| ترجمه: مینو میرزایی |
هفتمین انجمن جهانی آب با موضوع «آب برای آینده ما» در کره‌جنوبی برگزار می‌شود تا آگاهی مردم نسبت به اهمیت توجه به چالش‌های مربوط به آب در زمینه برنامه‌های توسعه‌ای سال‌های پیش رو و اهداف توسعه پایدار را افزایش دهد. این رویداد بزرگ جهانی، شرکت‌کنندگانی از سراسر دنیا ازجمله دانشگاهیان، موسسات پژوهشی، سرمایه‌گذاران، دولت‌ها، سیاستگذاران، سازمان‌های غیردولتی و دولتی و نیز نمایندگان حوزه‌های مختلف از قبیل کشاورزی، مواد غذایی و انرژی را گرد هم خواهد آورد. انجمن جهانی آب در قالب یک کنفرانس بین‌المللی هر 3 سال یکبار برگزار می‌شود و فرصتی برای خلاقیت، نوآوری و تجهیز دانش پیرامون آب است. این انجمن به مثابه یک قدم اساسی در راستای تقویت همکاری‌های جهانی در مواجهه با بحران کم‌آبی محسوب می‌شود، جایی که افراد مختلف، تدوین‌کنندگان سیاست و تصمیم‌گیرندگان درباره آب از همه جای دنیا می‌توانند با هم برای یافتن راه‌حل‌ها کار کنند. این بزرگترین رویداد بین‌المللی است که در جست‌و‌جوی پیشرفت در مقوله آب می‌باشد. آب یکی از مهم‌ترین عناصر بنیادین زندگی است. ملت‌ها در سراسر جهان محافظت از منابع آب پاک و سالم را آغاز کرده‌اند و دولت‌ها می‌کوشند تا شهروندان خود را در برابر بیماری‌های منتقله از آب محافظت نمایند. اکنون، کمبود آب فقط محدود به یک ناحیه یا یک ملت نیست، بلکه ازجمله مقولات مهمی به شمار می‌آید که حل آن به انسجام جهانی و اقدامات متقابل بین کشورها نیاز دارد. هدف قرار دادن چالش‌های آب برای قرن 21 به یک موضوع جهانی مبدل شده است. در دوران فعلی آب برای بسیاری از ملت‌ها یک موضوع سیاسی است و گروه‌های ذینفع (حکومت‌ها، موسسات علمی، سازمان‌های خصوصی و ...) تلاش بسیاری کرده‌اند تا راه‌حل‌هایی را برای مشکلات جهانی کم‌آبی بیابند.
طبق پیش‌بینی گزارش مشترک چند سازمان اطلاعاتی آمریکا درباره کمبود آب که به تازگی منتشر شده است، در دهه‌های آتی احتمال کشمکش بر سر آب در دنیا افزایش خواهد یافت. این گزارش بیان می‌کند که خاورمیانه به‌عنوان فقیرترین ناحیه آبی جهان به آنچه که «جنگ آب» نامیده می‌شود، بسیار حساس است.
فشار ایجاد شده جهت تأمین آب جهان، نتیجه عوامل گوناگونی است. نخست این‌که دسترسی به قسمت اعظم آب زمین برای مصرف، بهداشت یا مصارف کشاورزی به آسانی امکان‌پذیر نیست، زیرا 97درصد آن شور است. از میزان 3درصد باقی‌مانده تنها یک درصد برای استفاده مستقیم انسان در دسترس قرار دارد.
افزون بر این، در برخی مناطق جهان سرعت تخلیه منابع آب تازه در دسترس، بیش از سرعت جایگزین شدن آن است. برای مثال عربستان‌سعودی 70درصد از آب خود را از سفره‌های آب زیرزمینی می‌گیرد که بسیار سریع‌تر از آن‌که به‌طور طبیعی ذخیره شوند، مصرف می‌شوند. در مورد یمن نیز نیاز فعلی به آب با 900میلیون متر مکعب در سال، بیش از منابع تجدیدپذیر آن است. همزمان با رشد جمعیت جهان، نیاز به آب نیز افزایش خواهد یافت. نرخ بالای رشد جمعیتِ نزدیک به 2درصد در خاورمیانه در مقایسه با متوسط جهانی که 1.1درصد است، به علاوه قلّت زمین‌های کشاورزی، کمبود آب را به‌ویژه در این منطقه، به مسأله‌ای حاد بدل می‌کند.
طبق پیش‌بینی سازمان ملل متحد تا سال 2025، 30 کشور دچار کمبود آب می‌شوند که از این تعداد، 18 کشور از خاورمیانه و شمال آفریقا خواهند بود.
ضعف مدیریت، مشکل کم شدن ذخایر و تقاضا برای آب را زیاد می‌کند. از سوی دیگر، تکنیک‌های آبیاری غیر موثر، انتخاب نادرست در کشاورزی [کاشت اقلامی که به آبیاری زیاد نیاز دارند] و به اشتراک‌گذاری اشتباه منابع آبی، سوءمدیریت مایه حیات را تشدید می‌کنند.
چنان که گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا بیان می‌کند، همزمان با افزایش تقاضا برای منابع اندک در خاورمیانه، آب می‌تواند به عاملی برای بی‌ثباتی منطقه‌ای و نیز ابزاری سیاسی یا هدفی برای حملات تروریستی مبدل شود.
به هر روی، موضوع کمبود آب، فرصت همکاری و تقویت روابط دو‌جانبه و چند‌جانبه را برای کشورها فراهم می‌آورد، فرصتی که در برآوردهای اطلاعاتی، کم‌اهمیت جلوه داده شده، در حالی که مدیریت صحیح منابع آبی در دسترس در خاورمیانه برای اجتناب از اثرات منفی کاهش آن، حیاتی است.
به‌عنوان مثال، آبی که از رودهای دجله و فرات جاری می‌شود، برای ترکیه، سوریه و عراق زندگی به ارمغان می‌آورد، بدین معنی که تقریباً 80درصد منابع تجدیدپذیر آب سوریه از فرات تأمین می‌شود. این رود در عراق همراه با دجله، فراهم‌کننده قسمت اعظم منابع تجدیدپذیر آب است. ترکیه با بهره‌گیری از این امکان طبیعی، در حال تکمیل پروژه عمرانی آناتولی در بخش جنوب شرقی خود است که مجموعه‌ای از 22 سد و 19 نوع مختلف از گیاهان تولید‌کننده برق را در بر دارد. در این فرآیند، آب از هر دو رود استخراج می‌شود تا زمین‌های زراعی و محصولات کشاورزی ترکیه، تقویت شده و برق مورد نیاز برای ملت تأمین شود. به واسطه همین امر، آب پایین‌دست برای سوریه و عراق، شوری بیشتری یافته است. تا به امروز، تقسیم آب بین 3 همسایه موضوع کشمکش بوده و آب و کیفیت آن در حوضچه رود فرات، موجب بروز تنش شده است. هر راه‌حل پایدار، مستلزم اقدامات چندجانبه‌ای است که اهمیت منابع آبی برای 3 کشور به رسمیت شناخته شود. کمبود آب در خاورمیانه بدون تردید ادامه خواهد یافت و حتی در دهه‌های آینده، وخیم‌تر خواهد شد، ضمن این‌که مدیریت ناکارآمد منابع آبی مشترک، منجر به تشدید تنش‌ها در منطقه می‌شود. به هر حال، با عزم راسخ و پیش‌بینی صحیح، می‌توان از جنگ‌هایی که برای آب به وقوع خواهند پیوست، دوری کرد. همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی، گام نخست کاستن از تنش‌های ایجاد شده به واسطه افزایش تقاضا و کاهش عرضه آب است، ضمن این‌که اراده محکم ملت‌ها زمینه‌ساز حفظ منابع ارزشمند آب برای نسل‌های بعدی خواهد بود.