طرح نو| حالا دیگر کافی است سر بچرخانی تا ببینی. یا تابلوی مراکز ترک اعتیاد یا آگهیهایی که کف خیابان پخش میشوند و اثرشان روی در و دیوار شهر میماند. مراکز درمان سرپایی و کوچک و بیسر و صدا یا مراکز و کمپهایی که اخباری از امکانات و مشکلات و نوع برخوردشان با مبتلایان به اعتیاد خبر روز میشوند. ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی کشور، ناجا و شهرداری هرکدام به شکلی با مسأله اعتیاد و مبتلایان به آن سر و کار دارند. حالا شهرداری خبر از افتتاح دو کمپ جدید برای ترک اعتیاد در تهران داده است که بیش از 4هزار نفر گنجایش دارد.
عمیقبودن مشکل اعتیاد در ایران باعث شده که هم سازمانهای دولتی و هم سازمانهای مردمنهاد برای کاهش آن دست به دست هم دهند اما در این میان، نظرات منفی درباره ورود شهرداری به این حیطه نیز وجود دارد. مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران درباره ورود شهرداری و وجود کمپی به نام آن به «شهروند» میگوید: «اینکه شهرداری میخواهد کمپی را برای ترک اعتیاد معتادان ایجاد کند، هم خوب است و هم نه. از این جهت که برای این امر باید کاری کرد، طرح خوبی است و اما از این منظر که این طرح بارها امتحان شده و نتیجه مطلوبی از آن دریافت نشده، طرح خوبی نیست و خواهش من این است که این کار به اسم شهرداری انجام نشود و شهرداری و سایر سازمانهای دولتی دخالتی در این امر نکنند. شهرداری باید بودجه این کار را در اختیار افرادی بگذارد که خود از اعتیاد نجات یافتهاند، دوره دیدهاند و میخواهند به دیگران کمک کنند. در مناطق مختلف کمپهایی هست که خود معتادان آن را درست کردهاند باید امکانات در اختیار آنها گذاشته شود. این افراد، بسیار مستعدند و خودشان سختی کشیدهاند و از این رو میتوانند بسیار بیشتر از سایر افراد کمک کنند.»
طبق آمار سازمان بهزیستی کشور، تعداد 27 مرکز اجتماع درمان مدار اعتیاد( TC)، تعداد 370موسسه غیردولتی فعال در زمینه پیشگیری از اعتیاد و آسیبهای اجتماعی، تعداد 500 مرکز درمان سرپایی اعتیاد بخش خصوصی، 2500 تیم اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد، تعداد 465 مرکز درمان (دولتی) و بازتوانی سرپایی و بستری معتادان (دولتی و غیردولتی تحت نظارت) و تعداد137 مرکز درمان معتادین در کشور فعالیت میکنند. فرید براتیسده، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور نیز پیش از این در سایت اتاق شیشهای خبر اعلام کرده بود که 753 مرکز اقامتی در زمینه ترک اعتیاد در کشور فعال است و بهطور میانگین هر مرکز ظرفیت بستری و درمان 40معتاد را دارد.» سید حسن موسویچلک، مدیرکل مشارکتهای مردمی و سازمانهای مردم نهاد ستاد مبارزه با مواد مخدر اوایل سال گذشته در گفتوگویی با ایسنا اعلام کرده بود: «در حال حاضر براساس آمارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر 896 کمپ درمان، 765 کمپ پیشگیری و 190 مرکز کاهش آسیب فعالیت دارند.»
اما هنوز تعداد مبتلایان آنقدر هست که ناجا در اتاق شیشهای خبر، از کمبود کمپها گلایه کرده است. با این وجود مسأله فقط بر سر تعداد کمپها نیست. امکانات آنها نیز مسألهای چالشبرانگیز است. یکی از روشهایی که اغلب بهعنوان روشهای موثر در ترک اعتیاد از آن صحبت میشود، همراهی بهبودیافتگان از اعتیاد با مبتلایان به آن است. اقلیما دراینباره میگوید: «بسیاری از پزشکان در جایگاههای گوناگون تلاش کردهاند تا افراد را به ترک ترغیب کنند اما نتوانستهاند چرا که شرایط مناسب فراهم نبوده است. از طرفی افراد کمی هستند که با پول کم بتوانند کار زیاد انجام دهند و از این رو این افراد باید خود درد کشیده باشند که بتوانند با دل و جان این کار را انجام دهند.»
بهگفته او کمک گرفتن از بهبودیافتگان در مراکز ترک اعتیاد و کمپها علاوهبر کمک به مبتلایان برای راحتتر سپریکردن دوره درمان، به خودشان نیز برای بازگشت به جامعه کمک میکند: «واگذاری این کار به کسانی که خود پیش از این معتاد بودهاند و حالا درصدد ترک دیگران برآمدهاند، مزایای زیادی دارد. نخستین مزیت این کار این است که این افراد برای خود شغلی خواهند داشت. دومین مزیت این است که درد معتادان را با تمام وجود خود حس کردهاند و از اینرو میتوانند با آنها بهتر مواجه شوند. سومین مزیت این است که افرادی که از ترک درآمدهاند هم میتوانند برای خود کاری داشته باشند. این افراد پس از ترک به این دلیل که جامعه آنها را نمیپذیرد، بسیار سردرگم و ناراضی هستند اما اگر این کمپها توسط خود معتادان راه افتاده باشد، میتواند بسیار موثر باشد و بقیه را نیز جذب خود کند و در حقیقت این کمپها خود محرک میشوند. ضمن اینکه افراد متخصص پول میخواهند و شهرداری نمیتواند پول زیادی به آنها بدهد و از این رو آنها در این کمپها کار نخواهند کرد.»
به هر رو قطعا راهاندازی کمپهای ترک اعتیاد، برای بهبودیافتگان کار سادهای نیست و نیازمند کمک سازمانهایی است که بودجههای لازم برای آن را دارند، همانطور که اقلیما در این مورد میگوید: «بسیاری از همین افراد که قبلا معتاد بودهاند، در بیابانهای اطراف، کمپ خود را راهاندازی کردهاند چرا که سرمایه لازم را ندارند و از این رو باید مورد حمایت قرار گیرند و اگر میخواهیم جواز بدهیم، باید به آنها جواز داده شود و کمکشان کرد. مکانهایی که تاکنون توسط شهرداری باز شده است، بیش از آنکه کمپ ترک اعتیاد باشد، زندان است و از اینرو آنها نباید از دیگران ایراد بگیرند و با احداث کمپهای خود و کنترات دادن آنها و صرف کسب درآمد، مسیر را به اشتباه برود.»