شهروند| با آتش بس در یمن بازار نفت که چند روزی صعود را تجربه کرده بود دوباره وارد روند نزولی شد. با آرام گرفتن درگیری‌ها و کاهش احتمال توقف جریان سوخت، تجار نفس راحتی کشیدند. اما به نظر نمی‌رسد این وضع برای مدتی طولانی دوام داشته باشد. هرچند درحال حاضر قیمت طلای سیاه به حدود 62 دلار رسیده اما کارشناسان معتقدند این هم یک بازی دیگر در بازاری متلاطم است. روز چهارشنبه هفته گذشته خبرگزاری «البوابه» در خاورمیانه و «نشنال میرور» در نیجریه گزارش جدید سازمان اوپک را منتشر کردند. سازمان تولیدکنندگان نفت (اوپک) پیش‌بینی می‌کند که قیمت نفت در سال‌جاری کمی بهبود یابد. این سازمان در گزارش ماهانه خود اعلام کرد جنگ علیه تولیدکنندگان نفت شیل را برنده خواهد شد و آنان را از میدان به در خواهد کرد. در این گزارش آمده است: افزایش ظرفیت پالایش جهانی، ناشی از افزایش فصلی برای تقاضای نفت است که به بهبود سودآوری پالایشگاه‌ها کمک می‌کند. این امر تقاضا برای نفت خام را در ماه‌های آتی افزایش خواهد داد.
اوپک برآورد می‌کند به‌طور متوسط درسه ماهه نخست 2015 تقاضا برای این محصول به 29.27میلیون بشکه در روز رسیده باشد که نشان‌دهنده افزایشی 80 هزار بشکه‌ای نسبت به پیش‌بینی قبلی در ماه مارس است. همزمان کارشناسان اوپک پیش‌بینی می‌کنند تولید این سازمان به تنهایی فقط 680هزار بشکه در روز افزوده شود که کمتر از پیش‌بینی 850هزار بشکه‌ای قبلی کارشناسان است.
عربستان رکورد افزایش تولید
در 30سال گذشته را شکست
شاید در موقعیت کنونی چنین پیش‌بینی بعید به نظر بیاید، اما نگاهی به وضع تولید کشورهای بزرگ استخراج‌کننده نفت نشان دیگری دارد. در این میان برخی کارشناسان معتقدند اقدام عربستان برای حفظ سقف تولید، در آینده به افزایش قیمت نفت منجر خواهد شد. به نوشته وب‌سایت Oil Price این کشور تصمیم دارد به بازار شوکی ناگهانی وارد کند. عربستان‌سعودی (و اوپک) برای آن‌که بتواند سهم خود از بازار نفت را حفظ کند و تولیدکنندگان نفت شیل را از میدان به در کند، حاضر است تمام ظرفیت خالی آن را پرکند. این امر به‌طورحتم به افزایش قیمت منجر خواهد شد.
بزرگترین تولید‌کننده نفت یعنی عربستان‌سعودی در ماه مارس گذشته 10.3میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده که معادل افزایش روزانه 658هزار بشکه‌ای است. این بیشترین میزان تولید عربستان طی 30سال اخیر محسوب می‌شود. علاوه بر عربستان، عراق نیز تولید خود را روزانه 556هزار بشکه افزایش داده و لیبی نیز با وجود تمام مشکلات و درگیری‌های سیاسی توانسته روزانه 183هزار بشکه نفت وارد بازار کند. اکنون اوپک در کل حدود 31.5میلیون بشکه در روز تولید می‌کند که بالاتر از حد 30میلیون بشکه تعیین شده است.
این افزایش عظیم تولید نفت وارد بازاری می‌شود که هنوز هم با مشکل کاهش قیمت دست و پنجه نرم می‌کند. چنین حرکتی را در حقیقت تلاش عربستان برای حفظ سهم خود از بازار به هر قیمت ممکن، می‌توان معنی کرد. بر این اساس تولید بیشتر به رکود ادامه‌دار قیمت نفت می‌افزاید و نفت شیل آمریکا را بیش از پیش محدود می‌کند. به اعتقاد برخی از تحلیلگران نشانه‌های نسبی موفقیت نقشه عربستان هویدا شده است، زیرا با توجه به کاهش دکل‌های حفاری آمریکا، پیش‌بینی می‌شود در ماه می تولید نفت این کشور 57هزار بشکه کاسته شود. این درحالی است که برای بررسی قطعی سیاست افزایش تولید نفت از سوی عربستان و کاهش عمدی قیمت زود است و باید منتظر واکنش بازار در آینده بود که پیروز واقعی این میدان چه کسی است.
افزایش تولید نفت عربستان همچنین نشان می‌دهد بازارها ذخایر کافی دارند اما هر روز نفت بیشتری از سوی عربستان وارد بازار می‌شود و ظرفیت مازاد بازار را بیش از پیش می‌افزاید. این کشور در حقیقت تنها تولید‌کننده نفت است که قابلیت‌های تولید خارق‌العاده‌ای دارد و می‌تواند برحسب شرایط بازار تولید خود را افزایش یا کاهش دهد. همین قابلیت طی سال‌های اخیر به عربستان کمک کرده است تا به دلخواه خود با قیمت نفت بازی کند. اما هنگامی که این شبه جزیره تولید خود را تغییر نمی‌دهد، نشان می‌دهد درحال خالی شدن از ذخایر است. این شبیه عملکرد بانک مرکزی‌ای است که نرخ سود بانکی را نزدیک صفر نگه می‌دارد و هنگامی که باید اقدام دیگری برای تحریک بازار انجام دهد، هیچ ابزاری در اختیار ندارد.
تردید در موفقیت بازی نفتی عربستان
از سوی دیگر باید توجه داشت ظرفیت مازاد تولید اوپک کاملا مشخص نیست و البته تخمین آن نیز مشکل است اما عربستان با بیشترین سرعت طی سه دهه اخیر مشغول تولید است تا این ذخایر را اشباع کند. علاوه بر آن این کشور به‌طور معمول در تابستان برای مقاصد داخلی نفت بیشتری مصرف می‌کند که احتمالا به کاهش ذخایر در ماه‌های آتی منجر می‌شود. گروه انرژی PIRA در گزارش هفتگی خود درباره چنین نقشه‌ای هشدار داده بود. این موسسه در یادداشتی می‌نویسد: روند صعودی مصرف نفت عربستان سبب می‌شود حجم تولید این کشور ظرفیت خالی نفت جهان را بکاهد آنهم در زمانی که بازارهای نفت درحال اشباع هستند و خطرات ژئوپولتیکی نیز درحال افزایش هستند. براساس تخمین این موسسه در چنین حالتی ظرفیت خالی بازار طلای سیاه به 1.7میلیون بشکه در روز کاسته خواهد شد. این امر نشان می‌دهد عربستان‌سعودی تا حدودی در جایگزین کردن تولیدات نفت شیل آمریکا موفق بوده است اما در این میان جهان گرفتار روند نزولی بهای نفت است. تقاضا برای این محصول به سرعت درحال افزایش است و سازمان اطلاعات انرژی پیش‌بینی می‌کند تقاضای جهانی در سه ماهه دوم سال‌جاری از 92.66 ميلیون بشکه در روز به 94.67میلیون بشکه در سه ماهه چهارم برسد.
این امر سبب می‌شود بازارهای نفت در وضع جالبی قرار بگیرند؛ تولید نفت آمریکا همچنان روندی نزولی را پیش خواهد گرفت و عربستان‌سعودی نیز ظرفیت مازاد کمی در اختیار خواهد داشت. در چنین حالتی اگر اختلالی در میزان ذخایر به وجود آید (کاهش بیشتر صادرات نفت لیبی در بازار، خشونت در خاورمیانه یا کاهش بیشتر تولید آمریکا) این کشور قدرت کمی برای افزایش تولید در بازار خواهد داشت. دراین میان برخی کارشناسان معتقدند نفت شیل آمریکا در کل به‌عنوان ضامنی برای توازن بازار به کار می‌رود. عملیات تولید شیل سریعتر از استخراج معمول نفت افزایش یا کاهش می‌یابد. اما به‌هرحال عملیات به سرعت متوقف نمی‌شود. علاوه برآن تولید نفت شیل نتیجه فعالیت استخراجی صدها شرکت است. به بیان دیگر درحالی‌که تولید نفت شیل درحال کاهش است عربستان نمی‌تواند سهم زیادی از بازار را به خود اختصاص دهد. اگر ذخایر جهانی به‌طور ناگهانی کاسته شوند و عربستان‌سعودی نتواند ظرفیت تولید خود را افزایش دهد، بازارهای نفت به مرز هشداردهنده‌ای می‌رسند و این خود نیازمند یک بازی دیگر در بازار است تا توازن برقرار شود.
اعتراض تولیدکنندگان آمریکایی به افزایش تولید نفت ایران
شهروند| با توجه به وضع بازار و سناریوهای مختلف، افزایش تولید نفت ایران نیز خود شوک دیگری به بازار وارد می‌کند بنابراین عجیب نیست درخواست ایران برای ایجاد فضای لازم جهت افزایش تولیداتش واکنش‌های ضد و نقیضی همراه داشته باشد. خبرگزاری Oil Price دراین‌باره می‌گوید: به نظر می‌رسد تهران به‌زودی از تحریم‌ها رها خواهد شد و اکنون خواستار آن است که اوپک جایی برای افزایش تولیداتش باز کند. در این زمینه خبرگزاری رویترز می‌نویسد: هرچند ایران زمانی دومین تولید‌کننده بزرگ اوپک محسوب می‌شد اما تحریم‌ها میزان صادرات این کشور را به یک‌میلیون بشکه در روز کاست. اکنون که زمزمه توافق هسته‌ای برای ایران به گوش می‌رسد، ایران خواهان افزایش تولید خود است. این درحالی است که کاهش ناگهانی قیمت نفت برای برخی کشورهای عضو اوپک مشکل‌ساز شده است. اما تاکنون کشورهای حوزه خلیج‌فارس ازجمله عربستان‌سعودی کاهش تولید اوپک به زیر 30میلیون بشکه را رد کرده‌اند. ایران می‌گوید هرگونه افزایش تولید نفت این کشور به فروپاشی قیمت منجر نخواهد شد با این وجود تاکنون برخی اعضای اوپک به رهبری عربستان تمایلی به کاهش ذخایر از خود نشان نداده‌اند زیرا بیم از دست دادن سهم خود در وضعیت اشباع بازار را دارند. البته تنها عربستان نیست که از احتمال افزایش تولید نفت ایران آشفته شده بلکه اکنون تولیدکنندگان آمریکایی نیز خواهان سهم بیشتری از بازار طلای سیاه در جهان هستند و افزایش صادرات نفت ایران را رقیبی برای خود می‌دانند. «هارولد‌هام» میلیاردر نفتی و یکی از بنیانگذاران صنعت نفت شیل نیز به افزایش تولید نفت ایران اعتراض دارد. او هفته گذشته در خبرگزاری «سی‌ان‌بی‌سی» گفت: چگونه دولت آمریکا به ایران اجازه می‌دهد تا نفت بیشتری صادر کند، آن هم درحالی‌که ممنوعیت 10ساله صادرات نفت آمریکا به بازارهای جهانی هنوز پابرجاست. او به عنوان موسس شرکت Continental Resources در کنفرانس HIS CERAWeek گفت: درحالی‌که ما درباره رفع تحریم‌های ایران و افزایش صادرات به آنها گمانه‌زنی می‌کنیم، اما در داخل کشورمان نمی‌توانیم نفت صادر کنیم. او به نکته‌ای اشاره کرد که سناتور جمهوریخواه «لیزا مورکووسکی» از آلاسکا نیز آن را عنوان کرده بود. «هام» دراین‌باره به «سی‌ان‌بی‌سی» گفت: ما در کانادا برای صادرات نفت خط لوله ساخته‌ایم اما در داخل آمریکا نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم.