امیرحسین خواجوی | در حالي هفته گذشته طرح تحول نظام سلامت در حوزه بهداشت دهان و دندان از سوي وزير بهداشت كليد خورد كه پيشگيري و درمان بيماري‌هاي دهان و دندان همچنان يكي از پر هزينه‌ترين بخش‌هاي حوزه سلامت در كشور است. هرچند با توجه به جزييات مطرح شده درخصوص اين طرح از سوي وزير بهداشت بيشتر بر جنبه پيشگيري از پوسيدگي در مدارس تاكيد شده، ولي نمي‌توان مشكلات حوزه درمان در اين بخش را ناديده گرفت. قيمت‌هاي سرسام‌آور دندانپزشكي، عدم پوشش بيمه‌اي مناسب و متناسب با روند رو به رشد هزينه‌هاي درماني، نبود نظارت كافي از سوي مسئولان بهداشت و درمان، استفاده از تجهيزات و مواد مصرفي مختلف و بعضا بي‌كيفيت در سايه عدم نظارت از سوي مراجع ذيصلاح و ده‌ها مشكل و نقصان ديگر باعث شده كه اين بخش از سوي سيدحسن هاشمي به آشفته‌بازار دندانپزشكي تعبير شود، بخشي كه به گفته وي حتی در وزارت بهداشت صاحبی نداشته است، و تمام مسائل مربوط به اين بخش توسط يك دبيرخانه پيگيري مي‌شود. با اين همه به نظر مي‌رسد مسئولان بلندپايه وزارت بهداشت و در راس آنها وزير بهداشت به دنبال بهبود شرايط اين بخش مهم در نظام سلامت كشور هستند. بخشي كه اهميت آن كمتر از حوزه پزشكي نيست و به عقيده بسياري از صاحبنظران، بسياري از مشكلات و بيماري‌ها به سلامت دهان و دندان مربوط مي‌شود. پيشگيري از پوسيدگي دندان، نظارت دقيق بر اعمال تعرفه‌هاي ابلاغي از سوي وزارت بهداشت و برخورد با كلينيك‌هايی كه بيشتر از تعرفه‌هاي ابلاغي از بيماران پول دريافت مي‌كنند، محور اساسي صحبت‌هاي وزير بهداشت درخصوص طرح تحول در اين حوزه است. موضوعي كه به نظر مي‌رسد به درستي از سوي مسئولان وزارت بهداشت مورد تاكيد قرار گرفته است. چرا كه براي هر كسي كه حتي يك بار پا به كلينيك‌هاي دندانپزشكي گذاشته اولين چيزي كه جلب توجه خواهد كرد، ارقام بسيار بالايي است كه از بيماران دريافت مي‌شود. البته اين ارقام با توجه به موقعيت مكاني، تعداد مراجعه‌كنندگان، نوع مواد مصرفي، تجهيزات و برخي عوامل مرتبط و نامرتبط ديگر از كلينيكي به كلينيك ديگر متفاوت است. به طوري كه اين تفاوت گاهي به بيش از 70درصد هزينه درمان مشابه در كلينيك‌هاي ديگر مي‌رسد. در اين ميان بيماراني كه به اين مراكز مراجعه مي‌كنند بي‌خبر از همه جا مجبورند هزينه‌هايي را پرداخت كنند كه با تعرفه‌هاي رسمي اعلام شده تفاوت فاحشي دارد.
كشيدن دندان عقل 650هزار تومان
رضا باقي كه چهره‌اش نشان مي‌دهد دندان درد امانش را بريده در كلينيكي در حوالي قيطريه تهران منتظر است تا نوبتش شود. اين پسر 27 ساله كه به گفته خودش براي اولين‌بار بود به دندانپزشكي آمده است درخصوص مراجعه به اين كلينيك به «شهروند» گفت: « چند روز بود كه دندان انتهايي فك پايينم درد مي‌كرد، پس از مراجعه به اين كلينيك متوجه شدم كه دندان عقل نهفته دارم، البته اين موضوع پس از عكسبرداري از فك و صورتم مشخص شد، دكتر علت درد را فشار اين دندان نهفته به ريشه دندان مجاور تشخيص داد و گفت بايد هرچه سريعتر آن را خارج كنيم.»
او درپاسخ به اين پرسش كه هزينه اين جراحي براي او چقدر تمام مي‌شود گفت: « هنوز هزينه قطعي مشخص نيست، ولي آن طور كه منشي اينجا به من گفت چيزي بين 600 تا 650هزار تومان هزينه دارد. البته اين رقم كمي براي من نيز سوال برانگيز بود ولي در جواب به من گفتند چون بايد دندان را از استخوان فك خارج كنند و بعد از آن بايد لثه بخيه زده شود كمي قيمت بالاتر است.»
او ادامه داد: « البته مي‌دانم مي‌توان اين كار را با هزينه پايين‌تري هم انجام داد، ولي سلامتي از همه چيز مهم‌تر است، چند وقت پيش يكي از اقوام براي يك دندان كشيدن ساده كلي اذيت شد، تا دو هفته يك طرف صورتش شده بود مثل هندوانه، آبسه كرده بود و براي همين كلي پني‌سيلين تزريق كرد. با توجه به اين مسائل، ترجيح مي‌دهم به مراكز معتبر مراجعه كنم حتي اگر قيمت آن بالاتر از جاهاي ديگر باشد.»
اميرجلاليان بيمار ديگري كه براي عصب‌كشي به اين كلينيك مراجعه كرده بود به «شهروند» گفت: « دو دندان كناريم نياز به عصب‌كشي و پركردن داشت، كه در 3 مرحله انجام شد، در مجموع يك ميليون تومان پرداخت كردم. ولي از كار اينجا و نحوه ارایه خدمات آن راضي هستم، چون پزشكان اينجا واقعا براي بيمار وقت صرف مي‌كنند و از همه مهم‌تر خيلي زود هم نوبت مي‌دهند، درد دندان را نمي‌شود به راحتي تحمل كرد، براي من رسيدگي و درمان سريع اولويت بيشتري دارد. ضمن آن كه فكر نمي‌كنم قيمت‌هاي اينجا با ديگر كلينيك‌هاي مشابه چندان تفاوتي داشته باشد. البته شايد در مناطق ديگر تهران هزينه‌ها تفاوت داشته باشد ولي من نمي‌توانم در شهر راه بيفتم و به دنبال قيمتي مناسب از اينجا به آن‌جا بروم ضمن آنكه من و خانواده‌ام چندين بار به اين كلينيك مراجعه كرده‌ايم و از كيفيت كار اينجا اطمينان كامل داريم.»
دندانپزشكي‌هاي اقساطي
البته حرف‌هاي اين بيمار درخصوص تفاوت قيمت‌ها در نقاط مختلف تهران درست است. با حركت از شمال به سمت جنوب و مناطق مركزي شهر قيمت‌ها نيز به مانند شيب زمين كم مي‌شوند. كلينيك دندانپزشكي در اطراف ميدان منيريه با 2 پزشك متخصص و يك پزشك عمومي به همراه 2 دستيار كه البته به زيبايي و زرق و برق همتاي شمالي خود نبود، در عوض با قيمت‌هاي نسبتا مناسب‌تري بيماران را مداوا مي‌كند. يكي از مسئولان اين كلينيك درخصوص هزينه‌هاي دريافتي از بيماران به « شهروند» گفت: « از بيماران براساس تعرفه‌هاي مصوب و ابلاغي از سوي وزارت بهداشت پول دريافت مي‌كنيم. براي نمونه هزينه خارج كردن دندان عقل نهفته از استخوان در اين مركز درماني 320 هزار تومان است كه اين رقم حتي پايين‌تر از تعرفه‌هاي ابلاغي است،
روت كانال يا همان عصب‌كشي تك ريشه 120هزار تومان است. ساير خدمات نيز برهمين اساس از بيماران دريافت مي‌شود.» او با اشاره به اينكه در مدت 2سال گذشته هيچ گونه مراجعه‌اي براي بازرسي و نظارت به اين مركز درماني انجام نشده است، گفت: « اكثر مردم از تعرفه‌هاي قانوني بي‌اطلاع هستند، به همين دليل هم مراكز درماني در نقاط مختلف تهران قيمت‌هاي مختلفي دارند و جالب اينكه هيچ نظارتي هم نيست، بعضي از مراجعين ما با شنيدن قيمت شوكه مي‌شوند، چون براي يك كار مشابه در سايرمراكز رقم به مراتب بالاتري را پرداخت كرده‌اند. البته ما هم به فكر سود خود هستيم ولي در شرايطي كه در برخي مراكز دندانپزشكي هزينه‌ها به‌طور اقساطي و به صورت چك! از مراجعين دريافت مي‌شود، ما هم براي بقا نياز داريم كه قيمت‌هاي خود را مناسب با شرايط اقتصادي عموم مردم تنظيم كنيم.»
او درخصوص مواد و تجهيزات مصرفي كه همواره به‌عنوان يكي از دلايل تفاوت قيمت دركلينيك‌هاي دندانپزشكي مطرح است اينگونه توضيح داد: «تاحدودي اين حرف درست است. يونيت‌هاي دندانپزشكي مدل‌ها و قيمت‌هاي مختلفي دارند، و يا دستگاه‌هاي مختلف راديولوژي با قيمت‌هاي مختلف در بازار موجود است، ولي با توجه به حجم بيماران مراجعه‌كننده مي‌توان اين هزينه را سرشكن كرد. البته درخصوص مواد مصرفي دندان شرايط كمي متفاوت است. بعضي مواد چيني و هندي در بازار اصلا كيفيت خوبي ندارند و قيمت آنها نيز به مراتب پايين‌تر است، حتي در بعضي مواقع برخي از آنها فاسد شده‌اند و ديگر كارايي لازم را ندارند و ما خبر داريم كه متاسفانه بعضي از همكاران ما به‌خصوص در شهرستان‌ها از اين مواد به دليل قيمت پايين استفاده مي‌كنند. البته نمي‌توان كتمان كرد كه برخي درمان‌ها مانند ايمپلنت به دليل حساس بودن، كيفيت مواد و تجهيزات مصرفي تاثير بسيار زيادي در قيمت تمام شده آن خواهد داشت.»
او در جواب اين سوال كه هزينه يك واحد ايمپلنت در اين كلينيك چقدر تمام مي‌شود، گفت: «تا قبل از معاينه و نظر پزشك متخصص نمي‌توان به‌طور دقيق هزينه را اعلام كرد ولي به‌طور نرمال هر واحد بين يك ميليون و 800هزار تا 2 ميليون تومان هزينه خواهد داشت. البته اين كف قيمت است. در بسياري از كلينيك‌ها اين رقم به 3 ميليون تومان هم مي‌رسد. در ايمپلنت قيمت براساس كيفيت و نوع مواد و شركت‌هاي وارد كننده وسايل و تجهيزات متغير است.»
كلينيك دندانپزشكي ميلاد و نوبت‌هاي
چند ماهه
يكي از مشكلاتي كه همواره نارضايتي مردم را درخصوص هزينه‌هاي دندانپزشكي در پي داشته، عدم پوشش مناسب بيمه‌ها در اين بخش است، نكته‌اي كه بارها از سوي وزير بهداشت نيز به آن اشاره شده است. در كلانشهر تهران شايد به تعداد انگشتان يك دست هم مراكز دندانپزشكي طرف قرارداد با بيمه‌هاي پايه سلامت وجود ندارند و همين مراكز معدود نيز با حجم انبوهي از مراجعين مواجه هستند. كلينيك دندانپزشكي بيمارستان ميلاد يكي از اين مراكز است، كه هرچند معاينه و درمان دندان براي مراجعيني كه تحت پوشش بيمه تامين اجتماعي قرار دارند، هيچ هزينه‌اي در بر ندارد، ولي نحوه برخورد با بيماران و صف‌هاي طولاني براي دريافت نوبت، براي مراجعين به مشكل بزرگي بدل شده است، كه باعث شده برخي از بيماران پرداخت هزينه و مراجعه به مراكز خصوصي را به نوبت‌هاي
چند هفته‌اي ترجيح دهند.
علي ابراهيمي كه درسالن انتظار كلينيك دندانپزشكي بيمارستان ميلاد منتظر است تا شماره‌اي كه در دست دارد خوانده شود، درخصوص وضعيت اين كلينيك و خدمات دريافتي به «شهروند» گفت: « من به تشخيص پزشكان اينجا بايد 4 دندان عقل خود را بكشم كه
2 تاي آنها نهفته است. تاكنون و با گذشت 6 ماه از معاينه اوليه فقط 2 دندان را خارج كرده‌اند. يعني نصف كارم انجام شده است. الان هم آمده‌ام تا بخيه جراحي قبلي را بكشم.» او با اشاره به پروسه طولاني درمان در اين بيمارستان گفت: «به‌دليل اينكه در اين مركز از افرادي كه بيمه تامين اجتماعي هستند هيچ هزينه‌اي دريافت نمي‌شود، افراد زيادي مراجعه مي‌كنند، به من بعد از معاينه 3 ماه بعد وقت دادند تا دندانم را بكشم، براي دومي هم 3 ماه زمان برد. با اين حساب فكر مي‌كنم تا يك‌سال ديگر هم بايد به اينجا بياييم. تازه اگر دراين بين مشكل خاصي پيش نيايد.»
او كه چندان از خدمات ارایه شده در اين مركز راضي به نظر نمي‌رسيد ادامه داد: « وقتي دومين دندان را كشيدم، صورتم ورم كرد، چند روزي صبر كردم كه شايد بهتر شود، ولي هر روز ورم صورتم بيشتر شد، وقتي به اينجا مراجعه كردم، هيچ كس نبود كه پاسخگوي من باشد، به من گفتند كه بايد پزشكي كه دندانم را كشيده من را معاينه كند، دست آخر با چند بار مراجعه آخر به زور و درگيري يك پزشك ديگر من را معاينه كرد، و به من گفت اين آبسه طبيعي است و به من چرك خشك‌كن تزريقي داد، روزي 2 نوبت به مدت 5 روز تزريق داشتم تا به مرور تورم صورتم بهتر شد. نمي‌دانم كلينيك‌هاي دندانپزشكي ديگر هم به همين صورت است؟ با بيمار اينگونه برخورد مي‌كنند؟ هر اعتراضي هم مي‌كنيم، در جواب مي‌گويند، اينجا همين است، اگر ناراحت هستيد برويد مراكز خصوصي تا بهتر معالجه شويد.»
هرچند براساس صحبت‌هاي مطرح شده از سوي وزيربهداشت اولويت اول درخصوص بهداشت دهان و دندان در طرح تحول نظام سلامت بيشتر بر پايه پيشگيري استوار است ولي با توجه به شرايط موجود در چرخه درمان كه بيشتر به بازار مكاره‌اي شبيه است به نظر مي‌رسد، براي ايجاد تحول بنيادين در اين بخش، نياز است كه با نگاهي عميق و فراگير به تمام زوايايي پيدا و پنهان در اين حوزه، بخش نظارتي در اين بخش را بيش از پيش فعال كرد، در كنار توسعه كمي و كيفي مراكز درماني دولتي و تقويت و ترغيب بيمه‌هاي پايه سلامت براي پوشش مناسب خدمات درماني دهان و دندان تا حدودي مي‌توان هزينه‌هاي پرداختي از جيب بيماران را كاهش داد. موضوعي كه بي‌شك يكي از اهداف دولت تدبير و اميد در حوزه سلامت است.