ماندانا خسروی‌پور| با افزایش تولید گاز و تکمیل خط لوله‌هایی که گاز ایران را به نقاط مرزی می‌رساند، تجارت گاز ایران با سایرکشورها دچار یک تحول اساسی می‌شود. درواقع هرچه بازار صادراتی گاز ایران متنوع‌تر و بیشتر شود، قدرت چانه‌زنی کشورمان در بازارهای جهانی نیز افزایش خواهد یافت. طی سال‌های گذشته ترکیه به واسطه واردات روزانه 30‌میلیون مترمکعب گاز، همواره به‌عنوان بزرگترین مشتری ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده بود به‌طوری که باوجود قرارداد 25ساله و رسمی میان تهران و آنکارا و تعیین تمام جزییات همواره ترک‌ها با گلایه از نرخ گاز وارداتی از ایران خواهان فشار برای کم شدن این قیمت شده‌اند. در این زمینه حتی آنها به شکایت نزد نهادهای بین‌المللی نیز متوسل شده‌اند تا فشار خود بر ایران را افزایش دهند.
اما انتشار خبری از سوی مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران که ورود گاز ایران به بغداد تا یک ماه آینده را تأیید می‌کند، نخستین عاملی است که زمینه تغییر در تجارت گازی ایران را فراهم می‌کند. بدین ترتیب با تکمیل پروژه صادرات گاز به عراق که در دو بخش صادرات به بغداد و بصره درحال پیگیری است روزانه بیش از 60‌میلیون مترمکعب گاز به این کشور ارسال می‌شود که این رقم دو برابر صادرات گاز به ترکیه است. هرچند توسعه بازارهای صادراتی گاز ایران به عراق محدود نمی‌شود و در آینده کشورهای دیگری مانند کویت، کشورهای اروپایی و جمهوری آذربایجان نیز به آن می‌پیوندند، ولی نزدیک‌ترین پروژه از نظر زمانی که تا اردیبهشت‌ماه امسال به سرانجام می‌رسد در مدت کوتاهی به‌عنوان بزرگترین واردکننده گاز از ایران جای ترکیه را خواهد گرفت.
بنابراین ترکیه که سال‌ها درکسوت بزرگترین و در مقاطعی تنها واردکننده گاز ایران قرار داشت، با رسیدن و تکمیل پروژه صادرات گاز به عراق این جایگاه خود را از دست می‌دهد و در نتیجه قدرت چانه‌زنی این کشور نیز در مواجهه با ایران کاهش می‌یابد. شاید به همین دلیل است که مقامات آنکارا برای فشار بر تهران برای کاهش قیمت گاز صادراتی خود عجله دارند تا پیش از ورود مشتری‌های بزرگ دیگر به هدف خود دست یابند.
سرانجام شکایت گازی ترکیه از ایران
مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران با اشاره به شکایت ترکیه از ایران در زمینه قیمت گاز، گفت: طبق قوانین تجاری این شکایت در صورت به توافق نرسیدن طرفین امری طبیعی است و جنبه سیاسی ندارد و برای افزایش صادرات گاز به ترکیه و عراق و دیگر بازارها آمادگی داریم.
حمیدرضا عراقی درباره ادعای این کشور در دیوان بین‌المللی داوری درخصوص قیمت بالا و نبود اطمینان از عرضه پایدار گاز ایران گفت: درباره تأمین پایدار گاز با دفاع جانانه‌ای که شرکت ملی گاز ایران، امور بین‌‎الملل، وکیل بین‌المللی و استدلال‌های محکمی که این شرکت داشت رأی دادگاه ١٠٠‌درصد به نفع ایران صادر شد.
عراقی با بیان این‌که درصورت محکومیت، ایران باید ١٥ تا ٢٠‌میلیارد دلار خسارت پرداخت می‌کرد، ادامه داد: ایران هیچ خسارتی نداد و از نظر بین‌المللی به‌عنوان یک شرکت قابل اعتماد مطرح شد.
وی ادامه داد: ترکیه در ارتباط با ادعای دوم نیز قیمت بازار جهانی، خرید گاز از روسیه، بازار انرژی‌های غیرگاز در این کشور را جمع بندی کرده و معتقد است که این گاز نسبت به انرژی‌های دیگر گران بوده و ایران باید آن را ارزان کند. مدیرعامل شرکت ملی‌صادرات‌گاز ایران گفت: ترکیه همه استدلال‌ها را در دادگاه ارایه کرده است و ما نیز همه دفاعیات را به دادگاه اعلام کرده‌ایم و باید منتظر رأی دادگاه باشیم و هرچه گفتند عمل می‌کنیم.
معاون وزیر نفت تأکید کرد: استدلال شرکت ملی گاز ایران همیشه این بوده است که شما حجم گاز بیشتری از ما بخرید تا در قرارداد قیمت کمتری را محاسبه کنیم. به گفته وی، قرارداد ما با ترکیه ٢٥ساله است و پارسال آمادگی صادرات ٣٠‌میلیون مترمکعب را داشتیم که این کشور ٩٢‌درصد از این مقدار را دریافت کرد. وی اظهار کرد: قرارداد صادرات گاز به ترکیه بین‌المللی است و امکان لغو آن وجود ندارد و اگر ترکیه گاز بیشتری از ایران وارد کند می‌تواند فرمول تازه‌ای داشته باشد.
صادرات روزانه 65‌میلیون مترمکعب به عراق
براساس اعلام شرکت ملی صادرات گاز ایران تا پایان اردیبهشت‌ماه گاز ایران به عراق می‌رسد که شامل بغداد و بصره می‌شود. صادرات گاز به بغداد با حجم روزانه چهار‌میلیون مترمکعب آغاز می‌شود و تا ٣٥‌میلیون مترمکعب در روز قابل افزایش است.
صادرات گاز به بصره نیز یک‌سال پس از امضای قرارداد (سال ١٣٩٥) با حجم روزانه پنج‌میلیون مترمکعب آغاز می‌شود و سرانجام به ٣٠‌میلیون متر مکعب در روز می‌رسد که این میزان صادرات براساس یک قرارداد شش ساله انجام خواهد شد. بدین ترتیب پس از تکمیل هر دو پروژه (بغداد و بصره) روزانه 65‌میلیون متر مکعب گاز از خط ششم گاز ایران به عراق ارسال خواهد شد.
گاز ایران از طریق عراق به کویت می‌رود
علاوه براین در پروژه عراق، صادرات گاز به کویت نیز امکانپذیر است و در صورت امضای قرارداد، گاز ایران به کویت می‌رود.
بر این اساس پس از تکمیل خط لوله صادرات گاز به عراق و با امضای یک قرارداد جداگانه کویت نیز می‌تواند از گاز ایران برای رشد اقتصادی خود بهره برد.
تمایل اروپا برای خرید گاز از ایران
از سال‌ها پیش همواره اروپا به‌عنوان یکی از مقاصد گاز ایران مطرح بوده است به‌طوری که ایران در این زمینه به قرارداد اولیه‌ای با کشور سوییس نیز دست یافته است که به دلایل متعددی تاکنون اجرایی نشده است. اما هیچ‌گاه این ظرفیت از بین نرفته است و با نزدیک‌تر شدن گاز ایران به اروپایی‌ها میل آنها برای خرید گاز ایران نیز بیشتر شده است. از سوی دیگر اعلام بیانیه سوییس و تفاهم اولیه ایران و شش قدرت جهانی درخصوص مسائل هسته‌ای نیز در دیگری به روی افزایش صادرات گاز به قاره سبز گشوده است. بدین‌ترتیب اگر توافقی بین ایران و گروه ١+٥ صورت گیرد و تحریم‌ها و موانع صادرات گاز ایران برداشته شود، بسترهای همکاری برای صادرات به اروپا مهیاست.
دعوتنامهجمهوری آذربایجان برای ایران
در این بین مقامات جمهوری آذربایجان پیش از تعلیق کامل تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران، برای گازهای ترش پارس‌جنوبی ایران دعوتنامه ارسال کرده‌اند و خواستار مشارکت جدی ایران در خطوط لوله صادرات گاز طبیعی به کشورهای عضو اتحادیه اروپا شده‌اند. لیزا گیورت سخنگوی طرح اجرای خط لوله گازی ترنس آناتولی هفته جاری با بیان این‌که این خط لوله که گاز‌جمهوری آذربایجان را به بازارهای اروپا ترانزیت خواهد کرد، به‌عنوان یک منبع جایگزین با گاز روسیه و کاهش وابستگی اروپا به گاز این کشور در نظر گرفته می‌شود، تأکید کرده است: درهای ورود و مشارکت در این طرح به روی سهامداران تازه ازجمله ایران باز است.
افزایش ٨‌درصدی حجم صادرات گاز ایران
سال گذشته حجم صادرات گاز ایران نسبت به ‌سال پیش از آن شاهد افزایش بیش از  8‌درصدی بوده است. حجم صادرات در این مدت بیش از یک‌میلیارد مترمکعب نسبت به مدت مشابه ‌سال ٩٢ افزایش یافته است. در بازه زمانی یادشده، صادرات گاز، ٢,٥‌میلیارد مترمکعب بیشتر از واردات بوده که این آمار حکایت از مثبت بودن تراز صادرات گاز ایران دارد.

دیپلماسی اقتصادی ظریف در قزاقستان
ایران می‌تواند تامین‌کننده عمده گاز اروپا باشد

شهروند| در شرایطی که بحث دیپلماسی اقتصادی در ایران به موضوعی شعارگونه تبدیل شده بود، این روزها و پس از بیانیه هسته‌ای لوزان، وزیر امور خارجه ایران در سفرهای منطقه‌ای خود، اولین اقدام‌های عملی درباره اجرای دیپلماسی اقتصادی را به اجرا گذارده است. همان کاری که مدت‌هاست از سفرای ایران در کشورهای مختلف خواسته شده، اما تاکنون خروجی‌ای از بابت آن گزارش نشده است. حالا وزیر امور خارجه کشورمان درحالی به قزاقستان سفر کرده که رایزنی‌های اقتصادی ایران با کشورهای اروپایی به‌طور گسترده آغاز شده است. محمدجواد ظریف در دیداری که با وزیر امور خارجه قزاقستان داشته است بار دیگر به نقش انرژی‌های طبیعی در کشورمان پرداخته و به موضوع عدم رقابت ایران با روسیه برای تامین گاز اروپا اشاره کرده است. او در نشست مطبوعاتی پس از دیدار با وزیر امور خارجه قزاقستان گفته است: جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به تامین‌کننده عمده گاز اروپا تبدیل شود. سایت خبری «تودی» در این‌باره نوشته است: محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران اعلام کرد: ایران همتراز با روسیه از تمام منابع برای تامین گاز به اروپا برخوردار است البته قصد رقابت با روسیه‌ را در این زمینه ندارد. ظریف همچنین تصریح کرد که ایران می‌تواند مانند روسیه به یک تامین‌کننده عمده گاز به اروپا تبدیل شود، زیرا کشورهای اروپایی نیاز به این میزان انرژی دارند. وزیر خارجه ایران گفت: تهران شریکی قابل اعتماد است و این مسأله را چین، هند، پاکستان و ترکیه که از گاز ایران استفاده می‌کنند، درک کرده‌اند.