امان‌الله قرایی‌مقدم جامعه‌شناس

سریال «در حاشیه» در ابتدا موجب ناراحتی و نگرانی قشر شرافتمند پزشکان شد، چون برخی از شوخی‌ها و رفتارهایی که از شخصیت‌های پزشک این سریال سر می‌زد، همانند نوع غذا خوردن بسیار زننده بود. البته همه باید بدانند که ما می‌توانیم با همه‌ اقشار شوخی کنیم و این شوخی کردن‌ها اتفاق جدیدی در تاریخ کشور ما نیست. حتی سابقه‌ای چند‌هزار ساله دارد، هرچند که در گذشته بیشتر شعرا با حکام و سیاستمداران شوخی می‌کردند و کمتر به سراغ دیگر اقشار جامعه می‌رفتند. با این حال در ادامه پخش «در حاشیه»، این سریال به سمت بازگویی درد‌دل‌های مردم رفت. مردم این روزها از گرانی، بی‌دقتی مسئولان بیمارستان، این‌که بیمارستان تبدیل به مکانی برای بازرگانی شده و جان انسان‌ها در آن به معامله گذاشته می‌شود، گله دارند. شاید تنها رفتارهای تند اوایل سریال بود که موجب بروز اعتراضات از سوی پزشکان شد، اما در ادامه به نظرم این سریال به انتقادهای متعادل و درست روی آورد.  مسأله نقد، بسیار مسأله حساس و سختی است. به همین دلیل است که شما نمی‌توانید به راحتی با همه‌ مشاغل شوخی یا از ‌آنها انتقاد کنید. انتقاد باید در یک جامعه وجود داشته باشد و مشاغل مختلف بدانند که رفتارهایشان زیر ذره‌بین مردم است. ساخت آثار طنز یکی از بهترین راه‌هایی است که در آن می‌شود افراد را متوجه اشکالاتشان کرد و به آنها تذکر داد. به نظرم حتی جای یک سریال در مورد دندانپزشکان یا نمایندگان مجلس خالی است.  متاسفانه در جامعه ما به دلایل مختلف هنوز فرهنگ گوش شنوا و نقدپذیری نهادینه نشده است. یکی از دلایل این موضوع نقدناپذیری مسئولان کشور است. چون آنها الگوی مردم هستند. در طول تاریخ بارها و بارها مسئولان از شنیدن انتقاد شانه خالی کرده و منتقدان را سرکوب کرده‌اند. برای همین است که امروزه می‌بینیم برخی از این انتقادات به شکل، جوک‌سازی‌ و تمسخر  در فضای مجازی دست به دست می‌شود. چون مسئولان طاقت شنیدن این انتقادها را ندارند و مردم به این وسیله نقد‌های خودشان را به گوش آنان می‌رسانند. درواقع شما می‌توانید با نگاهی به جوک‌های روز یک جامعه نقد‌های عامه مردم نسبت به جامعه خودشان را متوجه شوید. در گذشته هم شاعران با سرودن شعرها یی که به اصطلاح به آنان هجو می‌گفتند حرف دل مردم را به گوش پادشاهان و حکام می‌رساندند.  فرهنگ انتقادپذیری اول از همه باید از نهاد خانواده به افراد آموزش داده شود، بعد از آن مدرسه و دانشگاه متولی آموزش این فرهنگ هستند. البته باید توجه داشته باشیم که نقد تخریبی با نقد سازنده تفاوت و فاصله زیادی دارد. به قول آقای رئیس‌جمهوری عده‌ای تنها کارشان کوبیدن است. بعضی هم می‌پندارند منتقدان برای مطرح کردن خودشان انتقاداتشان را بیان می‌کنند یا قصد دارند جای دیگران را بگیرند.