آسیب‌های اجتماعی برخاسته از عوامل متعددی است که از آن میان شاید مشکلات اقتصادی و فقر فرهنگی سهم بیشتری را داشته باشند. فارغ از نگاه کلان جامعه به پیشگیری از آسیب‌ها، در حوزه زنان و خانواده سمن‌ها نیز می‌توانند در این مقوله اثرگذار باشند که این امر نیازمند برنامه‌ریزی، ساماندهی و پیگیری مستمر است.
موسسه حمایتگران توسعه کارآفرین هگمتانه در استان خراسان‌رضوی و شهر مشهد با هدف رفع آسیب‌های اجتماعی و اشتغالزایی فعالیت می‌کند. شاخه‌های طوبی (شبکه تشکل‌های دختران و زنان) گفت‌وگویی با زیبا عامل‌میری‌ترابی، مدیر این موسسه داشته که در ادامه می‌خوانید:
از چه سالی شروع به فعالیت کردید؟
از سال ۱۳۷۷ به‌صورت غیررسمی فعالیت‌مان را شروع کردیم و در‌سال ۱۳۸۵ رسما ثبت شدیم.
فعالیت‌های شما در چه حوزه‌ای است؟
فعالیت ما در حوزه رفع آسیب‌های اجتماعی و اشتغالزایی است.
در زمینه فوق چه کارهایی انجام می‌دهید؟
جامعه هدف ما زنان خودسرپرست، بی‌سرپرست، بدسرپرست و فارغ‌التحصیلان بیکار هستند که برایشان کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی، مشاوره، پیشگیری، اردوهای تفریحی و طرح‌های زودبازده اشتغالی را داریم که به صورت خوشه‌ای مشغول به‌کار و مستقل شوند. همچنین با ارتباط و همکاری دیگر مجموعه‌ها در کشور، برای کسانی که تا به‌حال مشهد نیامده‌اند و توان مالی این سفر را ندارند، اسکان و شرایط را فراهم می‌کنیم تا بتوانند یک سفر زیارتی داشته باشند.
درمورد این طرح‌های زودبازده کمی توضیح دهید.
طرح‌های زودبازده به‌صورت خوشه‌ای اجرا می‌شود. برای مثال، یک تعاونی برایشان ثبت می‌کنیم یا با یک سرمایه‌گذار ارتباط می‌گیریم که این زنان خودسرپرست بتوانند مشغول به‌کار شوند. ما کلاس‌هایی مانند گلیم‌بافی، قالی‌بافی، کیف‌دوزی، سفالگری، صنایع‌دستی و... را برای گروه‌های 10 نفره برگزار می‌کنیم. پس از این‌که افراد آموزش دیدند، کمک می‌کنیم تا بتوانند وامی بگیرند و یک تعاونی راه‌اندازی کنند.
فعالیت‌های موسسه محدود به شهر مشهد است؟
خیر، ما حاشیه شهر مشهد و برخی از روستاهای استان را نیز پوشش می‌دهیم و با آنها ارتباط داریم. همچنین با سمن‌های دیگر در سطح استان مرتبط شدیم و با هم همکاری و تعامل داریم. درحال‌حاضر نیز مشغول ثبت شبکه سمن‌های شرق کشور هستیم.
این شبکه سمن‌های شرق کشور قرار است چه کاری انجام دهد؟
این شبکه شامل سمن‌های استان‌های خراسان‌شمالی، خراسان‌جنوبی، خراسان‌رضوی و سیستان‌وبلوچستان است. تلاش ما بر این است تا با همکاری و تعامل در 4 استان‌شرقی کشور بتوانیم یک بانک اطلاعاتی استخراج کنیم و در حوزه زنان و خانواده به‌صورت خاص فعالیت داشته باشیم. در این حوزه در شاخه‌های مختلفی مانند آموزش، اشتغالزایی، کارآفرینی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و... قرار است فعالیت کنیم.
موسسه شما در حوزه پیشگیری چه فعالیت‌هایی دارد؟
در حوزه پیشگیری ما در 3 بخش فعال هستیم. یک بخش اشتغالزایی است که با ایجاد اشتغال از برخی آسیب‌های اجتماعی جلوگیری می‌شود. بخش دوم مربوط به ازدواج و شناخت در این حوزه است چراکه با یک ازدواج خوب، بسیاری از آسیب‌ها دفع می‌شوند و با مسائلی چون طلاق در آینده روبه‌رو نخواهیم بود. بخش سوم نیز آموزش در حوزه اعتیاد است که بدین‌وسیله از آسیب‌های این بخش هم پیشگیری کرده‌ایم.
نحوه ارتباط شما با مخاطبان موسسه چگونه است؟
ما در مناطق مختلف شهری، روستایی و حتی ایلات و عشایر استان نمایندگانی داریم که رابط بین موسسه و مخاطبان هستند. این نمایندگان هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهند و اعضای موسسه برای برگزاری برنامه آموزشی به آن منطقه می‌روند.
زنانی که مخاطب موسسه هستند در چه رده سنی و تحصیلاتی قرار دارند؟
مخاطبان ما دختران و زنانی از سنین
۱۵ تا ۶۰سال هستند که عموما از نظر تحصیلی کم‌سواد، بی‌سواد و زیر دیپلم‌اند. اکثر مخاطبان ما در حاشیه شهر زندگی می‌کنند که توان و بضاعت مالی تحصیل را ندارند. هدف ما از ابتدا آموزش زنان همین مناطق حاشیه‌ای بوده تا به نوعی از آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کنیم.
زنان تحت‌پوشش موسسه چند نفر هستند؟
حدود ۱۰۰ نفر به‌صورت رسمی و ۱۵۰ نفر غیررسمی تحت‌پوشش موسسه هستند. البته جدای از این موارد، برنامه‌های آموزشی و فعالیت‌هایمان برای زنان در نقاط مختلف استان رایگان انجام می‌شود.
بودجه فعالیت‌هایتان را چگونه تأمین می‌کنید؟
بودجه کاملا شخصی و از طرف هیات‌مدیره تأمین می‌شود.
چه موانعی در مسیر فعالیت‌های مردم‌نهاد وجود دارد؟
مشکلات این‌قدر زیاد است که سمن‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند آنها را برطرف کنند، ضابطه‌ها اثرگذار نیست و باید متوسل به رابطه شد. بسیاری از وعده‌هایی هم که داده می‌شود، عملیاتی نمی‌شود. ما دومین مجموعه در استان هستیم که توانستیم تعاونی فراگیر ملی را ثبت کنیم. این تعاونی‌ها به‌دلیل این‌که باید از شرایط ویژه‌ای برخوردار باشند، در کل کشور شاید به حدود 20 مجموعه ثبت‌شده برسد. متاسفانه دولت و مجلس نسبت به وعده‌ها، مصوبات و حمایتی که قرار بود اجرایی کنند، عمل نکردند. هدف اصلی تشکیل این تعاونی‌ها، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و 3 دهک پایین جامعه است. ما تنها تعاونی فراگیر ملی زنان در سطح کشور هستیم اما حمایت نشدیم و هنوز نتوانستیم به نتایج مطلوبی برسیم.
به نظر شما و با توجه به فعالیت‌هایتان، مهم‌ترین معضلات حوزه زنان و خانواده در شهر مشهد یا همان حاشیه‌ها که شما با آنها مرتبط هستید، چیست؟
مهم‌ترین معضلات را اشاره کردم، بیکاری، ازدواج و اعتیاد مشکلاتی است که بیشترین آسیب را به‌همراه دارد. ازدواج‌های اجباری که به‌دلیل عدم‌توانایی‌مالی خانواده اتفاق می‌افتد و پس از ازدواج آسیب‌هایی مانند فرار از خانه و به‌دنبال آن پیامدهایش برای خود زنان و جامعه به‌وجود می‌آید. عدم استقلال مالی زنان خودسرپرست نیز باعث بروز مشکلاتی دیگر است. همچنین فقدان تفریح، استراحت و... خیریه‌ها اکثرا به فکر تأمین معاش این زنان هستند، حال آن‌که نیازهای روحی‌شان عموما نادیده گرفته می‌شود. من با کمک خیرین تعدادی از اعضای تحت‌پوشش موسسه را به کیش بردم، این سفر از نظر روحی بسیار موثر بود. بحث گردشگری و سفرهای سیاحتی و زیارتی زنان خودسرپرست و خانواده‌هایشان باید مورد توجه قرار گیرد.