شهروند| علی جنتی وزیر ارشاد و حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری دغدغه‌های بی‌شماری درخصوص حمایت از حقوق مالکیت فکری هنرمندان و خلاقان کشور دارند. برای همین پنجمین همایش ملی حقوق و مالکیت ادبی هنر، محفل مناسبی را پدید آورد تا آنها از مشکلات، دغدغه‌ها و مباحث پیرامون حقوق مالکیت ادبی و هنری را مطرح کنند. علاوه بر این‌دو «آنه‌لیر» معاون دبیرکل سازمان جهانی مالکیت فکری هم در این همایش که موضوع آن حمایت بین‌المللی از آثار ادبی و هنری بود، حضور داشت. این همایش صبح دیروز در تالار وحدت برگزار شد.
فرهنگ اختصاص به یک دستگاه و بخش ندارد
جنتی در ابتدای سخنان خود گفت همان‌گونه که از عنوان همایش معلوم است، این همایش درصدد است تا به مبانی و چگونگی حمایت بین‌المللی از آثار ادبی هنری بپردازد، اما آنچه پیش از همه لازم می‌دانم بگویم این است که بحث مالکیت ادبی و هنری تنها یک بحث حقوقی نیست؛ بلکه این موضوع از حیث اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیز حایزاهمیت فوق‌العاده است؛ لذا باید آن را در زمره موضوعات کلان سیاسی و حاکمیتی تلقی کنیم و بر این اساس اتخاذ تصمیم در این زمینه به تمامی قوا و دستگاه‌های کشور مربوط می‌شود. البته وزیر ارشاد در ادامه توضیح داد که مسأله حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری با مسأله پیوستن به کپی‌رایت تفاوت دارد؛ «ما امروز نسبت به مسأله الحاق و یا عدم الحاق به کنوانسیون برن که اصلی‌ترین مرجع بین‌المللی در حوزه کپی‌رایت محسوب می‌شود، نفیاً و یا اثباتاً نظری نمی‌دهیم و هدف اصلی این همایش هم این نیست. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی حقوق مالکیت ادبی هنری و حقوق مرتبط در کشور بیشتر از بعد حقوقی و فرهنگی به قضیه نگاه می‌کند. البته با این توضیح که حتی در بعد فرهنگی نیز تنها تصمیم‌گیرنده نیست؛ زیرا همچنان که مقام معظم رهبری فرمودند فرهنگ اختصاص به یک دستگاه و بخش ندارد. متعلق به همه است و همه در برابر آن مسئولیت دارند. در هر حال آنچه مهم است اینکه اعلام کنیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در چند‌سال اخیر با اقدامات مختلف ازجمله برگزاری همایش‌های کاملاً تخصصی در حوزه کپی‌رایت، عزم خود را برای حل یا کمک به کشف راه‌حل برای موضوعات و چالش‌های این حوزه جزم کرده است.»
اصحاب فرهنگ و هنر
از نبود حمایت حقوقی از آثارشان گله‌مندند
جنتی می‌گوید طی جلسات مختلفی که با اصحاب و صنوف مختلف فرهنگی و هنری داشته شاهد گله‌مندی آنها از نبود حمایت برای حفظ تولیدات فرهنگی و هنری‌شان بوده است؛ «بارها شاهد بودم که پدیدآورنده‌ای که بخشی از عمر خود را صرف خلق یک اثر بدیع و ابتکاری کرده اثر فکری‌اش به دلیل مشکلات و محدودیت‌هایی که جهت احقاق حق با آن مواجه شده مورد تعرض قرار گرفته و هستی خود را برباد رفته می‌داند و انگیزه خود را برای خلق آثار جدید از دست داده است. بارها دیده و شنیده‌ام که پدیدآورندگان برجسته که آثارشان نه‌تنها در ایران بلکه در خارج از کشور نیز شناخته شده است برای اینکه امکان حمایت از اثرشان در کشورهای مختلف به دست آورند، اقدام به انتشار اولیه اثر در خارج از کشور کرده و سپس به انتشار آن در ایران پرداخته‌اند.» او در ادامه بیان کرد که؛ «مکرراً با ناشرانی مواجه شدم که کار خوب به بازار ارایه می‌دهند و با پرداخت حق ترجمه آثار خارجی به ترجمه اثر می‌پردازند و ترجمه‌ای سطح بالا که دست کمی از اثر اصلی ندارد را راهی بازار می‌کنند. ولی بعد از مدت کوتاهی بازار نشر با سیری از ترجمه‌های سطح پایین همان اثر از سوی ناشران و مترجمانی که از عدم حمایت آثار خارجی سوءاستفاده می‌کنند و به قیمت پر کردن قفسه‌های کتابفروشی‌ها یا جیب خود توجهی به کیفیت اثر ندارند، مواجه شده و می‌شوند. بی‌آنکه بتوانند با تمسک به قانون حقوق تضییع شده خود را جبران کنند. بارها با تولیدکنندگان فیلم‌های سینمایی و آثار موسیقایی مختلفی روبه‌رو شده‌اند که از نمایش و عرضه آثارشان بر روی شبکه‌های فارسی زبان خارجی اجازه و پرداخت حق پخش آن گله‌مند بودند.»
عاقلانه نیست که در زمینه حفظ و احیای فرهنگ و هنر
تأخیر کنیم
اما حمایت و حفاظت از مالکیت فکری آثار هنری و فرهنگی تنها به سینما، موسیقی و بازی‌های رایانه‌ای ختم نمی‌شود. صنعتی مثل صنعت فرش هم که از قدیمی‌ترین هنرهای صنعتی ایران است با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند؛ «وضعیت طراحان فرش ایران که هنرشان از دیرباز زبانزد عام و خاص بوده است از این هم اسفبارتر است. امروزه به دلیل کپی‌های متعددی که توسط کشورهای دیگر از هنر آنها می‌شود این هنرمندان بی‌نظیر کمر خم کرده‌اند. این معضلات و صدها مشکلات دیگر هشدار می‌دهد که برای حل این مشکل، برای احیای هنر ایرانی و جلوگیری از روال تدریجی آن و تقویت انگیزه در هنرمندان و صاحبان فکر و برای خلق آثار بدیع اندیشه باید کرد. عاقلانه نیست که در زمینه حفظ و احیای فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی‌مان چنان تأخیر کنیم که همچون دریاچه ارومیه و تالاب گاوخونی پس از فوت فرصت‌ها، برای احیا و بازیابی آنها سرمایه‌های میلیاردی هزینه کنیم. چرا نباید قبل از انحطاط به ارتقای آنچه داریم بیندیشیم؟ به نظر من، راه‌حل این مشکلات واضح است.» اینها را وزیر ارشاد می‌گوید. او دغدغه پیدا کردن راه‌حلی برای این مشکل را دارد. بنابراین در ادامه تأکید می‌کند که؛ «مسلماً مرزها را که نمی‌شود بست و جزیره‌ای عمل کرد اما آنچه مهم است این است که میان منافع و مضار مقایسه کنیم. ببینیم چه به دست می‌آوریم و چه از دست می‌دهیم.»
طبق قرارداد به خالق اثر خارجی می‌گوییم باید ممیزی شود
جنتی در پاسخ به سوالی در حاشیه این مراسم مبنی بر وجود اینکه ممیزی با کنوانسیون‌های بین‌المللی تعارض دارد برای پیوستن به این کنوانسیون‌ها چه تدبیری اندیشیده خواهد شد گفت: « طبق قراری که با پدیدآورندگان آثار بسته خواهد شد مثلا برای یک فیلم به سازنده آن فیلم گفته خواهد شد که ما طبق قرارداد حق داریم که این بخش‌ها را ممیزی کنیم و طبق قرارداد می‌شود عمل کرد.»
منافع و مضار پیوستن باید سنجیده شود
اگر به کنوانسیون‌های بین‌المللی نپیوندیم نمی‌توانیم دفاع کنیم و بحث این است که ما خودمان هم داریم از تولیدات خارجی استفاده می‌کنیم بدون اینکه حقوق آنها را بپردازیم، حالا بحث بر سر این است که اگر بپیوندیم باید این حقوق را بپردازیم و متعهد شویم تا بی‌جهت استفاده نکنیم. آن وقت است که باید بسنجیم که حجم صادرات ما بیشتر است یا وارداتمان و اگر دیدیم منافع ما بیشتر از مضار پیوستن ما است آن وقت باید حتما به این قوانین بپیوندیم.
در تقویم ثروت؛ بحث مالکیت فکری سهم بزرگی دارد
حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی- وزیر دادگستری معتقد است بحث مالکیت فکری، بحث مهم و قابل توجهی است؛ «ابداعات، اختراعات و نوآوری‌ها که ارزش افزوده فوق‌العاده و گردش مالی بسیار بزرگی دارد و حجم عظیمی از توانایی ملت‌ها را رقم می‌زند، دیگر منابع و معادن و میزان جمعیت تعیین‌کننده رشد و توسعه کشورها نیست. بحث مالکیت فکری و حوزه گسترده آن جایگاه ممتاز خود را پیدا کرده و در طول زمان اهمیت و جایگاه آن بالا رفته است.» پورمحمدی، حفاظت و دفاع از حقوق مخترعان، دانشمندان، پژوهشگران و خلاقان عرصه فرهنگ و هنر را وظیفه حوزه حقوقی می‌داند، او می‌گوید: «اگر غفلت کنیم به‌طور طبیعی ارزش و درآمدزایی فوق‌العاده‌ای را که با بهره‌وری بالای این عرصه از آن برخوردار می‌شویم؛ از دست داده‌ایم. برخی از این پدیدآورندگان برای صرف حقوق‌شان به خارج از کشور می‌روند و آن‌جا اختراع خود را ثبت می‌کنند. این انتقال آشکار دارایی ارزشمند ملی است. بعضی‌ها مجبورند خود به همراه دانش‌شان بروند. حتماً آن‌جا تسهیلات بیشتری برای خلاقیت به آنان داده می‌شود و همچنین اختراع‌شان به تولید انبوه می‌رسد و دفاع از حقوق آنان تمام و کمال صورت می‌گیرد.»