یک خیریه غیرانتفاعی
در ماده ۱ اساسنامه جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران نوشته شده: جمعیت هلال‌احمر جمهورى اسلامى ایران (جمعیت سابق شیر و خورشید سرخ ایران) که در این اساسنامه، جمعیت نامیده مىشود، مؤسسهاى خیریه، غیرانتفاعى و داراى شخصیت حقوقى مستقل مىباشد. جمعیت، به کلیه تعهدات و قراردادهاى بین‌المللى مربوط به اهداف و وظایف جمعیت‌هاى هلال‌احمر و صلیب‌سرخ و نیز مقررات اتحادیه جمعیت‌هاى صلیب‌سرخ و هلال‌احمر که با قانون اساسى و سایر قوانین جمهورى اسلامى ایران مغایرت نداشته باشند، پا‌یبند بوده و در مسائل امدادى و بهداشتى درمانى برون‌مرزى و درون‌مرزى و تعهدات مربوطه در راستاى سیاست‌هاى دولت جمهورى اسلامى ایران طبق اساسنامه عمل مىکند.
چهار هدف مترقی
ماده ۲ اساسنامه جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران به معرفی اهداف والا و انسانی این جمعیت اختصاص یافته است، اهدافی که خواندن آنها بی‌تردید نشان می‌دهد، این جمعیت برمبنای دیدگاهی کاملا انسانی و مترقی شکل گرفته است. اهداف جمعیت عبارتند از:
- تلاش براى تسکین آلام‌بشرى
- تأمین احترام انسان‌ها
- کوشش در جهت برقرارى دوستى و تفاهم متقابل و صلح پایدار میان ملت‌ها
- حمایت از زندگى و سلامت انسان‌ها بدون درنظرگرفتن هیچ‌گونه تبعیض میان آنها.
معنویت در وظایف
مردم ایران بی‌شک همواره در شرایط سخت چشم‌انتظار از راه رسیدن نیروهای سرخ و سفیدپوش جمعیت هلال‌احمر بوده‌اند. این نیروها از آن‌رو همواره در صف اول خدمت‌رسانی به همنوعان خود در شرایط بحرانی بوده و هستند که ماده 3 اساسنامه جمعیت هلال‌احمر، این وظیفه را برعهده آنان گذارده است، نویسندگان اساسنامه جمعیت هلال‌احمر شرح وظایف جمعیت را این‌گونه نگاشته‌اند:
- ارایه خدمات امدادى درهنگام بروز حوادث و سوانح طبیعى مثل زلزله و سیل و غیره در داخل و خارج از کشور.
- ارایه کمک‌هاى اولیه در حوادث غیرمترقبه بوسیله امدادگران.
- برنامه‌ریزى و اقدام در جهت آمادگى مقابله با حوادث و سوانح و آموزش عمومى در این زمینه و تربیت کادر امدادى و نیروى‌انسانى موردنیاز.
- ارسال کمک و اعزام عوامل امدادى و درمانى به سایر کشورها در صورت لزوم.
- کمک به امر توانبخشى و ارایه خدمات اجتماعى در جهت تسکین آلام آوارگان، پناهندگان، مرضى و معلولین و ایجاد حس تعاون و تفاهم و دوستى و نیکوکارى بین مردم.
- تلاش در جهت تسکین آلام‌بشرى و کمک به امر سلامت جامعه و دفاع از ارزش‌هاى انسانى و کوشش در جهت برقرارى دوستى و تفاهم متقابل و صلح پایدار میان ملت‌ها.
- اداره امور جوانان جمعیت و توسعه مشارکت جوانان در تصمیمگیریها و فعالیت‌هاى مربوط به آنها و تربیت و آموزش جوانان مذکور به‌منظور آماده‌ساختن آنان در انجام خدمات امدادى و عامالمنفعه.
- کمک به تهیه دارو و وسایل و تجهیزات پزشکى مورد نیاز مراکز بهداشتى، درمانى و آموزشى کشور با موافقت وزارت بهداشت و با همکارى هلال‌احمر و صلیب‌سرخ جهانى که عضو اتحادیه بین‌المللى صلیب‌سرخ و هلال‌احمر جهانى هستند.
تبصره ۱- کمک‌هاى ارسالى جمعیت به سایر کشورها به‌صورت جنسى و یا نقدى و یا خدمات انسانى خواهد بود.
تبصره ۲- هزینه آن قسمت از خدمات و کمک‌هاى اولیه امدادى و یا سایر خدماتى که از طرف دولت در سطح کشور و کمک امدادى و درمانى و بهداشتى خارج از کشور به‌عهده جمعیت محول مىشود، توسط دولت به جمعیت پرداخت مىگردد تا طبق مقررات و ضوابط خاص جمعیت به مصرف رسانیده شود.
تبصره ۳- جمعیت مکلف است حتى‌الامکان نسبت به کمک‌هاى نقدى و جنسى که به آسیب‌دیدگان و نیازمندان خصوصاً در خارج از کشور انجام مىدهد دقت و نظارت کامل اعمال کند تا این کمک‌ها به افرادى که استحقاق آن را دارند برسد.
اصالت انسان
مترقی‌ترین ماده از مواد اساسنامه جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران، بی‌تردید ماده ششم این متن است. ماده‌ای که می‌گوید «هرکس از زن و مرد و کوچک و بزرگ بدون ملاحظات سیاسى، مذهبى، نژادى و با رعایت اساسنامه و مطابق آئین‌نامه عضویت جمعیت مىتواند عضو جمعیت گردد». این ماده غیرتبعیض آلود، از آن‌رو اهمیتی بی‌بدیل دارد که می‌دانیم هیچ جمعیت و تشکل و انجمنی نیست که اعضایش را فارغ از هر باور و مذهب و جهت‌گیری سیاسی و... به عضویت خود قبول کند. این ماده نشان می‌دهد در هلال‌احمر، اصالت با انسان است و هرکس که بخواهد گامی در جهت تسکین آلام یا توانمندی انسانی دیگر بردارد، می‌تواند هلال‌احمر را خانه و مأوا و خاستگاه خود بداند.