زهرا جعفرزاده| نزدیک به یک ماهی می‌شود که «سرم» تزریقی در داروخانه‌ها کمیاب شده است. همین سرم‌های، 1500، دو‌هزار تومانی که به خاطر ایرانی بودنشان، هیچ وقت با کمبود در داروخانه‌ها یا بیمارستان‌ها مواجه نشده بودند. حالا ولی
سه هفته، یک ماهی می‌شود که نه فقط در داروخانه‌ها که در خیلی از بیمارستان‌ها هم به راحتی نمی‌توان پیدایشان کرد. برخی مسئولان  در سازمان غذا و دارو و انجمن داروسازان ایران می‌گویند سرم در داروخانه‌ها سهمیه‌بندی شده است.
«رضا مرادی»، هفته گذشته دچار مسمومیت شد، اما نتوانست سرمی تهیه کند. او به «شهروند» می‌گوید: «پس از اعلام مسمومیت از سوی پزشک، برای خرید داروها به داروخانه‌ای در ستارخان رفتم، اما آن‌جا به من گفتند که سرم ندارند و تنها می‌توان آن را از داروخانه‌های شبانه‌روزی تهیه کرد.» او که از این اتفاق متعجب است، می‌گوید: «سرم تقریبا ارزان‌ترین دارویی است که می‌توان آن را خرید، مگر می‌شود
آب و نمک هم پیدا نشود؟!» این موضوع، یعنی جست‌وجو برای سرم در داروخانه‌های تهران این روزها تنها مسأله و مشکل مرادی نیست، محمدی، پزشک یکی از بیمارستان‌های دولتی هم در گفت‌وگو با «شهروند» درباره این موضوع توضیحاتی می‌دهد: «از حدود یک ماه پیش، ما متوجه کمبود سرم‌های تزریقی در بیمارستان شدیم. بیماران به اورژانس بیمارستان مراجعه می‌کردند یا از اتاق عمل خارج می‌شدند، اما سرمی نبود که به آنها تزریق شود، البته سرم‌ها انواع مختلفی دارند و برای برخی از بیماری‌ها، از سرم‌های خاصی هم استفاده می‌شود، حالا تقریبا این سرم‌ها دیگر پیدا نمی‌شود.» اشاره او به سرم‌ هاف سالین است. سرمی که برای افراد با عارضه دی کی‌ای (کتواسیدوز دیابتی) تجویز می‌شود. به گفته این پزشک، این نوع سرم، کمبود شدیدی دارد و تقریبا پیدا نمی‌شود. در کنار این سرم‌ها، سرم دکستروز واتر و نرمال سالین هم هست که مصرف عمومی دارد و بیشتر برای حالت تهوع مصرف می‌شود، اینها هستند که کم شده‌اند.
محمدی ادامه می‌دهد: «ما پیش از این هیچ کمبودی در سرم‌ها نداشتیم، اما حالا شرایط به گونه‌ای شده که درست مانند دو ‌سال قبل که تحریم‌ها شدید بود، م‍ی‌گویند که باید این سرم را از داروخانه‌های دولتی و شبانه‌روزی مانند 13 آبان تهیه کنیم. این درحالی است که همین چند روز پیش یکی از بیماران به همین داروخانه رفته بود اما آن‌جا هم نتوانست سرم بخرد، وقتی دارویی در سیزده آبان پیدا نشود، یعنی شرایط خیلی وخیم است.» او به سهمیه‌بندی این سرم‌های تزریقی هم اشاره می‌کند.«ما برای 10 سرم نسخه می‌نویسیم اما داروخانه فقط 5 سرم می‌دهد.» این پزشک معتقد است که سرم، داروی خاصی نیست که کمیاب بشود یا بیماران برای تهیه آن با مشکل مواجه شوند. حالا در همین بیمارستان بیمارانی که نیاز به سرم دارند، با داروهای تزریقی دیگر، درمان می‌شوند. به گفته او بدون سرم هم می‌شود بیمار را درمان کرد، اما وقتی با تزریق سرم، مشکل بیمار حل می‌شود چرا باید شرایطی ایجاد شود که داروی تزریقی برایش تجویز شود.
 سرم‌سازی تجارت پرسودی نیست
محمود‌ هادی‌پور، دکتر داروساز و مشاور انجمن تالاسمی است. او هم کمبود سرم را تأیید می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: «متاسفانه در کشور ما میزان عرضه و تقاضا با هم متناسب نیست، شرایط کشور هم قابل پیش‌بینی نیست، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ما ظرفیت برخی تغییر و تحول‌های ناگهانی را ندارند، اگر میزان عرضه کمی تغییر کند، نه فقط بیمارستان‌ها که کارخانه‌ها هم دچار مشکل می‌شوند، درحال حاضر تولید سرم نه کاهش پیدا کرده و نه افزایش داشته است، اما به نظر می‌رسد مصرف زیاد شده.» او به شیوع برخی بیماری‌های ویروسی و عفونی در کشور و استفاده زیاد از سرم‌ها اشاره می‌کند.« چندی پیش به‌خاطر شیوع یک بیماری ویروسی، در خیلی از استان‌ها، افراد زیادی بستری شدند و همین بستری‌شان منجر شد تا سرم‌های زیادی هم برایشان مصرف شود.» این داروساز تأکید می‌کند: میزان مراجعه به بیمارستان‌ها زیاد شده و سیستم خدمات‌رسانی این مراکز را تضعیف
 کرده است، همین هم شاید یکی دیگر از دلایل کمبود سرم در کشور باشد. هادی‌پور که داروخانه‌ای در مرکز شهر دارد، به نکته دیگری اشاره می‌کند. او می‌گوید که سرم‌سازی تجارت پرسودی نیست، به همین خاطر فعالان در حوزه دارویی، علاقه چندانی به تولید آن ندارند.
« قیمت‌گذاری سرم‌ها باید به گونه‌ای باشد که برای تولید کننده، سوددهی داشته باشد، همین سودکم باعث شده تا کارخانه‌های محدودی وارد کار
تولید سرم شوند، این درحالی است که به خاطر سوددهی بالای داروها، زمانی که داروی جدید وارد بازار می‌شود، چندین کارخانه برای تولید آن با هم رقابت می‌کنند، اما این اتفاق برای سرم نمی‌افتد.» او معتقد است که سازمان‌های نظارتی باید کارخانه‌ها را به تولید سرم وادار کنند تا تولید زیادی داشته باشند.  کمبود سرم در تهران بیش از سایر استان‌ها محسوس است، این را هم‌ هادی‌پور می‌گوید اما اضافه می‌کند که:
« این موضوع مشکل حادی برای بیماران ایجاد نمی‌کند، می‌شود درمان دیگری را جایگزین کرد، اما به‌ هرحال نقطه ضعفی در سیستم درمانی کشور است. پرستاران و پزشکان باید این موضوع را مدیریت کنند.»
قرار است سرم‌های با کیفیت بهتری
 وارد بازار شود
ماجرای کمبود سرم‌های تزریقی حالا دیگر تبدیل به بحرانی برای بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها شده. اتفاقی که هر چند بی‌خطر به نظر می‌رسد اما برای نظام سلامت، قابل تامل است. حالا عضو هیأت‌مدیره انجمن داروسازان ایران، به نکته دیگری اشاره می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: «کمبود سرم‌های تزریقی به‌دلیل اصلاح خط تولید سرم‌های تزریقی از سوی یکی از کارخانه‌های بزرگ تولید‌کننده سرم است.» به گفته او، قرار است سرم‌های جدید با رعایت اصول
جی ام پی تولید شود، به همین خاطر این کارخانه در چند ماه گذشته با تعطیل کردن خط تولید قبلی، سرم‌های با کیفیتی وارد بازار می کند.
جنیدی، کمبود سرم را به خاطر این اقدام کارخانه تولید کننده، طبیعی می‌داند.«این موضوع با مدیریت معاونت‌های غذا و دارو و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور درحال برطرف شدن است، به طوری که سرم‌ها در داروخانه‌های منتخب و بیمارستان‌ها توزیع شده و سعی بر این است که برای بیماران بستری که نیاز به فرآورده‌های استریل تزریقی دارند، کمبود ایجاد نشود.» به گفته این عضو هیأت‌مدیره انجمن داروسازان ایران، تمام بیمارستان‌ها مشمول دریافت سهمیه سرم‌های تزریقی قرار گرفته‌اند، از سوی دیگر بیماران سرپایی که به تشخیص پزشک معالج نیاز به سرم درمانی دارند، می‌توانند به یکی از داروخانه‌های شبانه‌روزی مراجعه کنند و سرم دریافت کنند. او تأکید می‌کند که بیشترین میزان سرم‌های تولید شده در کشور از سوی کارخانه مورد نظر بوده، به همین خاطر تعدادش در بازار کم شده است. نوزدهم اردیبهشت‌ماه بود که سازمان غذا و دارو با تأیید مشکل کمبود سرم‌های تزریقی در داروخانه‌ها، اعلام کرد که مشکل کمبود سرم‌های تزریقی در خردادماه برطرف می‌شود. مهدی پیرصالحی، مدیرکل نظارت و ارزیابی دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو همان موقع تأکید کرده بود که جای نگرانی نیست و سرم در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی توزیع شده است.
اما دلیلی که این مسئول برای کمبود سرم‌ها اعلام می‌کند، متفاوت با صحبت‌های عضو هیأت‌مدیره انجمن داروسازان ایران است. پیرصالحی، پایین بودن کیفیت سرم‌های تولید شده را دلیل متوقف شدن خط تولید اعلام می‌کند.« علت کمبود سرم به این دلیل بود که کارخانه داروپخش با مشکل کیفیت مواجه شده بود، از این رو تولید آن‌ هم برای بازسازی خط تولیدش متوقف شده بود که مجددا از اوایل اردیبهشت ماه، شروع به‌کار کرده و به‌زودی محصولاتش وارد بازار می‌شود.» او این را هم به تسنیم گفته بود که: « شاید هم اکنون به همین دلیل در داروخانه‌های سطح شهر کمبودهایی رخ داده است اما در مراکز دولتی این کمبودها وجود ندارد.» براساس اعلام او، سرم‌ها باید آزمایش‌های خود را پشت‌سر بگذارند.
در این میان سخنگوی سازمان غذا و دارو هم به «شهروند» می‌گوید که این سرم‌ها منتظر ایمن سنجی و صحه‌گذاری بهداشتی هستند. محصول جدید مشکلی ندارد و به‌زودی وارد بازار می‌شود.‌ هاشمی ادامه می‌دهد: « اولویت توزیع این سرم‌ها به بیمارستان‌ها بود، به همین خاطر کمبود در داروخانه‌ها خودش را
نشان داد.»