فرشید غضنفرپور| طرح استانی شدن انتخابات و واکنش گروه‌های سیاسی به آن داستان عجیبی دارد. ماجرا زمانی جالب می‌شود که بدانیم جبهه پایداری، دولت و حتی شماری از اصلاح‌طلبان درخصوص این طرح موضعی یکسان دارند. در مقابل، برخی اصلاح‌طلبان با این طرح مخالفند و برخی از اصولگرایان نیز سخن از نقص‌های فراوان در این طرح به میان می‌آورند. درواقع شرایط به گونه‌ای است که نمی‌توان هیچ نظم سیاسی مشخصی برای صف‌بندی‌های موجود گروه‌های سیاسی در قبال این طرح درنظر گرفت. در مورد این طرح به نظر می‌رسد که می‌توان گفت تفکر جناحی کنار نشسته است.
این طرح در هر صورت به روزهای نهایی تصمیم‌گیری نزدیک می‌شود. طرحی که سرانجام توانست شکاف عمیقی میان تفکرات سیاسی همسو و غیرهمسو در کشور به‌وجود بیاورد. اما همه اینها تنها ظاهر ماجرا است. استانی شدن انتخابات وجهه‌ای از نظم سیاسی موجود در کشور به نمایش گذاشته که تاکنون کمتر فرصتی برای پدیدار شدن آن به دست آمده بود. مخالفان و موافقان طرح را نیز در همین راستا باید در تقسیم‌بندی متفاوت‌تر از آنچه تاکنون در غالب احزاب حضور داشته‌اند، دید. چنانکه ایرج ندیمی نماینده مردم سیاهکل در مجلس شورای اسلامی به «شهروند» می‌گوید: «مخالفان این طرح سه دسته‌اند: یک دسته از مخالفان کسانی هستند که عمیقا معتقدند با اجرای این طرح به‌صورت قانون جدید انتخابات رابطه مردم با حکومت قطع می‌شود، ندیمی دومین دسته را کسانی می‌داند که خودشان را در خطر حذف از گردونه رقابت‌ها می‌بینند و سومین دسته هم کسانی هستند که به‌طور ایدئولوژیک با احزاب مخالفند و فکر می‌کنند این کار باعث تسلط احزاب بر گروه‌های سیاسی می‌شود».
جبهه پایداری را می‌توان در دسته سوم قرار داد. صادق محصولی عضو ارشد این جبهه درباره طرح استانی شدن انتخابات گفته است: «به نظر می‌رسد این طرح باعث شود افرادی که به مراکز قدرت مالی و سیاسی وابسته هستند بهتر از دیگران رأی آورند که این با نظام مردم‌سالاری تعارض دارد و این طرح به این مسأله دامن می‌زند.»
البته فارغ از تقسیم‌بندی ایرج ندیمی تقسیم‌بندی دیگری نیز برای موافقان و مخالفان طرح استانی شدن انتخابات می‌توان متصور بود. مخالفان عمدتا سیاسیونی هستند که به دلیل برخوردار بودن از جایگاه مطلوب اجتماعی در حوزه انتخابیه خود این طرح را در تقابل مستقیم با نظم انتخاباتی موجود می‌دانند. نظمی که برای آنان این امکان را فراهم آورده تا طی سال‌های متمادی بتوانند نمایندگی حوزه‌های انتخابیه خود را برعهده داشته باشند. سعید شریعتی فعال سیاسی اصلاح‌طلب دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «در مجموع باید گفت هرچه باور و اتکا به اندیشه حزبی در میان سیاسیون بیشتر باشد موافقت بیشتری هم با این طرح دارند.» شریعتی دلیل مخالفت برخی از اصلاح‌طلبان با طرح استانی شدن را در شرایط ویژه آنان می‌داند و می‌گوید: «به‌عنوان مثال مشاهده می‌کنیم که در میان اصلاح‌طلبان وابستگان به حزب اعتماد ملی مخالفت شدیدتری با طرح دارند. به این دلیل که نحوه عضوگیری حزب اعتماد ملی از ابتدا به‌گونه‌ای بود که افراد فارغ از وابستگی‌های جناحی به دلیل توانایی در رأی‌آوری در حوزه‌های انتخابیه خود به این حزب دعوت و جذب شدند و طبیعی است که نیازی ندارند نظم موجود انتخاباتی تغییر کند، آنان همان‌گونه که در گذشته می‌توانستند از حوزه‌های انتخابیه خود رأی بیاورند در آینده نیز می‌توانند رأی‌آوری خود را تکرار کنند اما در صورت انتقال حوزه رأی‌گیری به استان به احتمال زیاد فضا و نظم جدید برای آنان تا اندازه زیادی ناشناخته خواهد بود.» به گفته شریعتی بارقه‌های اصلی این طرح را حتی می‌توان در مشروح مذاکرات قانون اساسی هم مشاهده کرد. در آن مقطع به این موضوع اشاره شده بود که انتخابات مجلس باید از این پس چگونه برگزار شود. شریعتی می‌گوید: «قانون فعلی احزاب ارتباط میان نظام حزبی و نظام حقوقی را روشن نکرده» به گفته سعید شریعتی مشابه طرح فعلی در مجلس ششم و توسط فراکسیون
دوم خرداد مجلس پیشنهاد شد و در آن زمان «مورد مخالفت شدید جناح راست قرار گرفت».
ایرج ندیمی به «شهروند» می‌گوید: در جلسه‌ای که با آقای لاریجانی داشتیم مقرر شد ایشان در روزهای آینده رایزنی‌های گسترده‌ای با شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام داشته باشد. این نماینده مجلس تأکید کرده است: تغییراتی در طرح اولیه ایجاد شده تا ایرادات شورای نگهبان به این طرح برطرف شود. ازجمله این‌که مسائل مرزی و دینی در آن طرح وجود داشت که الان دیگر نیست، همچنین تفکیک‌هایی میان استان‌ها قایل شده بود که این تفکیک‌ها برطرف شده است. پایه شهرستانی طرح ضعیف بود که طرح جدید تلاش کرده پایه شهرستان‌ها را تقویت کند. اما بازهم می‌گویم خیلی از ایرادات طرح اولیه برطرف شده است.
مدل انتخاباتی عراق
جایگزین نظام انتخاباتی فعلی
یک منبع آگاه نزدیک به فراکسیون رهروان ولایت نیز در گفت‌وگو با «شهروند» ضمن تأیید حمایت علی لاریجانی از طرح گفت: البته آقای لاریجانی با طرح اولیه مخالف بود و آن را شتابزده می‌دانست اما اعضای کمیسیون قرار گذاشتند طرح را اصلاح کنند و آقای لاریجانی هم حمایت کند. او می‌گوید: مدل مورد تأیید علی لاریجانی چیزی شبیه مدل انتخاباتی عراق است زیرا این کشورها نیز مانند ما از داشتن احزاب قدرتمند محروم بودند و توانستند با نظام انتخاباتی «ائتلافی» به مدل انتخاباتی با حضور احزاب نزدیک شوند. در این صورت دیگر نه افراد که ائتلاف‌ها می‌توانند شانس بیشتری برای حضور در مجلس داشته باشند زیرا مطابق قانون آرای افرادی که با هم ائتلاف کرده‌اند یکجا محاسبه شده و قدرت سبد رأی آنان را در برابر افرادی که به صورت فردی شرکت کرده‌اند افزایش می‌دهد. جعفرزاده‌ایمن‌آبادی نماینده مردم رشت و از اعضای فراکسیون رهروان ولایت دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: وضع فعلی انتخابات مورد پسند ما نیست. مهم‌ترین نقص آن هم این است که باعث می‌شود غالب نمایندگان مجلس نگاه شهرستانی- محلی به موضوعات ملی
داشته باشند. اگر نمایندگان استانی انتخاب شوند می‌توانند نگاه کلان به موضوعات داشته باشند، در عین حال یکی از ایرادات انتخاباتی استانی هم می‌تواند شرکت پایین مردم در انتخابات باشد. به گفته آقای جعفرزاده «اگر بتوانیم طرح را به‌گونه‌ای اصلاح کنیم که این ایرادات برطرف شود فکر نمی‌کنم کسی بتواند با آن مخالفت کند.» جعفرزاده همچنین می‌گوید: قول می‌دهم طرح جدیدی که از کمیسیون بیرون می‌آید هم مشارکت مردم را بالا می‌برد و هم این‌که مشکلات قانون فعلی را برطرف می‌کند.
امیر خجسته رئیس کمیسیون شوراها که مسئولیت اصلی طرح را برعهده دارد نیز در دفاع از طرح به «شهروند» گفته است: برخلاف آنچه به‌عنوان استانی شدن مشهور شده ما می‌گوییم انتخابات با این طرح استانی-شهرستانی می‌شود. خجسته درباره جریان‌سازی برخی از رسانه‌های اصولگرا علیه طرح می‌گوید: موج‌سازی برخی رسانه‌ها علیه طرح هم به نظر من بی‌دلیل است. ضمن این‌که برخی از منتقدان طرح می‌گویند شورای نگهبان این طرح را مخالف قانون تشخیص می‌دهد باید بگویم نظرات شورای نگهبان لحاظ شده و تغییرات زیادی در طرح اعمال کرده‌ایم، به‌طوری‌که دیگر انتقادات پیشین به آن وارد نیست.
به هر حال چنانکه مهرداد بائوج لاهوتی نماینده هوادار طرح و عضو فراکسیون رهروان ولایت به «شهروند» می‌گوید: روز یکشنبه کمیسیون مجددا درباره کلیات طرح جلسه برگزار کرده و تلاش می‌کنیم تا آخر همین هفته طرح را به صحن علنی برسانیم. اما باید دید کمیسیون شوراها تا چه حد توانسته نظر مخالفان را در تجدیدنظر راجع به این طرح
جلب کند.