آرمین منتظری
دومین انفجار در مسجد متعلق به شیعیان عربستان رقم خورد. این بار البته تلفات بسیار کمتر بود و تنها سه نفر که یکی از آنها بمب‌گذار انتحاری بود، جان خود را از دست دادند. دلیلش هم افزایش تدابیر امنیتی در مساجد شیعیان پس از انفجار نخست در قطیف عربستان بود. البته اگر بمب‌گذار موفق می‌شد داخل مسجد شود و آن‌جا بمب را منفجر می‌کرد باید شاهد تلفات بسیار زیاد‌تری می‌بودیم. این بار هم داعش مسئولیت این عملیات تروریستی را برعهده گرفته است. البته روش انجام این عملیات آن‌قدر ساده بوده است که هر گروه تروریستی دیگری نیز می‌توانست از پس انجام آن برآید. نخست این‌که حمله علیه اهداف سهل و آسان نظیر یک مسجد انجام شده است و مسلما مساجد از تدابیر امنیتی برخوردار نیستند. دوم این‌که براساس اخبار، ماده انفجاری که از آن استفاده شده بسیار ساده و ابتدایی بوده است و سوم این‌که در هر دو عملیات، یک نفر مسئول انفجار بوده است. اگر این نوع حملات را با انواع مشابه آن در عراق مقایسه کنیم می‌بینیم که داعش در عراق از روش‌های بسیار پیچیده‌تری استفاده کرده است. علاوه بر این‌که مواد انفجاری استفاده شده در عملیات تروریستی در عراق، قدرتمندتر و پیچیده‌تر بوده‌اند و در اکثر عملیات‌ها دو نفر مسئول عملیات بوده‌اند. البته در این مقطع نمی‌توان به جرأت این نظریه را مطرح کرد که عملیات‌های تروریستی علیه شیعیان در عربستان‌سعودی کار داعش نبوده است اما با یک مقایسه ساده این عملیات‌ها با روش کار داعش می‌توان دریافت که یک جای ادعای داعش می‌لنگد. اگر به یاد داشته باشید در حمله‌ای که فرانسه در دفتر مجله شارلی عبدو صورت گرفت، ابتدا این ایده مطرح شد که مسئول این حمله داعش است، اما بعدها مشخص شد که این حمله کار داعش نبوده و افرادی که دست به این حمله زده بودند، با داعش احساس نزدیکی فکری می‌کرده‌اند. آیا نمی‌توان به این ایده فکر کرد که حملات علیه مساجد شیعیان در عربستان کار داعش نباشد، بلکه گروه‌های افراطی داخل عربستان که با داعش احساس نزدیکی می‌کنند دست به این حملات زده باشند؟
اگر این حملات از سوی داعش طراحی شده و حمایت شده بودند، انتظار معمول و متعارف این بود آنها از این حمله دوم خود با توجه به تدابیر امنیتی اندیشیده شده پس از حمله اول، تغییری در تاکتیک خود صورت دهند، اما دیدیم که حمله دوم هم درست مانند حمله اول انجام شد و اتفاقا بسیار کمتر از حمله نخست موفق بود.
البته فارغ از این‌که این حملات را داعش انجام داده باشد یا گروه‌های جهادی داخل عربستان، به احتمال زیاد هدف از این حملات، ایجاد اختلافات فرقه‌ای به همان شکل و سبکی است که داعش در عراق و سوریه به دنبال آن است. حتی اگر فرض کنیم که دامنه این حملات به حملات بسیار کوچک‌تر محدود شوند، اما در هر صورت از میان نرفتن این حملات، می‌تواند جامعه شیعه در عربستان را تحریک کند و این تحریک دقیقا همان چیزی است که داعش به دنبال آن است. البته تا بدین‌جای کار، به‌رغم تمامی اختلافاتی که میان گروه‌های شیعه در عربستان به حاکمیت سعود وجود دارد، رهبران شیعه عربستانی خواستار آرامش شیعیان و پرهیز از رفتارهای خشونت‌آمیز شده‌اند. به هر صورت حاکمیت سعود در عربستان در موقعیت سختی گرفتار است. از یک سو جنگ در یمن را به راه انداخته است، از سوی دیگر در ائتلاف علیه داعش در عراق و سوریه شرکت کرده است، در داخل هم با گروه‌های وابسته به القاعده و داعش مواجه است. در چنین شرایطی اعتراضات شیعیان عربستان و ناآرامی در مناطق شیعه‌نشین، می‌تواند حقیقتا ریاض را دچار مشکل کند.