شهروند| «زن»‌ها در موسیقی ایران كم‌رنگ می‌شوند. درست است؛ اين نوع از حضور زنان در عرصه موسیقی مسأله‌ای است که همواره وجود داشته است؛ اما نه به این شکل گسترده. تک‌خوانی زنان ممنوع است؛ این را دیگر همه می‌دانند؛ اما نکته این‌جاست که همخوانی و نوازندگی زنان روی صحنه هم این روزها ابعاد گسترده‌ای به خودش گرفته است و درحالی‌که تا پیش از این زنان، این امکان را داشتند تا در تئاترها، به صورت زنده اجرا داشته باشند؛ حالا این امکان را از دست داده‌اند. این ماجرا در تازه‌ترین شکل خود به توقیف نمایش «سعدی» رسيده و این درحالی است که اردیبهشت‌ماه قرار است اپرت «رودابه» بدون حضور خواننده زن روی صحنه رود و نقش‌ها را سه وکال برعهده دارند.
در همین زمینه رضا دادویی، رئیس شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی البته مسأله را از زیر بار دوش این مرکز رها کرد و چند روز قبل در یکی از گفت‌وگوهایش گفت: «گروه بازبینی روز گذشته به تماشای این نمایش نشستند و از نظر ما هیچ مشکلی وجود ندارد. یعنی این اپرا از نظر نمایشی هیچ مشکل ندارد و فقط منتظر صدور مجوزهای لازم از سوی دفتر موسیقی معاونت امور هنری برای بخش موسیقی کار هستیم.» او البته در پاسخ به این سوال که چرا برخلاف دورهای گذشته اپرای گروه تئاتر «آران» باید از دو مرجع مجوز دریافت کند؛ گفته: «این قانون به تازگی وضع شده و اجراهایی مانند اپراهای نمایشی توسط دو نهاد قضاوت می‌شوند و مجوز دریافت می‌کنند. بنابراین بخش نمایش توسط شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی و مجوز بخش موسیقی توسط دفتر موسیقی صادر می‌شود. مجوز تهران به دیگر استان‌ها ارتباط ندارد و نمایش برای اجرا در دیگر شهرها باید از شوراهای مورد نظر در استان مجوز دریافت کند. بنابراین این‌که مسئولان استان اعلام کنند مجوز تهران نظر قطعی درباره اجرای نمایش مثلا در شیراز تلقی می‌شود صحیح نیست.» اما بهروز غریب‌پور خودش هم در مشکلی که برای نمایشش پیش آمده، متعجب است. او 10 ‌سال از عمر خودش را صرف ساخت اپرا کرده و آرزو دارد روزی بتواند اپرای ملی را ثبت کند و این درحالی است که به تازگی با چنین مشکل بزرگی مواجه شده است؛ برای همین است که می‌گوید: «در موضوع خطیری مانند واقعه عاشورا در دولت آقای احمدی‌نژاد که همه متفق‌القول بودند با فرهنگ و هنر میانه‌ای ندارند و در زمان وزارت وزیری چون آقای صفار هرندی، ما اپرای عاشورا را با نظر کارشناسی «آشیخ حسین انصاریان» روی صحنه بردیم. اپرای عاشورا در تهران، شیراز و همچنین چندین کشور اروپایی نیز روی صحنه رفت. در آن اپرا با وجود حساسیتی که ما شیعیان درباره حادثه عاشورا داریم، نقش همسر شمر را یک خواننده زن اجرا می‌کرد؛ حالا من بسیار متاسفم که در دولت تدبیر و امید و در شرایطی که خود وزیر ارشاد درباره حضور خوانندگان زن در مقابل رسانه‌ها صحبت می‌کنند، باید اپرای سعدی با این مشکل بزرگ مواجه شود. این یک بدعت بسیار تأسف‌آمیز است. ضمن این‌که زن در هیچ‌کدام از آثاری که من روی صحنه می‌برم، حضوری تحمیلی نیست. برای تزیین و جذب مخاطب و گیشه شکل نگرفته است؛ متن چنین اقتضا می‌کند. ضمن آن‌که ما در هیچ کجای جهان اپرای مردانه نداریم، حتی در گذشته تعزیه‌خوانان ما نیز به صورت هوشمندانه‌ای این مسأله را درک کرده بودند و به خاطر آن‌که نمی‌توانستند از حضور خواننده زن استفاده کنند، «زن خوان» یا «زینب‌خوان» داشتند.»
این اتفاق درحالی برای این اپرا رخ می‌دهد که طبق آنچه بهروز غریب‌پور می‌گوید؛ علی مرادخانی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش از این قول اجرای این نمایش را داده بوده، مسأله‌ای که حالا باید آن را منتفی دانست. البته مرادخانی در این میان در گفت‌وگو با ایسنا در روز گذشته این واکنش را نشان داد: « درحال بررسی مسأله هستیم و تلاش می‌کنیم با کارگردان و تهیه‌کننده نمایش به توافقی برسیم که اصل کار از بین نرود. برای «اپرای سعدی» باید تلاش کرد تا قضیه به گونه‌ای حل شود که جنجال و مسأله‌ای درست نشود. در این راستا به دوستان و همکارانم در حوزه نمایش هم گفته بودم که از مسائلی که می‌بینید، جنجال درست می‌کند پرهیز کنید تا اصل کار از بین نرود. الان هم باید با همین منطق کار را دنبال کنیم‌. درحال حاضر مهم‌ترین کاری که برای اپرای سعدی می‌توانم انجام دهم این است که پول برسانم تا با توجه به هزینه‌های صرف شده مشکلی پیش نیاید.»
مرادخانی در پاسخ به این‌که آیا امکان اجرای «اپرای سعدی» با همان سبک و سیاق فعلی در آینده‌ای نزدیک وجود دارد یا خیر؟ گفت: باید در این‌باره باید با تهیه‌کننده و کارگردان به تفاهم برسیم تا کار پیش برود. ضمن این‌که موضوع در بخش‌های تخصصی که مسئول صدور مجوز هستند‌، باید در قالبی پیگیری شود که از بروز مشکل جلوگیری شود. در این میان، پیروز ارجمند، رئیس دفتر موسیقی اما این امیدواری را نمی‌دهد. او می‌گوید: « اپرای سعدی دارای تک‌خوان زن است و طبق قوانین دفتر موسیقی ما، نمی‌توانیم به تک‌خوان زن مجوز دهیم. ما درباره اپرای سعدی و موارد این‌چنینی براساس قواعد دفتر موسیقی به تک‌خوان زن نمی‌توانیم مجوز دهیم. پیش از این نیز مواردی وجود داشته و تک‌خوان زن به روی صحنه رفته است؛ اما وقتی ناظر ما این مورد را بررسی کرده ما به‌شدت با این تخلف برخورد کردیم و شب‌های دیگر اجرا را لغو کردیم. با شرایط فعلی به اپرای سعدی نمی‌توانیم مجوز دهیم؛ مگر آن‌که بخش تک‌خوانی به‌صورت همخوانی انجام یا حذف شود.»
حالا تلاش قریب دو‌ سال تمام گروهی که در این مدت درگیر ساخت این اپرا بوده‌اند، از میان رفته است و بار دیگر امید دادن‌ها و وعده و وعیدها آغاز شده است. وعده‌هایی که تجربه نشان داده، هیچ‌کدامشان محقق نخواهد شد. روز گذشته هم نشست خبری اپرت رودابه برگزار شد. «شقایق باقری» که سرپرست اپرای «آیریک» است، به این نکته اشاره کرد که برای این‌که قوانین زیرپا گذاشته نشود یا شاید هم به خاطر آن‌که این اپرت به سرنوشت اپرای سعدی دچار نشود، نقش‌های زن را سه وکال خواهند خواند؛ به صورت همخوانی.
باقری اما نگاه‌ خودش را به این مسأله دارد او می‌گوید این مانع نیست؛ بلکه چهارچوبی است که حتی می‌تواند باعث خلاقیت هم بشود: «من با آقای رهبری در این خصوص صحبت کردم و ایشان به این نکته اشاره کردند که پیش از انقلاب هم دیده که برخی اپراها به صورت همخوانی اجرا می‌شده‌اند.»