| آزاده صالحی | روزنامه نگار |
بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از روز 16 اردیبهشت‌ماه مانند سال‌های اخیر در مصلای امام خمینی(ره) فعالیت خود را آغاز کرده‌است. در نمایشگاه کتاب امسال، صرف‌نظر از برنامه‌ها و نشست‌های مختلف، تمهیدی اندیشیده شده تا هنرمندان با حضور در غرفه ناشران مختلف، بخش‌هایی از رمان‌های مورد علاقه خود را برای مخاطبان بخوانند. این برنامه قرار است در روزهای مختلف در دو نوبت صبح و بعدازظهر برگزار شود. با جمعی از این هنرمندان درباره تأثیر این حرکت در تقویت مقوله کتابخوانی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
جایگاه کتاب متزلزل نشده است
ایرج راد، بازیگر و کارگردان تئاتر یکی از هنرمندانی است که روز 18 اردیبهشت‌ماه برای کتابخوانی در نمایشگاه کتاب حضور یافته است. او درباره تأثیر این حرکت می‌گوید: تصور می‌کنم یکی از مهم‌ترین محاسنی که برپایی چنین جلساتی می‌تواند در پی داشته باشد این است که کتاب بیش از پیش نزد مخاطب پررنگ می‌شود. زیرا واقعیت این است که با وجود رشد شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مدرن، جایگاه کتاب دستخوش تغییر نشده است. برخی براین باورند که وجود رسانه‌های مدرن باعث شده تا کتاب کاغذی به تدریج رو به فراموشی برود و در انزوا قرار بگیرد ولی این‌طور نیست.کتاب کاغذی محاسن زیادی در پی دارد. این‌که فرد می‌تواند ساعت‌ها روی متن متمرکز شود و با دقت محتوای یک کتاب را مطالعه کند یا این‌که می‌توان درحین خواندن کتاب به یادداشت برداشتن از بخش‌هایی از آن پرداخت ازجمله مولفه‌های کتاب کاغذی به شمار می‌رود.
لذت خواندن کتاب کاغذی با هیچ چیز
قابل مقایسه نیست
مدیرعامل خانه تئاتر تصریح کرد: از اینها گذشته، لذتی که در خواندن کتاب کاغذی است را کمتر می‌توان در تبلت و آی‌پدها که امروز یکی از راه‌های خواندن کتاب شده است، یافت. حتی برخی براین باورند که با تماشای فیلم‌های مختلف هم می‌توانند آگاهی‌های لازم را از جامعه دریابند درحالی‌که همان‌طور که اشاره کردم معتقدم هیچ چیز جای کتاب را نمی‌گیرد. اگرچه چرخه نشر ما در شرایط کنونی دستخوش مشکلات زیادی شده است و امروز نشر با وجود تمام این معضلات به هر سختی که هست به حیات خود ادامه می‌دهد.
نقش تاثیرگذار آموزش‌وپرورش
با ایرج راد مسأله تیراژ اندک کتاب‌ها در وضع فعلی را در میان می‌گذارم و از او به‌عنوان یک هنرمند می‌خواهم تا راهکاری برای تقویت کتابخوانی در جامعه ارایه کند. راد در این‌باره هم می‌گوید: مسأله اصلی این جاست که کتابخوانی و اصولا تشویق فرد به سمت‌وسوی کتاب خواندن باید از دوران کودکی شکل بگیرد. همان‌طور که در کشورهای دیگر نیز همین‌طور است، آنها حتی کتاب‌هایی را برای دوره پیش‌دبستانی بچه‌ها طراحی می‌کنند و بر این باورند که از آنجایی که شخصیت کودکان در این سن هنوز به‌درستی شکل نگرفته است می‌توانند به وسیله کتاب در شکل گرفتن شخصیت افراد تاثیرگذار باشند. تردیدی نیست که در زمینه کتابخوانی اولین نهادی که می‌تواند نقش سازنده داشته باشد، آموزش‌وپرورش است، همان طور که در همه جای دنیا، نهادهای آموزشی در هدایت کودکان و نوجوانان به سمت کتابخوانی نقش بسزایی ایفا می‌کنند. او اضافه می‌کند: با این تفاسیر، ضرورت دارد آموزش‌وپرورش ما هم این رسالت را که به دوشش گذاشته شده به درستی انجام دهد و از این رهگذر هم اشتیاق به خواندن را در بین کودکان و نوجوانان افزایش دهد و از طرفی به ارتقای سطح سرانه مطالعه بپردازد.
برنامه‌هایی که باید تداوم یابند
کامبیز درمبخش کاریکاتوریست پیشکسوت هم ازجمله هنرمندانی است که در روزهای آغازین نمایشگاه کتاب و در قالب برنامه کتاب خواندن هنرمندان برای مردم به خواندن کتاب «ماهی سیاه کوچولو» پرداخته است. او تأثیر برپایی چنین برنامه‌هایی را خوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: البته به‌نظرم باید اطلاع‌رسانی بیشتری نسبت به این برنامه‌ها صورت بگیرد تا همه مردم بتوانند در جریان برگزاری چنین جلساتی قرار بگیرند. زیرا نفس برگزاری این جلسات مفید است و طبعا اگر تداوم داشته باشد می‌توانیم شاهد تاثیرات مثبت آن در جامعه به‌ویژه نزد جوانان باشیم. از او درباره علت انتخاب کتاب «ماهی سیاه کوچولو» می‌پرسم، او پاسخ می‌دهد: خب! این کتاب صرف‌نظر از این‌که یکی از کتاب‌های موردعلاقه خود من به‌شمار می‌رود، اثری معروف از نویسنده شناخته شده است. ضمن این‌که نثر دشواری هم ندارد و همه اقشار جامعه می‌توانند به درونمایه کتاب پی ببرند. من نیز دراین برنامه از استعدادهای پنهان خود استفاده کردم و مثل یک گوینده، کتاب را در 40 دقیقه برای مخاطبان از پای بلندگو خواندم و در ازا، استقبال مردم را هم نسبت به کتاب دیدم.
کتاب در هجمه اغذیه‌فروشی‌ها
این کاریکاتوریست مطرح درباره نمایشگاه کتاب نیز به نکاتی اشاره می‌کند، او نسبت به هجمه گسترده اغذیه‌فروشی‌هایی که هرسال با شروع نمایشگاه کتاب، در محوطه مصلی بساط می‌کنند معترض است و می‌گوید: ای‌کاش تمهیدی اندیشیده می‌شد تا دکه‌های اغذیه فروشی از نمایشگاه کتاب جمع شود. زیرا واقعیت این است که نمایشگاه محلی برای عرضه و فروش کتاب است وگرنه اغذیه‌فروشی‌ها در سراسر تهران پراکنده هستند و ضرورتی ندارد که در نمایشگاه کتاب نیز اسکان داشته باشند. به‌نظرم وجود اغذیه‌فروشی‌ها باعث می‌شود تا ازدحام جمعیت مضاعف شود و مخاطبان نتوانند با آرامشی که باید به بازدید و خرید کتاب‌ها بپردازند.
جای خالی تبلیغات
درمبخش از کتاب به‌عنوان کالای فرهنگی یاد می‌کند و راه پررنگ‌کردن آن درجامعه را تبلیغ مناسب می‌داند. او می‌گوید: باید مثل هر کالای دیگری برای کتاب تبلیغ شود تا جایگاه کتاب بیش از پیش نزد مردم شناخته شود. از اینها گذشته، دولت همه نوع کالایی را از کشورهای دیگر وارد می‌کند به جز کتاب خوب. به همین‌خاطر است که کمتر در بازارهای کتاب با کتاب‌های خوب خارجی مواجه می‌شویم. درحالی که درعرصه هنرهای تجسمی کتاب‌های خوبی وجود دارد که ضرورت دارد این کتاب‌ها به کشور ما وارد و ترجمه شوند و با قیمت مناسب در دسترس علاقه‌مندان قرار بگیرد. حالا بماند که تیراژ 500تایی کتاب برای جامعه 70 میلیونی ما به معنی واقعی اسفبار است و برای مرتفع‌کردن این نقایص، سیاست‌گذاران فرهنگی باید تمهیدات جدی بیندیشند. البته نکته‌ای هم دراین زمینه وجود دارد و آن این‌که معیوب بودن چرخه کتابخوانی فقط تقصیر دولت نیست، بلکه مردم هم عادت کرده‌اند هر نوع کالایی حتی با قیمت بالا را خریداری می‌کنند و به محض این‌که به کتاب می‌رسند آن را گران می‌دانند. به نظرم همه این مسائل دست به دست هم داده و باعث شده کتاب امروز در انزوا قرار بگیرد.
تقویت کتابخوانی در گرو حل مشکلات اقتصادی
مهدی غبرایی- مترجم هم قرار است روز 22 اردیبهشت‌ماه در نمایشگاه کتاب حاضر شود و بخش‌هایی از یک کتاب را برای مخاطبان بخواند. او می‌گوید: ترجیح می‌دهم بخش‌هایی از کتاب «موج‌ها» یا «ریلکه» را برای مخاطبان بخوانم. به ویژه اثر «ریلکه» که بیشتر برای این برنامه مناسب است و چون حالت اپیزودی دارد درک آن برای مخاطب در بازه زمانی کوتاه، بیشتر است. مترجم رمان «بادبادک باز» مرتفع‌شدن مشکلات کتابخوانی را در گرو حل معضلات اقتصادی می‌داند. او بر این باور است که اگر مسائل معیشتی مردم برطرف شود، آنها بیشتر به سمت کتابخوانی گرایش پیدا می‌کنند. غبرایی همچنین به نقش موثر رادیو و تلویزیون اشاره می‌کند و می‌گوید: به‌ویژه تلویزیون با ایجاد برنامه‌های نقدوبررسی کتاب‌ها می‌تواند تأثیر زیادی در تقویت کتابخوانی جامعه داشته باشد.
هر حرکتی برای ترغیب مخاطبان
به سمت کتاب خوب است
بهزاد فراهانی، بازیگر و نمایشنامه‌نویس درباره تأثیر کتاب‌خواندن هنرمندان نزد مخاطبان در ایام نمایشگاه کتاب می‌گوید: خیلی حرکت خوبی است. زیرا به‌نظر من هر راهی که باعث شود مردم به کتاب خواندن تشویق شوند با ارزش است. اگر دست مرا برای انتخاب کتاب باز بگذارند، تمایل دارم بخش‌هایی از آثار مارکز یا بورخس را بخوانم، یا حتی برخی از قصه‌های خودم که صرف‌نظر از انعکاس مسائل روز جامعه، نوستالژی افکار و اخلاق و عشق نیز هست.