طرح نو| شادی خوشکار| در سال‌هایی که خیلی‌ها تصور می‌کنند دیگر تاثیرگذاری دانشجویان نه‌تنها در فضای جامعه که در فضای کوچک دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها هم رو به افول می‌گذارد، چندی پیش خبر برگزاری مسابقات مناظره دانشجویی به میان آمد که ظاهرا قصد دارد روح تازه‌ای به این قشر بدمد و پویایی را تاحدی به آنها بازگرداند، گرچه معلوم نیست برگزاری این مناظره‌ها چقدر می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد چرا که عده‌ای می‌پرسند مناظره‌ای که مسابقه باشد بیشتر در بند فرم گرفتار آمده و نه محتوا.
پس از عبور از شرایط خاص کشور پیش از سال 92 و همزمان با حضور دوباره دانشجویان در جریانات اجتماعی و سیاسی، سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی اولین دوره مسابقات مناظره‌های دانشجویی را برگزار کرد که امسال به قدر عمر چهارساله خود، گفت‌وگو، بحث و مناظره را به میان دانشجویان آورده است.
این اتفاق 30سال بعد از اولین مناظره‌ای می‌افتد که در تلویزیون جمهوری‌اسلامی‌ایران بین رئیس‌جمهور وقت و عضو کارگری حزب سوسیالیست ایران برگزار شد. آن مناظره به‌گفته مجری برنامه‌اش قرار بود با اسم تبادلات افکار، آغاز خوبی برای مباحثات در سطح ملی باشد و به تنویر افکار عمومی و ساخت فرهنگ انقلابی و پویا به جامعه و امت اسلامی ایران کمک کند اما چندی بعد کل ماجرا با رخدادهای سیاسی سال 60 به‌هم خورد و موضوع گفت‌وگو و مناظره میان صاحبان افکار گوناگون در ایران مسیری دیگر پیمود.
مناظره تلویزیونی که سال 58 پیرامون مسائل اقتصادی آغاز شد، به تدریج به مسائل سیاسی و ایدئولوژیک کشیده شد و گروه‌های مختلف و دیدگاه‌های مختلف را رو در روی هم قرار داد. همان سال مناظره پرچالشی با حضور
رئیس جمهور وقت و اعضای سازمان چریک‌های فدایی‌خلق درباره چند موضوع خاص از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد.
اما مهم‌ترین مناظره‌هایی که پس از انقلاب اسلامی در ایران صورت گرفت، مناظره‌های تاریخی عبدالکریم سروش و آیت‌الله مصباح یزدی در دهه 60 بود. در این مناظره‌ها که با بحث‌ها و استدلال‌های فلسفی همراه بود دوطرف از مواضع فکری و عقیدتی خود که هرکدام سخن بخشی از جامعه بود دفاع می‌کردند. این سری از مشهورترین مناظره‌هایی است که از تلویزیون ایران پس از انقلاب پخش شده است.
پس از آن مناظره‌ها با وقفه‌های طولانی در محافل سیاسی و دانشگاهی ادامه یافت. از مناظره‌های خاطره‌انگیز و تاثیرگذار نامزدهای ریاست‌جمهوری سال 88 که از صداوسیما پخش شد گرفته تا مناظره‌هایی که بین اساتید دانشگاه و فعالان سیاسی و اجتماعی چون صادق زیباکلام، ابراهیم فیاض، مهدی کوچک‌زاده، حمید رسایی و... پیرامون مسائل اجتماعی و مبتلابه جامعه صورت می‌گیرد و تاثیرات خود را نیز بر مخاطبان می‌گذارند.
اما ماجرای مناظره‌های دانشجویی چیز دیگری است. آن‌طورکه در بروشورهای آن آمده، مناظره‌ها می‌خواهند فرهنگ گفت‌وگو را جا بیندازند. فرصت آشنایی شما را با افراد و افکار، آموزش اثربخش مسائل علمی و تربیت تفکر خلاق و نقاد از اهداف برگزارکنندگان این مناظره‌ها است. آنها همچنین با برگزاری مناظره‌های گروهی و استفاده از قابلیت‌های یک گروه چهار نفره می‌خواهند بگویند که تشکیل گروه‌های فعال، منسجم و هدفمند امکان‌پذیر است. این دوره از مناظره‌ها تفاوت‌هایی نیز با دوره‌های قبلی دارد.
محمدمهدی فلاح، مسئول کمیته علمی این دوره از مسابقات درباره این تفاوت‌ها به «شهروند» می‌گوید: «این‌بار مسابقات مناظره دانشجویی در سطح کشور است و 14 واحد شهرستانی و 6 واحد تهرانی که تمایل خود را اعلام کرده‌اند در این مناظره‌ها شرکت می‌کنند. درحالی‌که سال‌های پیش این مسابقات یک مرحله‌ای برگزار می‌شد و الان به صورت هرمی گروه‌های برنده بالا می‌آیند تا گروه برگزیده نهایی مشخص شود. دانشگاه‌هایی چون تهران، علم و فرهنگ، الزهرا و علامه طباطبایی میزبان‌ها در تهران هستند. ضمن این‌که امکان ثبت‌نام گروه‌ها به‌طور مستقیم از طریق سایت نیز امکان‌پذیر است.»
مناظره‌ها درحقیقت می‌خواهند قوه استدلال و بحث مستدل و توانایی گفت‌وگو را بین دانشجویان تقویت کنند. بنابر این، این مسابقات حول گزاره‌های مثبت خبری توسط گروه‌های موافق و مخالف درباره موضوعات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، زیست‌محیطی، مدیریتی، سلامت، فرهنگی و... برگزار شده و گروه‌های چهارنفره از دانشجویان به مناظره با هم دیگر می‌نشینند. فلاح در این‌باره می‌گوید: «موضوعات یک سری قواعد کلی و گزاره‌های حملیه هستند و در آنها موضوعات تخصصی مطرح نمی‌شوند. هر گروه چهار نفره درباره این گزاره‌ها در مجموع 16دقیقه دیدگاه خود را مطرح و از آن دفاع می‌کنند. از هر گروه دو نفر در مناظره شرکت می‌کنند و دو نفر پیش از شروع مسابقه در تحقیق و پژوهش شرکت دارند. کار آنها را سه نفر از اعضای هیأت علمی داوری کرده و نمره می‌دهند.»
اولین دوره این مسابقات در سال 91 انجام شد اما ایده اصلی از مدت‌ها قبل شروع شده و کارهای تحقیقاتی آن انجام شده بود تا در شرایط مناسب در سال 90-89 اولین ایده مطرح شود. متولی مسابقات نیز از ابتدا سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی بود. یکی از شرکت‌کنندگان دوره دوم این مسابقات به «شهروند» می‌گوید: «یک تفاوت این دوره و دوره گذشته با دو دوره اول این است که موافق یا مخالف بودن یک گروه به صورت تصادفی انتخاب می‌شد اما از دوره پیش بنا بر این شد که گروه‌ها از پیش مخالفت و موافقت‌شان را با گزاره‌ها اعلام کنند و مسئولان برگزاری جدولی را بر این اساس تعیین می‌کنند که گروه‌ها با هم مناظره کنند. به این ترتیب مناظره کننده، زبانا و قلبا از یک رویکرد دفاع می‌کند.» اردیبهشت سال 91 و در دور اول مسابقات، تیم هرمس از دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران برگزیده مناظره‌ها شدند. اسفند همان سال تیم دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی و اردیبهشت 93، تیم دانشجویان دانشگاه امام صادق امتیازهای بالا را کسب کردند. اما سوای رتبه‌ها و جنب‌وجوشی که این مسابقات می‌تواند برای دانشجویان به دنبال داشته باشد، به گفته «فلاح» فواید آن را می‌شود در دوجهت بیان کرد: «اول این‌که ممکن است در فضای علمی دانشگاه رخوتی بیفتد و دانشجویان معطوف به نمره‌دهی شوند که خود نفس مناظره‌ها به دلیل این‌که پیرامون مبحث غیردرسی و مبتلابه عموم جامعه است به دانشجویان فرصت می‌دهد به‌عنوان قشر پیشرو باب گفت‌وگو را اول در دانشگاه و سپس در جامعه باز کنند. دوم تاثیرات عملی آن است. وقتی موضوعات مناظره درباره وقایع روز جامعه است فرصت تحقیق و مطالعه را به دانشجو می‌دهد که نگاه دقیق و علمی و فرصتی برای تأمل داشته باشد و این خود ارزشمند است. به‌طور مثال در دوره‌ای که بحث یارانه‌ها مطرح بود دانشجویان به این موضوع می‌پرداختند که آیا یارانه‌ها به نفع طبقات پایین هست یا نه.»
سازمان دانشجویان تا نیمه اول اردیبهشت برای دانشجویانی که به شرکت در این مسابقات تمایل دارند، فرصت داده است. سایت مسابقات ملی مناظره دانشجویی با آدرس isdc.ir، شماره پیامک 30004055 و شماره تلفن 02166978000 نیز برای اطلاعات بیشتر در دسترس است.