعه گروههای محلی خودیار، كارآفرین، اجتماعمحور و خودگردان بهمنظور کسب صلاحیت برای دسترسی به خدمات مالی خرد و ایجاد كسبوکارهای کوچک توسط «خانه پژوهش نواندیش» به مرحله اجرا رسيد.
براي اجراي طرح، گروههايي شكل گرفت متشکل از ۱5-۱2 نفر از اهالی محلات هدف که نسبت به هم اعتماد داشتند و مراحل بانکپذیر شدن (پسانداز درونگروهی، اعطای وامهای درونگروهی و دریافت وام از بانک) را با هم طی میکردند. در این گروهها از ضمانت زنجیرهای بهجای وثیقه استفاده میشد. در اجرای طرح، تأکید بر پسانداز و ارتقای توانمندیهای اعضای گروه، از اولویت برخوردار بود. در این طرح، ارتقای سرمایه انسانی در كنار دسترسی به وجوه اعتباری، زمینه را برای استخدام در بنگاههای اقتصادی یا ایجاد كسبوكار فراهم ساخته و كسبدرآمد یا درآمدزایی را تسهیل کرده است تا به موجب آن، ابتدا نیازهای معیشتی افراد برطرف شده و با استمرار این روند، استانداردهای اقتصادی- اجتماعی ساكنان این مناطق ارتقا پیدا کند.
از دستاوردهای این طرح میتوان به استخراج و اولویتبندی نیازهای توسعهای در همه پروژههای توانمندسازی بر پایه خرد جامعه محلی، شناسایی و برقراری ارتباط موثر با مسئولان و معتمدان جامعه محلی ازجمله مولویها، شهردار محلهها، رابطین بهداشت و مدرسین مكتبخانهها بهمنظور ترغیب و تشویق مشاركت ساكنان محلات، بسترسازی برای جلب مشارکت، حمایت از راهکارهای محلی و تقویت اعتماد به نفس و توانمندی سازمانهای محلی نام برد.
بهعلاوه، تشکیل و راهاندازی صندوق اعتبارات خرد، صندوق توسعه محلی و بسیج گروههای خودیار فرصتی به دست داد تا زنان و جوانان کارآفرین محلی گردهم آمده و با مشارکت جمعی شبکهسازی کنند و به راهاندازی کسبوکار خانگی بپردازند. دستاوردی که به نخستین جرقههای اجتماعی برای توانمندسازی زنان در مناطق حاشیهنشین زاهدان تبدیل شد.
ازجمله عوامل موثر در پیشبرد و توفیق این طرح، میتوان به برپایی فعالیتهای اعتمادسازی میان تمام ذینفعان، تسهیل برقراری ارتباط با جامعه زنان از طریق استفاده از مكانهایی نظیر مکتبخانه، مراکز بهداشت و در برخی موارد مدارس، برگزاری دورههای مهارت اجتماعی، کارگاههای آموزشی و ظرفیتسازی برای اجتماعات محلی بهعنوان پیشنیاز که با استفاده از ظرفیتهای محلی (مربیان محلی، مکانهای آموزشی در داخل محلات و...) برگزار شد و نیز حذف محدودیت زنان و دختران برای خروج از محلات با تأمین سرویسهای رفتوآمد، اشاره کرد.