خانواده در دنياي امروز با تغيير و تحولاتي همراه بوده است. اين نهاد اجتماعي ضمن اينكه تحت‌تاثير عوامل متعدد اجتماعي قرار مي‌گيرد، خود نيز منعكس‌كننده تغييراتي است كه در دنياي پيرامونمان اتفاق مي‌افتد. شايد با واكاوي نظام خانواده و بررسي روند تغييرات نقشي و ساختار در آن، بتوان تبيين مناسب‌تري از جامعه ارایه داد. کتاب «مقدمه‌ای بر پژوهش در جامعه‌شناسی خانواده در ایران» که توسط عباس عبدی به رشته تألیف درآمده، حاصل پژوهشی است که نویسنده آن را در سال 1383 با حمایت دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام داده و بخش سوم آن در سال 1392 از سوی وي به‌روز و با ویرایش جدید در نشر نی منتشر شده است. عبدی در این کتاب به بررسی تحولات نهاد خانواده در ایران می‌پردازد.
«نهاد خانواده رکن اساسی در شکل‌گیری جوامع بشری است، ولی این نهاد نیز واقعیتی تاریخی دارد و در طول زمان و عرض مکان به شکل‌های گوناگونی دیده شده و تغییرات و تحولات آن مورد توجه جامعه‌‌شناسان بوده است. در ایران نیز خانواده اهمیت ویژه‌ای داشته و دارد، ولی تغییراتی که در چند دهه اخیر رخ داده، الزام کرده که وضع و کارکرد این نهاد مورد بازبینی قرار گیرد. کتاب حاضر نه‌تنها به عناصر مهم تغییرات در نهاد خانواده اشاره می‌کند، بلکه کوشیده تا وجوه متحول خانواده را که نیازمند مطالعه و پژوهش است، معرفی کند.»
نویسنده در مقدمه کتاب می‌گوید: «با توجه به این‌که یکی از مهم‌ترین کارکردهای خانواده در نقش‌های جنسیتی آن تمرکز یافته است و درحال حاضر نهادها و سازمان‌هایی درحال رشدند که بر این نقش‌ها نیز دست‌اندازی کرده‌اند، در این زمینه خانواده چه جایگاهی خواهد داشت؟ نقش‌های جنسیتی چه تغییراتی را به خود دیده و اکنون در چه وضعیتی است؟ بالاخص با ورود زنان به بازار کار و یافتن استقلال نسبی اقتصادی و تبدیل‌شدن موفقیت در زندگی شغلی به‌مثابه یکی از آرزوهای بزرگ در زندگی‌شان، توزیع نقش‌ها چگونه است؟ آیا مردان بیشتر از گذشته مسئولیت کارهای خانه و مراقبت از کودکان را به عهده می‌گیرند؟» (ص 14)
وی بر این باور است که «وضعیت خانواده در ایران نیز متاثر از عامل تغییرزای خانواده بوده و به نظر می‌رسد که بخشی از تغییرات کلی مشاهده‌شده در ساختار خانواده در جوامع پیشرفته، در ایران نیز به‌وجود آمده است و این تغییرات آثار و تبعات خاص خود را دارد؛ به‌ویژه آن‌که احتمالا سرعت تحولات مذکور در جامعه ایران حتی بیش از تحولات مشابه در جوامع غربی و توسعه‌یافته است.»
عبدی همچنین تأکید می‌کند که «تاکنون مطالب بسیاری درباره خانواده منتشر شده است. این مطالب عمدتا در قالب تئوریک یا تاریخی سیر می‌کنند و کمتر به این نکته پرداخته شده است که چگونه می‌توان مطالعات اجتماعی مرتبط با خانواده و سیر تاریخی تحولات آن داشت و از سوی دیگر جای این‌که با بهره‌گیری از مطالعات موردی و پژوهش‌های انجام‌شده به صورت‌بندی مفاهیم و گزاره‌های اساسی مطالعات این نهاد اجتماعی و چگونگی عملیاتی‌شدن مفاهیم و گزاره‌ها بپردازند، خالی است. مطالعه حاضر اقدام کوچکی برای پرکردن جزیی از این خلأ است. بدین لحاظ، در این مطالعه کوشیده شده است که به وجه کاربردی آن در مطالعات مربوط به خانواده تأکید بیشتری شود.» (ص 15)
کتاب مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده در ایران، از چهار بخش تشکیل شده که عناوین آن «نهاد خانواده و تحولات آن»، «خانواده موجود»، «خانواده در ایران» و «عناصر پژوهش در خانواده» است.
در بخش اول به‌طور خلاصه به تحولات خانواده و دیدگاه‌های مربوط به جامعه‌شناسی خانواده در قالب تعریف خانواده، خانواده در جوامع ماقبل صنعت و بررسی تغییرات ساختاری و کارکردی، تفکیک نقش‌ها در خانواده‌هسته‌ای، رابطه خانواده و نهادهای دیگر و ثبات و ناپایداری در خانواده هسته‌ای پرداخته شده است.
در بخش دوم، وضع خانواده در دنیای امروز با بررسی ساختار و ابعاد خانواده، اشتغال و اقتصاد زنان، ماهیت ازدواج و روابط‌جنسی، طلاق، روابط درونی و بیرونی، نظام‌های حمایتی و شکل‌های جایگزین آینده خانواده، مورد تحلیل قرار گرفته است.
بخش سوم که مهم‌ترین بخش کتاب است، خانواده در ایران معاصر را در ابعادی ازجمله ساختار خانواده، ابعاد خانواده، ازدواج، طلاق، روابط خویشاوندی و غیرخویشاوندی، نگرش‌ها و نقش‌های جنسیتی، اشتغال زنان، روابط درونی خانواده، جایگزینی نظام‌های حمایتی، رضایت از زندگی و ... مورد بررسی قرار داده است. و درنهایت در بخش چهارم، مؤلف، هدف از این بخش را دستیابی به عناصر کلی برای انجام پژوهش‌های بعدی در حوزه خانواده دانسته است تا به درک واقعیت خانواده در ایران کمک کند. بر این اساس عناصر کلی پژوهش‌های خانواده عبارتند از ساختار خانواده و ساختار اقتصادی، ابعاد خانواده، ازدواج و طلاق، روابط خویشاوندی و غیرخویشاوندی، نگرش‌ها و نقش‌های جنسیتی، اشتغال زنان، روابط درونی خانواده، نظام حمایتی و تربیتی در خانواده، رضایت از زندگی، کارکردها و مراسم در خانواده، ازدواج مجدد و ارزش‌های خانوادگی و آسیب‌های اجتماعی.