رضا منصوری معاون اسبق وزیر علوم
در دنیای مدرن هر واژه ای تعریف جدیدی از خود ارايه داده است و از این نظر برای هر واژه میتوان با توجه به متنی که در آن قرار دارد، تعاریف گسترده ای ارايه داد. اما آنچه در این تعاریف امکان عملیاتی شدن دارد، دست یافتن به توافقی میان افراد است تا بتوان از این حیث به تعریفی درست و دقیق از واژگان دست یافت. گفتوگو نیز از آن دست واژگان است. ما زمانی می توانیم در یک متن مشخص به گفتوگو بپردازیم که آن متن و افراد مورد توافق باشند. اما در این میان گفتوگو تعریف دیگری نیز دارد و آن هم ایجاد ارتباط میان افراد با نظرات متفاوت و حتی مخالف است. در اینجاست که یک فضای انتقادی شکل می گیرد و در چنین فضایی است که افراد در حوزه های گوناگون احساس امنیت میکنند و به راحتی به بیان نظرات خود میپردازند. فارغ از چنین فضایی این امکان برای فرد و جامعه وجود نخواهد داشت و افراد از بیان نظرات خود دچار وحشت می شوند. چنین جامعهای امکان رشد و بهبود را از خود سلب میکند و در نتیجه نبود فضای انتقاد از افراد و اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، جامعه دچار رکود میشود.
در این میان اما چیز دیگری که در دنیای مدرن رخ داده است، خلط مفاهیم گوناگون با یکدیگر است. چنانچه بعضا واژهای چون گفتوگو با گفتمان نیز اشتباه گرفته میشود و این در حالی است که این دو واژه در معنا و همچنین موارد استفاده با یکدیگر بسیار متفاوتند و از جمله دلایل این امر را نیز میتوان مشکلاتی دانست که ترجمه های نادرست با خود به همراه آوره است. اما نبود فضای گفتوگوی سازنده و همچنین نداشت روحیه انتقادپذیری از جمله مشکلات ریشه داری است که متاسفانه ما در سطوح گوناگون سیاسی و اجتماعی با آن درگیریم. نه تنها در خانواده و اموزش های رسمی، بلکه در رسانهها نیز به خوبی به آن پرداخته نمی شود و حتی در بسیاری از موارد به صورت معکوس، عمل می شود. به صورتی که ما همواره هم در خانواده و هم در آموزش های رسمی خود و در مدارس و دانشگاه ها با این مشکل مواجهیم که هرگز انتقاد از خود و دیگری تقویت نمی شود و از سوی دیگر همواره در تمام سطوح درصدد سرکوب آن نیز هستند. بر این اساس نه تنها در پایین ترین سطوح، بلکه در سطوح بالایی نیز با عدم درک از گفتوگو و گفتوگوی سازنده و انتقادی مواجهیم که تنها راهکار رهایی از آن نیز داشتن رسانه های آزاد و تمرین برای بسط شیوه های گفتوگوست که این امر نیز در ابتدا باید از خانواده و پس از آن در محیط های آموزشی چون مدرسه، دانشگاه و .... پیگیری شود. اما در این میان رسانه ها می توانند اثرگذاری دوچندان داشته باشند و برای این اثرگذاری نیز بدون شک نیازمند تغییرات بنیادین هستند.