مریم شکرانی، شهروند| ماهیان زینتی طرفداران زیادی در سراسر دنیا دست و پا کرده است. بسیاری از مردم جهان علاقه‌مندند بخشی از شگفتی‌های اقیانوس را به خانه‌شان بیاورند و همین موضوع باعث شده است ارزش اقتصادی بازار ماهیان زینتی در جهان، سالانه 20‌میلیارد دلار برآورد شود. به گفته «مسعود صالحی» مدیرعامل تعاونی تولیدکنندگان ماهیان زینتی، ایران از این بازار بزرگ سهمی نزدیک به صفر دارد این درحالی است که در بازار داخلی نیز حدود 90‌درصد از ماهیان زینتی مورد نیاز، از طریق واردات تأمین می‌شود. ‌سال گذشته بیشتر از 5‌میلیون قطعه ماهی زینتی به کشور وارد شده است که این میزان حدود 98‌میلیون دلار ارزش‌گذاری شده است. کشورهای جنوب‌شرقی آسیا مانند تایلند، مالزی و سنگاپور بزرگترین تولیدکنندگان ماهی‌های زینتی در جهان به شمار می‌روند. این در شرایطی است که ایران به سادگی می‌تواند به یک رقیب سرسخت برای غول‌های تولید ماهیان زینتی تبدیل شود، زیرا ایران به دلیل نزدیکی به بازارهای هدف دسترسی ساده‌تری دارد و همین موضوع می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل این کالا را کاهش دهد و مشتریان را به بازار ایران جذب کند. علاوه بر این، ایران 80 گونه از 1500 گونه ماهیان زینتی را به صورت بومی در اختیار دارد. صالحی همچنین به «ایانا» توضیح می‌دهد: قیمت خرید ماهیان زینتی در بازارهای اروپا و آمریکا چندین برابر بازار داخلی است و همین عامل سبب می‌شود صادرات ماهیان زینتی ارزآوری قابل توجهی برای کشورمان داشته باشد. به‌عنوان مثال یک قطعه ماهی آنجل 4 اینچی در بازار ایران حدود 1500 تومان قیمت دارد این درحالی است که در بازار اروپا همین محصول حداقل با نرخ 12 یورو معامله می‌شود که با قیمت روز 3600 تومانی هر یورو به 43‌هزار و 200 تومان می‌رسد.
با این حساب می‌توان گفت درآمد صادراتی یک قطعه ماهی زینتی حدود 28 برابر درآمد آن در بازار داخلی است. «محمدعلی حسینی» تولیدکننده و مشاور پرورش ماهیان زینتی درباره بازار داخلی این محصول نیز به «شهروند» توضیح می‌دهد: بیشتر ماهیان زینتی موجود در بازار ایران از کشورهایی مانند تایلند و تایوان وارد می‌شود اما تقاضا در این بازار به اندازه‌ای زیاد است که در شهری مثل قم ظرف یک هفته، تمام ماهیان تولیدی به فروش می‌رود و تولیدکنندگان عموما نیازی به دریافت سفارش از سایر شهرها ندارند.
علاوه بر این پتانسیل اقتصادی قابل توجه، پرورش ماهیان زینتی یک مدل کسب و کار ارزان و پردرآمد است که با حداقل هزینه و امکانات می‌تواند سرمایه اولیه شما را در عرض دو ماه به حداقل دو برابر برساند. در این گزارش جزییات بیشتری از تولید و پرورش ماهیان زینتی در اختیارتان قرار داده‌ایم:
بازگشت سرمایه در بدترین حالت ممکن
محمدعلی حسینی مشاور پرورش ماهیان زینتی با تأکید بر این‌که پرورش ماهیان زینتی یک مدل کسب و کار ارزان و به‌صرفه است، به «شهروند» توضیح می‌دهد: حداقل 50 متر فضا و 40 آکواریوم می‌تواند شغلی پردرآمد برای کارجویان دست و پا کند. این کار نیازی به پرداخت هزینه‌های کارگری ندارد و از تولید‌کننده تنها به اندازه 4 تا 5 ساعت کار در روز، زمان می‌گیرد. وی ادامه می‌دهد: حداکثر سرمایه مورد نیاز برای شروع این کار 10 تا 15‌میلیون تومان است که پس از 3 دوره یا 6 ماه کار بازگشت سرمایه به صورت کامل اتفاق می‌افتد حتی اگر شما یک پرورش‌دهنده مبتدی باشید.
او همچنین توضیح می‌دهد: در بدترین حالت ممکن حداکثر میزان تلفات ماهی‌های زینتی به نصف نمی‌رسد و این به آن معناست که حتی تولیدکنندگان مبتدی در بدترین حالت، قادرند سرمایه اولیه خود را به صورت سر به سر با هزینه‌ها به دست آورند.
برای شروع، به یک فضای 50 تا 100 متری نیاز دارید. جایی که بتوانید حدود 40 آکواریوم با طول یک متر و ارتفاع 40 سانتیمتر را نگهداری کنید. برای صرفه‌جویی در فضا می‌توانید با قفسه‌بندی محیط کار خود، آکواریوم‌ها را به صورت سه طبقه جاسازی کنید. تهیه آکواریوم و قفسه‌بندی، اصلی‌ترین مخارج شما برای احداث یک مرکز پرورش ماهیان زینتی است. برای کم کردن هزینه این کار، می‌توانید آکواریوم دست دوم تهیه کنید. سایر مخارج شما، شامل هزینه تجهیز آکواریوم‌ها، تهیه نوزاد ماهی و تهیه دارو و غذاست.
تامین تمام سرمایه شروع کار
به صورت وام کم بهره
حداکثر سرمایه‌ای که برای این کار نیاز دارید، 10 تا 15‌میلیون تومان است که تهرانی‌ها می‌توانند این مبلغ را به صورت وام نیز تأمین کنند. بنا به اعلام «کوروش پرند» معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بهمن‌ سال گذشته، پرورش‌دهندگان ماهی زینتی می‌توانند با معرفی‌نامه این وزارتخانه 5 تا 15‌میلیون تومان وام، از صندوق کارآفرینی امید (مهر امام رضا(ع) سابق) دریافت کنند. بازپرداخت این وام با سود 4‌درصد و تنفس 6 ماهه خواهد بود.
دریافت تسهیلات 5 تا 15‌میلیون تومانی پرورش ماهیان زینتی مشروط به گذراندن دوره آموزشی وزارت کار است. این دوره آموزشی 120 ساعت است که 44 ساعت آن به گذراندن مباحث تئوری و 72 ساعت به پشت سر گذاشتن واحدهای عملی اختصاص دارد. علاوه بر دریافت وام، گذراندن این دوره آموزشی یک مزیت دیگر نیز دارد و آن این است که مرکز آموزشی وزارت کار، حاضر به خرید ماهی‌های تولید شده توسط کارجویان است. گفتنی است پرند رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای از آزمایشی بودن اجرای این طرح در استان تهران خبر داده و گفته است، به‌زودی شرایط برخورداری از تسهیلات پرورش ماهیان زینتی برای سایر استان‌ها نیز فراهم می‌شود.
کمترین درآمدزایی دو برابر دارایی اولیه
طول دوره پرورش ماهیان زینتی حداکثر دو ماه است. هر قطعه بچه‌ماهی به طول یک و نیم سانتیمتر حدود ‌هزار تومان قیمت دارد. با در نظر گرفتن تمام هزینه‌ها شامل آب، برق، غذا و دارو و ... هر قطعه ماهی زینتی در تمام طول دوره پرورش یعنی 2 ماه، حدود 500 تومان هزینه دارد و پس از پایان دوره هر قطعه ماهی با توجه به گونه و زیبایی آن حداقل 3‌هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد. این در شرایطی است که با تخم‌ریزی ماهیان مولد و تولد نوزادان، ضمن این‌که هزینه اولیه خرید بچه‌ماهی حذف می‌شود، فروش بچه‌ماهی‌ها درآمد جداگانه‌ای ایجاد می‌کند. با این حساب می‌توان گفت میزان درآمد پرورش ماهیان زینتی حداقل دو برابر سرمایه اولیه در طول دو ماه خواهد بود.
نکات طلایی برای شروع کار
محمدعلی حسینی، تولید‌کننده و مشاور پرورش ماهیان زینتی، چند نکته را برای شروع کار اساسی می‌داند. او دراین‌باره به «شهروند» توضیح می‌دهد:
آزمون و خطا سرمایه‌تان را به باد می‌دهد: آموزش در هرکاری اصلی‌ترین شرط موفقیت است، زیرا اگر بخواهید هزینه ریسک آزمون و خطا را با هزینه آموزش مقایسه کنید به خوبی متوجه می‌شوید که بهترین شروع برای یک کار، آموزش خواهد بود. در دوره‌های آموزشی پرورش ماهیان زینتی، افراد با مباحثی مانند آماده‌سازی و استانداردسازی آکواریوم‌ها آشنا می‌شوند. انواع ماهی‌ها و گیاهان آبزی، اصول تکثیر و مراقبت از ماهیان زینتی از دیگر مباحث آموزشی این دوره‌هاست. علاوه بر این کارجویان با نحوه درمان یا پیشگیری از بیماری و انواع داروهای ماهیان زینتی آشنا می‌شوند ضمن این‌که یاد می‌گیرند چگونه برای محصولات خود بازاریابی کنند.
با کمتر از 40 آکواریوم کار نکنید: هزینه‌ای که برای کمتر از 40 آکواریوم پرداخت می‌کنید، تفاوت چندانی با مخارج 40 تا 50 آکواریوم ندارد اما درآمدزایی 40 آکواریوم با کمتر از این تعداد، تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد. بنابراین برای این‌که به تولید اقتصادی و به صرفه برسید بهتر است کار را با حداقل 40 آکواریوم شروع کنید.
ریسک نکنید: برای شروع کار سراغ گونه‌هایی با ریسک کمتر بروید. به‌عنوان مثال ماهی اسکار یک گونه مقاوم است و به راحتی تلف نمی‌شود اما ماهی‌هایی مانند آنجل گونه‌های حساس‌تری هستند و شمار تلفات در آنها بالاتر است. اجازه بدهید تجربه و دانش شما در این کار بیشتر شود سپس سراغ پرورش سایر گونه‌ها بروید.
نکته طلایی برای پیشگیری از تلفات ماهی: مهم‌ترین نکته برای جلوگیری از تلف شدن ماهیان زینتی، تعویض به موقع آب آکواریوم‌هاست. ماهیان زینتی باید روزانه 4 تا 5 وعده غذا دریافت کنند، همین موضوع باعث می‌شود که غذای باقیمانده در آب راکد آکواریوم‌ها بستر مناسبی برای رشد انواع باکتری ایجاد کند که این باکتری‌ها موجب بیماری و اتلاف ماهی‌ها می‌شود. این در شرایطی است که اگر تولید‌کننده آب آکواریوم‌ها را هر 3 روز یکبار تعویض کند با کمترین میزان بیماری و مرگ‌ومیر گونه‌ها مواجه خواهد شد.