آرمین منتظری روزنامه نگار

اگر فردی نسبت به تحویل نهایی اس 300 از سوی روسیه به ایران بدبین باشد، نباید سرزنشش کرد. روز گذشته باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا جمله‌ای را بر زبان آورد که بدبینی‌ها نسبت به تحویل اس 300 از سوی روسیه به ایران را کاملا توجیه می‌کند. اوباما در پاسخ به سوالی درباره اقدام روسیه در لغو ممنوعیت فروش اس 300 به ایران گفت: « من ‌سال 2009 از ولادیمیر پوتین که آن زمان نخست‌وزیر روسیه بود خواستم تا تحویل این موشک‌ها به ایران را 5‌ سال به تعویق بیندازد و الان از این‌که آنها این کار را واقعا این همه به تعویق انداخته‌اند شوکه شده‌ام». اوباما دلیل تعجب خود را مرتبط نبودن تحریم‌ها به فروش این تسلیحات به ایران دانسته است و گفته است واقعا تعجب می‌کنم که با وجود این‌که تحریم‌ها از فروش این تسلیحات تدافعی ممانعت نمی‌کرد، آنها این کار را این همه به تأخیر انداختند خصوصا این‌که اقتصاد روسیه تحت فشار است و این موضوع می‌توانست یک معامله قابل توجه برای روس‌ها باشد. حال این سخنان را بگذارید در کنار سخنان اخیر سخنگوی وزارت خارجه روسیه که تنها 2 روز پس از امضای دستور لغو ممنوعیت فروش اس 300 به ایران ایراد شد. او گفت که ایران باید برای دریافت اس 300 قرار‌داد جدیدی با روسیه امضا کند. ولاديمير پوتين نیز در مصاحبه اخير تلويزيوني خود يكي از دلايل ‏اين تصميم را آنچه انعطاف ايران در مذاكرات هسته‌اي خواند، عنوان كرد و در عين حال گفت: « ‏شركت‌هاي ما اين سامانه را تاكنون ساخته‌اند كه قيمت زيادي نيز دارد. يك سامانه اس 300 ‏ارزشي ‏بالغ بر 900ميليون دلار دارد اما تاكنون هيچ كس هزينه آن را به شركت‌هاي ما نپرداخته است. » این سخنان پوتین حتی با واکنش سایت جوان، وابسته به سپاه پاسداران نیز روبه‌رو شد و این سایت نوشت: «طبق قرارداد ‌سال 2007 براي تحويل اين سامانه به ايران، ارزش اين سامانه حدود ‏‏800 ميليون دلار بود و ايران 166 ميليون دلار از اين مبلغ را به صورت پيش پرداخت تحويل طرف ‏روسي داده بود كه بر مبناي سود اين پول در مقايسه‌اي جهاني به واسطه ديركرد چند ساله، طرف ‏روسي حتي به ايران بدهكار است». اینها همه نشان می‌دهد که می‌توان نسبت به قصد روس‌ها در تحویل اس 300 به ایران بدبین بود.
پاسخ قضیه در مذاکرات هسته‌ای نهفته است. روس‌ها همواره تلاش کرده‌اند تا مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا به نوعی به نتیجه نرسد. شاید به همین خاطر برخی از تحلیلگران معتقدند که پذیرفتن ایران برای وارد کردن چین و روسیه به مذاکرات هسته‌ای اشتباهی راهبردی بوده است که مذاکرات را پیچیده کرده‌است. البته روس‌ها تا بدین‌جا نتوانسته‌اند در مذاکرات گره‌ای اساسی ایجاد کنند. اما از هفته گذشته تا به‌حال، روسیه، چندین اطلاعیه و بیانیه و خبر منتشر کرده است تا به دنیا بگوید که قرار است سامانه دفاع موشکی اس 300 را به ایران تحویل دهد! گویی روس‌ها می‌خواستند گوش فلک را از این خبر کر کنند! اوباما اما روز گذشته در اعلام موضعی صراحتا گفت  که از تحویل ندادن اس 300 به ایران، بعد از این همه سال، متعجب است.
واقعیت این است که یکی از اصلی‌ترین مخالفان ارسال اس 300 به ایران، اسرائیل است. اخیرا سایت خبری اسرائیلی ان آر جی، به نقل از یکی از مقامات اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود، نوشته است: در صورتی که روسیه اس 300 را به ایران تحویل دهد، اسرائیل نیز اقدام به فروش سلاح به اوکراین و گرجستان خواهد کرد. یادمان نرفته است که چندی مانده به حمله ماه اوت ‌سال 2008 روسیه به گرجستان، وقتی ماجرای فروش اس 300 به ایران پیش آمد، اسرائیل تهدید کرد که در مقابل اقدام به فروش هواپیماهای بدون سرنشین به گرجستان می‌کند. این موضع اسرائیل خشم مسکو را برانگیخت. در نهایت پس از مذاکرات فشرده میان مسکو و تل‌آویو، کرملین به تل‌آویو تضمین داد که اس 300 را به ایران و سوریه تحویل ندهد و اسرائیل نیز تهدید متقابل خود را پس گرفت. حالا بار دیگر روس‌ها موضوع اس 300 را پیش کشیده‌اند و این درحالی است که آمریکا درحال مذاکره با ایران برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای است که درنهایت دست ایران را در منطقه بازتر می‌کند. از این جهت هیچ بعید نیست که بار دیگر تل‌آویو وارد شده و مسکو را در مرزهایش تهدیدی دوباره کند. نکته دیگر این است که روس‌ها از رها شدن آمریکا از گرفتاری‌هایش در منطقه بسیار نگرانند. اگر آمریکا در خاورمیانه گرفتاری کمتری داشته باشد مسلما دستش برای اعمال فشار بر روسیه در منطقه قفقاز و بالتیک بازتر خواهد شد. یکی از این فشارها تصمیم واشنگتن برای فروش سلاح‌ به اوکراین است. این‌گونه به نظر می‌رسد که روس‌ها از این‌رو در این بازه زمانی موضوع اس 300 را پیش کشیده‌اند چون گمان دارند که می‌توانند با استفاده از این اهرم، واشنگتن را از مسلح کردن اوکراین منصرف کنند. روس‌ها البته در مقابل اسرائیل را خشمگین کرده‌اند. در شرایط فعلی روسیه آنقدر پیش رفته است که چنانچه قدم بعدی را بردارد، باید آن را در حیاط خلوت آمریکا فرود آورد یا اسرائیل.