الناز محمدی| سال‌ها از آن زمان می گذرد؛ از وقتی که ورود ویروس اچ آی وی به ایران خبرساز شده بود و حرف مگو درباره آن زیاد بود. در همه این سال‌ها این مسئولان سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت بوده اند که هر چند وقت یک بار آمارهای مربوط به مبتلایان به ایدز در ایران را اعلام کرده اند؛ آمارهایی که البته تا سالها جزو خطر قرمزها بود و حرف زدن درباره اش ممنوع. حالا اما رویه کمی عوض شده؛ حالا کسانی مانند «مجید رضازاده»، رئیس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور می گویند دوره پنهانکاری ها در این باره گذشته و با ورود ایران به موج سوم ایدز وقت آن است که تا جایی که می شود آمار دقیق مبتلایان به ایدز و راههای انتقال آن را اعلام کرد. او در گفتگو با «شهروند» می گوید که در حال حاضر دلیل 35 درصد موارد جدید ابتلا به ایدز در ایران انتقال جنسی است و نزدیک به پنج درصد کودکان و زنان خیابانی و 13 درصد معتادان تزریقی مبتلا به ایدز هستند. به گفته او در حال حاضر 28 هزار نفر در ایران ایدز دارند و ایران در حال حاضر جزو کشورهای متمرکز درباره مبتلایان به اچ آی وی   است.

*آقای دکتر در چند وقت گذشته آمارهایی درباره‌ درصد ابتلای کودکان کار به ایدز اعلام شده است. ظاهرا قرار بود سازمان بهزیستی پژوهش جدیدی را درباره آسیب‌های اجتماعی در میان این کودکان  انجام دهد. آیا این پژوهش انجام شده و آمار جدیدی دراین‌باره در دست شما وجود دارد؟
هنوز نتایج پژوهش‌های جدید به دست ما نرسیده است، ولی قبل از پاسخ به پرسش شما باید توضیحی کلی بدهم. همان‌طور که می‌دانید درحال حاضر ما در موج سوم ایدز در ایران قرار داریم. از موج اول عبور کرده‌ایم و البته هنوز موج دوم را رد نکرده ایم، ولی وارد موج سوم هم شده‌ایم؛ یعنی همزمان در موج دوم و سوم هستیم. موج اول، انتقال اچ‌آی‌وی از طریق خون و فرآورده‌های خونی بود، در موج دوم راه‌های انتقال به تزریق و اعتیادهای تزریقی تغییر یافت که به‌ویژه در زندان‌ها وجود داشت و بعدا در بیرون این موضوع گسترش پیدا کرد که آمار ایدز ما را این موضوع به شدت افزایش داد؛ چراکه هر ساله این روش انتقال، تعداد زیادی را به آمار افراد مبتلا به ایدز در ایران اضافه کرد. طبیعی بود که بعد از آن ما موج سوم را خواهیم داشت که راه انتقال آن از طریق روابط جنسی است. با توجه به جمعیت جوان و بالا بودن تعداد معتادان و به‌ویژه معتادان تزریقی در ایران، این موضوع غیرقابل پیش‌بینی نبود. این موج الان اتفاق افتاده است.
*مشخص است که درحال حاضر چه تعداد بیمار مبتلا به ایدز داریم که از طریق روابط جنسی، ویروس اچ‌آی‌وی به آنها انتقال یافته است؟
در حال حاضر بیش از 35‌درصد موارد جدید اچ‌آی‌وی ناشی از انتقال جنسی این ویروس است.
*بر اساس آخرین آمارهای شما کل مبتلایان به این ویروس در ایران چند نفرند؟
کل مبتلایان حدود 28‌هزار نفر است.
*البته این رقمی است که هرگاه اعلام شده، کارشناسان ایدز گفته‌اند که باید این رقم را دو تا سه برابر کرد.
بله، این موضوع وجود دارد و از نظر من بحث مخفی کردن و پوشاندن نیست؛ در همه دنیا این‌طور است. ماهیت بیماری ایدز این است که از وقتی که ویروس اچ‌آی‌وی وارد بدن می‌شود تا وقتی که خودش را در بدن نشان می‌دهد، چیزی حدود 15‌سال طول می‌کشد.
*درست است ولی همیشه این شائبه در ایران وجود داشته که به دلیل بعضی خط‌قرمزها یا ملاحظاتی که وجود دارد، چندان میلی برای اعلام آمار دقیق مبتلایان به ایدز وجود ندارد.
این پنهان‌کاری‌ها مربوط به گذشته بود و دیگر چنین موضوعی وجود ندارد که بخواهیم آماری را مخفی کنیم، چون دوره این پنهان‌کاری‌ها گذشته است. درحال حاضر آمارها دراین‌باره مشخص است. در همه دنیا این آمار از تعدادی از مبتلایان که ثبت شده‌اند، وجود دارد و در کنار آنها آمارهایی براساس یک فرمول ثبت شده‌اند که مثلا نشان می‌دهد چقدر معتاد تزریقی، کودک خیابانی، افرادی که رفتار جنسی پرخطر دارند و براساس آنها می‌گویند که احتمالا چه تعدادی مبتلا هستند که رقم‌شان کاملا مشخص است.
*براساس همین فرمول، این تعداد حدودی درباره معتادان تزریقی در ایران چقدر است؟
البته این را باید بگویم که به دلیل برنامه‌های کاهش آسیب که انجام داده‌ایم درحال حاضر تعداد معتادان تزریقی مبتلا به ایدز کمتر شده است. حدود 13‌درصد معتادان تزریقی اچ‌آی‌وی مثبت دارند و 2 گروه پرخطر در این زمینه داریم که یکی زنان دارای رفتارهای پرخطر جنسی‌اند و یکی کودکان خیابانی که در آنها هم آمار حدود 4.5‌درصد است که اگر به 5‌درصد برسد، ما به آن فاز متمرکز می‌گوییم که هنوز به آن نرسیده‌ایم. البته به‌طورکلی در دنیا به کشور ما می‌گویند که در حالت متمرکز از نظر اچ‌آی‌وی هستیم؛ یعنی ایدز در ایران نه شایع است مانند بوتسوانا و دیگر کشورها، نه نادر. درحال حاضر در گروه اعتیاد تزریقی،‌درصد ابتلا بالای 5‌درصد رفته است و اگر در کودکان و زنان هم بالا برود، آن موقع می‌گوییم شایع شده است. ما باید مراقب باشیم و به همین دلیل هم است که ما می‌گوییم باید برنامه‌های پیشگیری از ایدز در زنان و کودکان خیابانی جدی‌تر دنبال شود. منظور از این برنامه‌ها، برنامه‌های مشارکتی است.
*این زنان و کودکان دقیقا با چه سازوکارها و روش‌هایی باید در این برنامه‌ها شرکت کنند؟
آنها از طریق روش‌های مختلف شناسایی شده‌اند. از طرف دیگر گروه رفاه دانشکده بهزیستی درحال کمک کردن به ما دراین‌باره است. از طرف دیگر زنان دارای رفتارهای پرخطر جنسی از طریق ان‌جی‌او‌ها شناسایی می‌شوند و خود این ان‌جی‌او‌ها راه‌حل‌هایی را شناسایی می‌کنند، آنها را به ما ارایه می‌دهند و ما بودجه‌اش را تأمین می‌کنیم.
*وضعیت اچ‌آی‌وی درمیان زندانیان چطور است؟ آیا آمارش نسبت به سال‌های قبل پایین آمده است؟
بله، این آمار کم شده است. ما در موج اول ایدز، کلا بالاترین‌ درصد ابتلا را در میان زندانی‌ها داشتیم.
*این اتفاق دقیقا به چه دلیل در آن زمان افتاد؟
به‌دلیل سختگیری‌هایی که در آن زمان وجود داشت چون افراد را می‌گرفتند و به زندان می‌فرستادند و در زندان اتفاقات بدی دراین‌باره می‌افتاد؛ مثلا ممکن بود چند صد نفر از یک سوزن مشترک و غیراستریل برای تزریق مواد استفاده کنند و این باعث بالا رفتن ابتلا به ایدز در میان زندانیان شد ولی بعد از آن برنامه مترقی کاهش آسیب اجرا شد؛ برنامه‌ای که با دستور مستقیم رئیس وقت قوه‌قضائیه اجرا شد و با توزیع سرنگ، کاندوم و ... ایدز در زندان‌ها کنترل شد و ما درحال حاضر مشکل حادی دراین‌باره نداریم.
*مشخص است که درحال حاضر چه تعداد از زندانیان ایدز دارند؟
من این آمار را در دست ندارم. فکر نمی‌کنم دراین‌باره کاری شده باشد و اگر هم آماری وجود داشته باشد در دست سازمان زندان‌ها است.