| برگردان: مینو میرزایی |
مطالعات انجام‌شده در ترکیه نشان می‌دهد که زوال اصول بنیادین زندگی مشترک و عوض شدن نقش زنان در جامعه از عوامل کم‌شدن نرخ ازدواج و گسترش طلاق در این کشور است. در ستون «بازخوانی» امروز نگاهی به این موضوع کرده‌ایم تا از خلال آن بتوان رهگذاری تحلیلی نسبت به مسائل جامعه ایرانی گشود. نگاهی به وضع طلاق در کشور همسایه ایران یعنی ترکیه، در شرایطی که جامعه ما نیز سالیان متمادی است با آسیب اجتماعی طلاق دست در گریبان است، شاید بتواند دریچه‌های تازه تحلیلی نسبت به این مسأله را برای خوانندگان ایرانی باز کند.
*****
کارشناسان در ترکیه معتقدند که دلیل اصلی نهفته در پس مراجعه زوج‌ها به دادگاه برای پایان دادن به زندگی مشترک و بالارفتن نرخ طلاق، افزایش فردگرایی است. بر مبنای اعلام رئیس بنیاد ازدواج و خانواده، ساختار سنتی جامعه شرقی در طول زمان عوض شده و امروزه مفهوم فردگرایی در روابط، متجلی است. داشتن درک از «خود» حس منحصر به‌فرد است و از دست دادن آن به دلیل ازدواج توصیه نمی‌شود، اما در طی سال‌های اخیر، مفهوم با هم بودن نیز از بین رفته است.
در همین زمینه رئیس دانشگاه «اوسکودار» معتقد است، دلایل اصلی برای افزایش طلاق عمدتا از فقدان ارتباط و همدلی در خانواده نشأت می‌گیرد و ازدواج در ترکیه در آینده نزدیک، بیش از زمان حاضر، رنگ خواهد باخت. او با مبنا قرار دادن نرخ فعلی طلاق و کاهش در تعداد ازدواج‌ها در ترکیه می‌گوید که این روند در طی یک‌دهه می‌تواند به 25درصد برسد. نسل جدید، بیش از آن‌که تولید‌کننده باشد، مصرف می‌کند و نتیجه ازدواج‌هایی است که در آنها اصول بنیادین زندگی مشترک مانند احترام متقابل، مراقبت از یکدیگر و صبر وجود نداشته است. امروزه، ذهنیت زنان نسبت به زندگی و نیز نقش و موقعیت آنان در جامعه عوض شده است. آنها قدرت اقتصادی یافته‌اند و به همین دلیل در برابر فشار مالی همسر خود سر تعظیم فرود نمی‌آورند. زنان فعالانه درگیر زندگی کاری شده‌اند و نمی‌توان از آنان انتظار داشت که پس از کار، به امور خانه‌داری بپردازند.
* تعداد بیشتری از زوج‌های ترک ،
طلاق می‌گیرند
گزارش اخیر موسسه آمار ترکیه (TUIK) نشان داد که در‌سال 2013، تعداد 15 هزار و 305 زوج، جدا شدند. این میزان در مقایسه با سال 2012 افزایش 1.6درصدی را نشان می‌داد. گزارش همچنین مبین این نکته بود که 40.3 درصد از طلاق‌ها در 5سال نخست زندگی مشترک رخ داده و 21.5درصد جدایی‌ها در فاصله زمانی بین 6 تا 10سال پس از ازدواج اتفاق افتاده است. در‌سال 2013«آنتالیا» با نرخ طلاق 2.7درصد بالاترین رقم را به‌خود اختصاص داد، «ازمیر» با 2.68درصد در جایگاه دوم و «موگلا» با 2.51درصد در رتبه سوم قرار گرفت. در همین سال، منطقه «حکاری» در آناتولی‌شرقی کمترین میزان طلاق را داشته است.
* نسل قدیم چه می‌گوید؟
بر مبنای آمارهای رسمی ترکیه در‌سال 2014، تعداد 3 هزار و 112 مورد ازدواج بین افراد بالای 70 سال انجام شده که از این تعداد 2 هزار و 712 نفر مرد و 410 نفر زن بوده‌اند. این رقم ممکن است در مقایسه با 1.2میلیون نفری که در‌سال گذشته در ترکیه ازدواج کردند، ناچیز به‌نظر برسد، اما براساس آمار جمعیت‌شناسی سازمان ملل متحد، ترکیه تقریبا در بین ملت‌هایی که شهروندان مسن آنها ازدواج می‌کنند، رتبه نزدیک به نخست را دارد.
نگرش افراد مسن نسبت به ازدواج در ترکیه می‌تواند دلیل تعداد قابل‌توجه ازدواج در سن بالا را توضیح دهد. از نظر افراد در رده سنی بالا ازدواج به‌عنوان یک نهاد امن و راهی برای تحکیم و ابقای خانواده محسوب می‌شود. البته شهروندان مسن می‌توانند بدون ازدواج کردن در کنار هم زندگی کنند، اما ازدواج برای آنان خانواده می‌سازد و نوید بخش یک شروع جدید است. البته ناگفته آشکار است که افراد مسن در همه‌جای دنیا به واسطه ترس از تنهایی پایان عمر به ازدواج نیاز دارند تا در زمان بیماری شریکی داشته باشند که از آنها مراقبت کند یا کسی که گاهی کنار آنها بنشیند و درمان تنهایی آنان باشد. دوستی و وابستگی دو‌جانبه در ازدواج پس از 70 سالگی عمیق‌تر می‌شود. آنها می‌خواهند تنهایی را از طریق عشق و مشارکت با دیگری، از بین ببرند.
***
با نگاهی به این متن که از یکی از آژانس‌های خبری- تحلیلی کشور ترکیه ترجمه شده، می‌توان جامعه ایرانی را نیز در برابر این پرسش قرار داد که آیا یکی از عمده‌ترین علل گسترش طلاق در ایران هم مانند ترکیه، گسترش پدیده فردگرایی در جامعه است؟! احتمالا پاسخ کارشناسان و صاحب‌نظران اجتماعی ایرانی به این پرسش، پاسخی مثبت خواهد بود چراکه ایران نیز تلاقی‌گاه‌های اجتماعی مشابهی با دیگر کشورهای درحال توسعه خاور میانه یعنی ترکیه دارد. با این وجود پرسش اساسی‌تر این است که راهکار فرار جوامع درحال‌توسعه از دام فردگرایی/ انزواطلبی به‌وجود آمده در این جوامع چه خواهد بود؟