شهروند| مراسم بزرگداشت قربانیان واقعه بیست‌وچهارم آوریل که سالروز کشتار ارامنه به‌دست نیرو‌های عثمانی‌است هر ساله تنش‌هایی را میان دولت‌های آنکارا و ایروان پدید می‌آورد. مقامات ارمنستان کشتار یک‌ونیم‌میلیون نفر از مردم ارامنه به‌دست سربازان عثمانی در جریان جنگ‌جهانی اول را «نسل‌کشی» می‌خوانند، عنوانی که همواره خشم و ناخرسندی مقامات ترکیه را به همراه داشته است و فرقی هم نمی‌کند که چه کسی این لفظ را به‌کار برد، خواه مقامات ارمنستان و اتحادیه اروپا باشند و خواه پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان.
مراسم یکصدمین سالگرد این واقعه با این حال از هفته‌ها پیش خبرساز بود و موجب بروز جنگی لفظی میان دولت ترکیه و مقامات بین‌المللی شد. اختلافات تا جایی پیش‌رفت که مقامات ترک را برآن داشت که همزمان مراسمی را برای گرامی‌داشت کشته‌شدگان نبرد «گالیپولی» برگزار کنند تا بلکه از شدت توجهات به یکصدمین سالگرد کشتار ارامنه در ایروان بکاهند. در مراسم روز گذشته شماری از رهبران جهان در ایروان، پایتخت ارمنستان گردهم آمدند و به احترام قربانیان این فاجعه یک دقیقه سکوت کردند.
«سرژ سرکیسیان»، رئیس‌جمهوری ارمنستان به همراه همسر خود، «ریتا سرکیسیان» در این مراسم حاضر شد و با قراردادن دسته‌گلی بر فراز تپه‌ای که بنای یادبود قربانیان 24 آوریل 1915 بر آن بنا شده‌است، مراسم را آغاز کرد.
رئیس‌جمهوری ارمنستان پس از آن ابراز امیدواری کرد که اقدامات اخیر برای به‌رسمیت شناختن قتل‌عام ارامنه تحت عنوان نسل‌کشی به «برطرف کردن تاریکی حاصل از یکصد سال انکار» کمک خواهد کرد. اشاره سرکیسیان به تصویب قطعنامه اخیر پارلمان اروپا برای استفاده از لفظ نسل‌کشی در این‌خصوص و همچنین اظهارات هفته‌های پیش پاپ فرانسیس بود که در مراسم یادبودی که در واتیکان برگزار شده‌بود از واژه نسل‌کشی استفاده کرد. دیپلمات‌های خارجی حاضر در این مراسم نیز با قرار دادن شاخه‌های رُز زرد بر پای این بنای یادبود که ستونی به طول 33متر است و نماد تولد دوباره ارمنستان، به قربانیان ادای احترام کردند.
فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری فرانسه و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه از چهره‌های سرشناسی بودند که در این مراسم شرکت کردند. اولاند در سخنانی درخصوص این واقعه گفت: «ما هرگز تراژدی را که مردم شما تجربه کرده‌اند، فراموش نخواهیم کرد».
24 آوریل روزی است که 250 نفر از روشنفکران ارمنستان در نخستین گام از این قتل‌عام دستگیر شدند. بسیاری از تاریخ‌نگاران از این اقدام و آنچه به دنبال آن به وقوع پیوست تحت عنوان نسل‌کشی یاد می‌کنند، با این حال دولت ترکیه، به‌عنوان وارث امپراتوری عثمانی این اتهام را به‌شدت انکار می‌کند و مدعی است که درخصوص شمار قربانیان گزافه‌گویی شده است و قربانیان در نتیجه جنگ داخلی و نا‌آرامی و گرسنگی جان‌باخته‌اند و شمار آنها نیز 300هزار نفر است.
با این وجود بسیاری از رهبران بین‌المللی از بیم آزردن دولت ترکیه از اظهارنظر در این‌خصوص و شرکت در این مراسم خودداری کردند. باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا در روز پنجشنبه در اظهاراتی که مورد پسند مقامات ترک قرار گرفت، از کشتار ارامنه در جریان جنگ جهانی نخست تحت عنوان «قتل‌عام وحشتناک» یاد کرد.
«احمد داوود اوغلو»، نخست‌وزیر ترکیه هفته گذشته با صدور پیامی، بدون آن‌که به نسل‌کشی اشاره‌ای کند، به بازماندگان این قتل‌عام تسلیت گفت. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه نیز در آستانه این مراسم و در اظهاراتی تاکید کرده بود که اجداد ترکش هرگز مرتکب نسل‌کشی نشده‌اند. رجب طیب اردوغان، در راستای تلاش‌های خود برای کمرنگ جلوه دادن مراسم یکصدمین سال کشتار ارامنه، رهبران کشورهای عضو اتحاد متفقین در جنگ‌جهانی اول را به شرکت در مراسم بزرگداشت جان‌باختگان نبرد «گالیپولی» دعوت کرد. تلاش ترکیه برای ارسال پیام آشتی به رهبران دیگر کشور‌ها همزمان با مراسمی که در ایروان برگزار شد، صورت گرفت و به دنبال آن «تونی ابوت»، نخست‌وزیر استرالیا و «جان کی»، نخست‌وزیر نیوزیلند و همچنین «پرنس چارلز»، ولیعهد بریتانیا به همراه پسرش «هری» راهی ترکیه شدند.
در نبرد «گالیپولی» متفقین ازجمله انگلستان، استرالیا، فرانسه و نیوزیلند با هدف تحمیل شکست به متحدین، متشکل از آلمان، امپراتوری اتریش-مجارستان و امپراتوری عثمانی به تنگه داردانل ترکیه آن وقت هجوم آورده بودند. نبرد گالیپولی یا چاناق قلعه در ۲۵ آوریل سال ۱۹۱۵ میلادی آغاز شد و در پایان از هر دو جبهه متفقین و متحدین بیش از نیم‌میلیون نفر کشته و زخمی برجای گذاشت. در این نبرد کشتی‌های نیروی دریایی متفقین آسیب زیادی دیدند اما در پایان آنان فاتح جنگ جهانی اول شدند. مصطفی کمال، افسر ترک در جنگ گالیپولی به شهرت رسید و پس از پایان جنگ و فروپاشی امپراطوری عثمانی بنیانگذار ترکیه نوین شد. این نبرد در شکل‌گیری کشورهای ترکیه، استرالیا و نیوزیلند نقشی انکارناپذیر ایفا کرد. اقدام اردوغان درخصوص برگزاری این مراسم در روز 24 آوریل و همزمان با سالگرد کشتار ارامنه احساسات بسیاری از مردم ارمنستان را جریحه‌دار کرد و اتهام تلاش ترکیه برای تغییر تاریخ مراسم «گالیپولی» از روز شنبه به جمعه را مطرح کرد.
دولت ترکیه از این‌که موفق شد رهبرانی را از بیش از 10کشور جهان به ترکیه بکشاند، احساس رضایت می‌کند، با این حال شماری از رهبران کلیدی جهان نظیر فرانسوا اولاند و ولادیمیر پوتین ترجیح دادند به ایروان سفر کنند. همچنین رئیس‌جمهوری آلمان نیز در اظهارنظری همسو با اتحادیه اروپا ضمن اذعان به نسل‌کشی ارامنه بر مسئولیت جزئی کشورش در قبال آنچه روی‌داده است تاکید کرد. از سوی دیگر پارلمان اتریش نیز روز چهارشنبه به احترام سالگرد نسل‌کشی ارامنه یک دقیقه سکوت اعلام کرد. این اقدام اتریش خشم ترکیه را برانگیخت و از اهانت به ملت ترکیه که با واقعیت در تعارض است، انتقاد کرد. ترکیه با فراخواندن سفیر خود در اتریش اعتراض خود را به این اقدام پارلمان این کشور اعلام کرد. آنکارا پیش از این نیز به دنبال اظهارات پاپ فرانسیس که قتل‌عام ارامنه را «نخستین نسل‌کشی قرن بیستم» خوانده‌بود، سفیر خود را از واتیکان فراخوانده‌بود.