حمیدرضا عظیمی روزنامه نگار
اوایل فروردین (8 فروردین) خبری روی خروجی خبرگزاری‌های بین‌المللی قرار گرفت که حکایت از حمله‌ای تروریستی در پایتخت سومالی داشت. «رویترز» خبر داد گروهی تروریستی به هتلی در موگادیشو، پایتخت سومالی حمله کردند.
داستان این حمله تروریستی از آن‌جا آغاز شد که عاملی انتحاری، خودرو خود را جلوی هتل «مکه مکرمه» در موگادیشو منفجر کرد. با پیگیری‌های مسئولان اطلاعاتی و امنیتی در سومالی، مشخص شد گروه افراط‌گرای «الشباب» عامل اصلی این عملیات تروریستی است. گروهی افراطی مذهبی که در چند سال اخیر، سیاهه جنایت‌های آن رو به افزایش است و مردم نقاط مختلف جهان نام آن را در برخی از اقدامات تروریستی داخل آفریقا، می‌شنوند. سخنگوی الشباب نیز مسئولیت این عملیات را برعهده گرفت. مطابق گفته سخنگوی این گروه شبه نظامی، هتل «مکه مکرمه» به این دلیل مورد توجه آنها قرار گرفت که محل عبور و مرور مسئولان دولتی، سیاستمداران و فعالان اقتصادی است که به پایتخت آمد و شد دارند. این مقام مسئول در گروه الشباب، گفته است این هتل (که بین کاخ ریاست‌جمهوری و فرودگاه مگادیشو قرار دارد) پایگاه دولت است و ما آن را هتل نمی‌دانیم. اسفند ماه گذشته نیز الشباب، به هتل «سنترال» در موگادیشو حمله کرد و
25 نفر ازجمله وزیر حمل‌ونقل این کشور را کشت. در تهاجم این گروه شبه نظامی به هتل «مکه مکرمه» نیز 10 نفر به قتل رسیدند.
جنایت فراتر از مرز
عملیات تروریستی الشباب، به همین‌جا ختم نشده و احتمالا نخواهد شد. این گروه در سال‌های اخیر فعالیت خود را از سومالی فراتر برده و در کنیا و اوگاندا نیز اقدامات تروریستی انجام داده است. چهارم آوریل سال‌جاری (14فروردین) شبه‌نظامیان الشباب، به خوابگاه دانشجویان دانشگاه «گارسیا» در کنیا حمله کردند و 142 نفر از دانشجویان مسیحی را به قتل رساندند. «یورو نیوز» گزارشی از این حادثه را منتشر کرد: «گروه جهادی الشباب وابسته به القاعده، مسئولیت این حمله را که مرگبارترین حمله طی 20سال گذشته در کنیا محسوب می‌شود، برعهده گرفته است. در این حمله مرگبار علاوه بر مهاجمان،142 دانشجو، سه پلیس و سه نظامی کشته و 104 نفر نیز زخمی شدند.»
مهاجمان پس از حمله شبانه به خوابگاه و گروگانگیری دانشجویان، دانشجویان مسلمان را از دیگران جدا و آزاد کردند و بقیه دانشجویان را کشتند. سال 2013 نیز گروه الشباب با حمله به یک مرکز تجاری در نایروبی کنیا 67 تن را کشتند. فهرست جنایت‌های الشباب، فهرست بلند بالایی است. در تازه‌ترین تصاویری که «موسسه الکتائب» (که بخش تبليغات جنبش الشباب به شمار مي‌آيد) منتشر کرده است، روش‌هایی که توسط گروه تروریستی داعش به کار می‌رود، توسط الشباب در سومالی نیز به کار گرفته شده است. به گزارش العالم، سايت‌هاي نزديک به «الشباب» ويديويي تحت‌عنوان «در دومين سالگرد» منتشر کردند که در آن عناصر الشباب با خونسردي کامل شهروندان را به رگبار مي‌بندند. ويديوي مذکور صحنه‌هاي هولناکي را از جنايات الشباب نشان مي‌دهد و در آن تعدادي از شهروندان که زنداني تروريست‌ها بودند وادار مي‌شوند با لباس وارد دريا شوند و سپس تروريست‌ها به سر آنها شليک مي‌کنند. ويديو سرنوشت اجساد را هم به تصوير مي‌کشد که تعدادي از آنها روي سطح آب قرار گرفته و تعدادي ديگر درحالي که متعفن شده‌اند به ساحل بازگشته‌اند.
آغاز و ریشه فکری الشباب
فعالیت‌های الشباب این سوال را مطرح می‌کند که این گروه چگونه متولد شده است؟ گروه شبه نظامی الشباب که در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا، انگلستان، کانادا، استرالیا و امارات قرار دارد، یک گروه اسلام‌گرای افراطی است که هدف خود را «جهاد با دشمنان اسلام» بیان کرده است. آغاز فعالیت‌های این گروه افراطی را سال 2002 میلادی با انشعاب از اتحادیه دادگاه‌های اسلامی در سومالی می‌دانند اما «آسوشیتدپرس» در گزارشی آغاز فعالیت آنها را سال 2006 اعلام کرده است. در این گزارش آمده است: «الشباب یک گروه افراطی تروریستی است که بعد از سال 1991 زمانی‌که گروه‌های شبه‌نظامی توانستند به دوران دیکتاتوری در سومالی پایان بدهند به‌وجود آمد. این گروه ریشه‌های فکری خود را از وهابیت عربستان گرفته است. الشباب در اصل شاخه جوانان دولت اتحادیه دادگاه‌ها [اتحادیه دادگاه‌های اسلامی] بود که در سال 2006 میلادی با هدف ایجاد یک کشور بنیادگرای مسلمان در شرق آفریقا به وجود آمد. بنیانگذار این گروه، «شیخ عدن فرح» معروف به «آیرو» بود. بعد از او «شیخ مختار علی زبیر»، معروف به (احمد عبد گودانه یا احمد عبدی گودانی) و اکنون «احمد عمر» فرماندهی و ریاست این گروه را برعهده دارد. این گروه شبه‌نظامی در «سومالی» فعالیت‌های خود را آغاز کرد اما اکنون در بخش‌های مختلفی از آفریقا چتر فعالیت‌های خود را گسترش داده است. «جهادی‌گری مبتنی‌بر اندیشه‌های سلفی، ائتلاف با نیروهای سلفی مسلح و اتباع سلفی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس» از اهدافی است که الشباب برای خود برشمرده است. جنگ و درگیری‌های مسلحانه در سومالی و کمک به دیگر نیروهای بنیادگرای مسلح در شرق آفریقا نیز جزو اقداماتی است که شبه‌نظامیان الشباب در فهرست اقدامات خود گنجانده‌اند. درباره تعداد سربازان و حامیان الشباب اطلاع دقیقی در دست نیست اما مطابق گزارشی که آسوشیتدپرس منتشر کرده است: پیش‌بینی می‌شود که الشباب هزاران نفر نیرو داشته باشد که تعدادی از آنها را خارجیان تشکیل می‌دهند. خارجیانی که اغلب آنها از خاورمیانه بوده و سابقه جنگ در افغانستان و عراق را دارند. در میان اعضای الشباب سومالیایی‌هایی دیده می‌شود که برخی از آنها از جوامع اروپایی و آمریکایی به این گروه پیوسته‌اند. در همین رابطه مقامات امنیتی و اطلاعاتی آمریکا ابراز نگرانی کرده‌اند که تروریست‌های فعال در افغانستان و پاکستان، به سومالی پناهنده شوند. الشباب و القاعده در سال 2012 اعلام کردند که با یکدیگر متحد شده‌اند و «مختار ابوزبیر» رهبر وقت الشباب اعلام کرد که در عملیات‌های بین‌المللی القاعده شرکت می‌کند. به‌نظر می‌رسد که الشباب بعد از اتحاد با القاعده تکثیر شده و کارشناسان نیز از احتمال انجام حملات بین‌المللی توسط این گروه خبر می‌دهند. به نظر می‌رسد گروه‌های شبه‌نظامی که مخالف فعالیت شرکت‌های خارجی در سومالی هستند نیز از الشباب منشعب شده‌اند.
الشباب در سال 2006 میلادی کنترل اغلب نقاط موگادیشو پایتخت سومالی را در دست گرفته بود و تا پیش از حمله نیروهای سازمان ملل به همراه نیروهای آفریقایی در سال 2011 میلادی به سومالی، کنترل نقاطی در مرکز و جنوب این کشور را نیز در اختیار داشت. در سال 2011 میلادی نیروهای سازمان‌ملل با همراهی نیروهایی از کنیا و اوگاندا به مرکز قدرت الشباب در سومالی حمله کرده و این گروه را عقب راندند. با این وجود الشباب هنوز کنترل برخی نقاط سومالی را در دست دارد و در این مناطق به‌زعم خود قانون شریعت را به اجرا گذاشته است.
الشباب همچنین مسئولیت عملیات انتحاری در کامپالای اوگاندا را که بیش از 70 کشته برجا گذاشت برعهده گرفته است. این عملیات در یک رستوران و در زمانی که مردم درحال تماشای فینال مسابقات جام‌جهانی فوتبال بودند، رخ داد. این حمله به آن دلیل انجام شد که اوگاندا نیز در حمله به سومالی نقش داشت.
منابع مالی
گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامیان به منابع مالی زیادی نیاز دارند. کارشناسان امنیتی معتقدند بیشتر گروه‌های اینچنینی، معمولا با ورود به فعالیت‌های غیرقانونی سازمان‌یافته ازجمله قاچاق موادمخدر، منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند. الشباب نیز از این قاعده مستثنی نیست. تجارت عاج فیل، یکی از مهم‌ترین منبع مالی الشباب و بوکوحرام است. عاج در کشور مبدأ، کیلویی صد دلار به واسطه‌ها فروخته می‌شود، اما زمانی که به چین یا تایلند می‌رسد کیلویی ۲۱۰۰ دلار ارزش پیدا می‌کند.
الشباب زمانی‌که پایتخت سومالی را در دست گرفت (پیش از حمله نیروهای آفریقایی و سازمان ملل به سومالی) عمده درآمد خود را از طریق اعمال مالیات و اخذ عوارض در بنادر و فرودگاه‌ها به دست می‌آورد و اعلام شده که پیش از سال 2011 الشباب سالانه 70 تا 100میلیون دلار درآمد داشت. اما با از دست دادن کنترل موگادیشو و کیسمایو، بخش قابل توجهی از این درآمد قطع شد. الشباب حالا در فکر توسعه فعالیت‌های بیشتر خود است. این گروه با اریتره اتحادی استراتژیک پیدا کرده است. گمان می‌رود رهبران فعلی الشباب پس از عقب‌نشینی از نقاط مرکزی سومالی به فکر توسعه فعالیت‌ها و روابط خود با دیگر گروه‌های تروریستی در آفریقاست. در همین حال دولت سومالی پس از عقب‌راندن شبه‌نظامیان الشباب، جوایزی برای یافتن 11 سرکرده ارشد آنها ازجمله مبلغ 250هزار دلار جایزه نقدی برای احمد عمر سرکرده اصلی این گروه تعیین کرد. عمر معروف به ابوعبیده از هنگام کشته‌شدن احمد عبد گودانه سرکرده پیشین این گروه در حمله هوایی ماه سپتامبر، سرکرده تازه این گروه شده است.
به‌گزارش ایرنا (به نقل از خبرگزاری فرانسه)، دیگر جوایز شامل 150هزار دلار برای بازداشت محد کراته رئیس بخش ویژه امنیت داخلی الشباب است که مسئول امور اطلاعاتی و ترور این گروه به شمار می‌رود.
دولت سومالی همچنین جایزه‌ای به مبلغ 100هزار دلار برای بازداشت 9 سرکرده دیگر این گروه ازجمله شیخ علی‌محمد راجه سخنگوی آن تعیین کرده است.
شوراهای دیگر نیز جوایزی برای دریافت اطلاعات درباره سرکردگان الشباب درنظر گرفته‌اند ازجمله آمریکا که جایزه‌ای بالغ بر 5میلیون دلار برای 3 سرکرده اصلی این گروه تعیین کرده است. دولت کنیا نیز مبلغ 215هزار دلار برای دستگیری محمدمحمود، عضو ارشد الشباب پیشنهاد کرده است که قبلا در کنیا آموزگار بوده و اکنون در سومالی به سر می‌برد و گفته می‌شود که طراح حمله تروریستی به دانشگاه گاریسا در کنیا بوده است.