شهروند| اخبار خوش تجاری و تمایل غیر قابل وصف کشورها برای حضور در ایران هر لحظه بیش از قبل به گوش می‌رسد. از همکاری‌های مشترک در صنایع کوچک گرفته تا مباحث صادراتی نفت و گاز. در این میان خیلی از همسایه‌ها نیز به رسم نزدیکی و سبقه دیرینه در تجارت، پیش از دیگران قدم رنجه کرده‌اند و برای مذاکرات حضوری به ایران آمده‌اند. یکی از مهم‌ترین این شرکا ترکیه است که با نمایندگی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور در سفری یک روزه و البته از پیش تعیین‌شده برای برخی مذاکرات سیاسی - اقتصادی به ایران آمد. رئیس‌جمهوری چین نیز از دیگر مسافران ایران است که پس از تفاهم اخیر هسته‌ای کشورمان با ابراز نگرانی از حضور اروپایی‌ها در بازار بکر ایران، عزم سفر کرده است. گذشته از این دو کشور، اما اخبار متعددی درباره علاقه‌مندی کشورها و شرکت‌های اروپایی به گوش می‌رسد که در آینده نیز انتظار می‌رود حضور جدی‌تری در اقتصاد ایران داشته باشند.
محاسبات ذهنی ترک‌ها برای حل مناقشه گازی
در شرایطی که بسیارند کشورهایی که برای بازار ایران (پس از لغو تحریم ) کمین کرده‌اند، دو روز پیش رئیس‌جمهوری ترکیه و تیم اقتصادی او به ایران آمدند تا ملاحظات اقتصادی این کشور همسایه بیشتر از قبل برای ایران روشن شود. ترکیه چندی است در پس مبادلات پرسود اقتصادی با کشورمان، درگیر یک شکواییه گازی از ایران شده، اما درعین‌حال سعی داشته تا مبادلات تجاری گسترده‌ای با ایران به راه بیندازد و بیشترین سود را به صورت یکطرفه از ایران بجوید. بحث تجارت ترجیحی و معافیت‌های گمرکی که از ایران گرفت هم در این قالب بود. اما در این میان، بحث فروش گاز ایران به ترکیه ازجمله موضوعاتی است که دنبال می‌شود. ترک‌ها معتقدند که ایران گاز را گران به این کشور فروخته و این ادعا را تا جایی پیش برده‌اند که شکایت اولیه ترک‌ها از ایران که به جایی نرسید حالا در دیوان داوری بین‌المللی این شکایت را برای گرفتن جریمه از ایران دنبال می‌کنند. اما حالا سفر رئیس‌جمهوری این کشور به ایران و طرح موضوع خرید گاز از ایران، نشان داد که سوسوی امید به برقراری ارتباط دوباره میان کشورهای قدرتمند جهان و ایران، ترک‌ها را قدری به نگرانی انداخته است و فرضیه حل مناقشه گازی پیش از رخداد اتفاق‌های بزرگتر را قوی‌تر از گذشته کرده است.
بی‌تردید می‌توان گفت که اردوغان نیز پیش از سفر خود به این نکات اندیشیده و دریافته است که تولیدات قدرتمند گازی ایران در دوران پساتحریم مشتریان بسیاری خواهد داشت، پس چه بهتر که تا پیش از آن دوران با حل این مناقشه گازی ابتکار عمل را در دست بگیرد تا در آینده‌ای نزدیک بتواند به شاهراه انتقال گاز ایران به اروپا تغییر نقش دهد. در کنار این اما چانه‌زنی ترک‌ها برای خرید گاز ارزان دیگر مبحثی است که در دوران حساس سیاسی ایران مورد توجه ترک‌ها قرار گرفته است. آنها در نظر دارند تا با طرح شکایت خود به دیوان داوری بین‌المللی، نگاه‌ها را بار دیگر به سمت کشورمان معطوف کنند و ایران نیز متأثر از این شرایط به تخفیف گازی (به‌زعم ترک‌ها 25 درصدی) تن دهد تا شاید ترکمانچای گازی مورد نظر ترک‌ها محقق شود!
چانه‌زنی اردوغان و قاطعیت ایران در معامله
اما موضع‌گیری‌های هوشمندانه مقامات ایرانی نیز در این میان ستودنی است. آنان به درکی عمیق از شرایط فعلی سیاسی و اقتصادی کشورمان رسیده‌اند و در نظر دارند تا به سیاست‌های رندانه ترک‌ها در قبال این پرونده گازی تن ندهند. این را به وضوح می‌توان در کلام مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران مشاهده کرد. حمیدرضا عراقی دراین‌باره گفته است: آمادگی کاهش قیمت گاز صادراتی به ترکیه را نداریم مگر این‌که قرارداد جدید نوشته شود و طبق آن قرارداد ترکیه حجم بیشتری گاز از ایران خریداری کند .
پیشنهاد 4 صفحه‌ای ایران به ترکیه
به هر حال موضوع خرید گاز از ایران برای ترکیه این روزها و قبل از پایان ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای، اهمیت حیاتی پیدا کرده، آنچنان حیاتی که نه‌تنها یکی از محورهای مذاکرات در سفر اردوغان به ایران بود، بلکه وزیر انرژی و منابع طبیعی این کشور بلافاصله بعد از بازگشت از تهران مصاحبه مطبوعاتی با اصحاب رسانه برگزار کرد. اظهارات تانر ییلدیز در این کنفرانس خبری هم نشان می‌دهد که ترکیه می‌خواهد از فرصت به دست آمده از شکایت قضایی خود برای امتیازگیری از ایران استفاده کند. به گزارش سایت ان‌تی‌وی ترکیه، وزیر انرژی این کشور دیدارهای صورت گرفته با طرف ایرانی را اثربخش توصیف کرد و افزود: مقامات ایرانی پیشنهاد 4 صفحه‌ای درخصوص تخفیف‌های قیمتی گاز طبیعی ارایه کرده اما بعضی از بندها و شرایط موجود در این پیشنهادها، مورد قبول ما نیست. ییلدیز افزود: ایران پیشنهاد کرده که ترکیه در قبال تخفیف‌های گازی از شکایت خود صرفنظر کند اما پاسخ ما به این پیشنهاد به روشنی، منفی است چون این دو موضوع ارتباطی به یکدیگر ندارد. او خاطرنشان کرد: ترکیه پیگیری خود برای داوری در مورد خرید گاز از ایران را متوقف نخواهد کرد اما نتیجه و جریمه‌ای که از این طریق عاید ما خواهد شد برای تضمین وعده‌های فعلی ایران می‌تواند مورد مذاکره قرار گیرد. وزیر انرژی ترکیه با اشاره به این‌که این کشور گاز ایران را به گران‌ترین قیمت می‌خرد، افزود: اختلاف بر سر قیمت و شکایت ترکیه، مانعی در مسیر دوستی عمیق دو کشور نخواهد شد. او با اشاره به سفر هفته آینده هیأت مذاکره‌کننده ایرانی به این کشور خاطرنشان کرد: موضوع انعقاد قرارداد دیگری با ایران درخصوص واردات 10میلیارد مترمکعب گاز از این کشور در صورت روشنی شرایط می‌تواند مورد ارزیابی قرار گیرد. ییلدیز تأکید کرد: ما امیدواریم که ایران به ترکیه قیمت منطقی‌تری برای گاز صادراتی خود پیشنهاد کند، ضمن این‌که فعلا انعقاد قرارداد جدیدی در زمینه گاز با ایران در دستور کار نیست. با این اوصاف به نظر می‌رسد اگرچه پیگیری ترکیه در مورد قیمت گاز دست‌کم در قدم اول به نفع ایران بوده اما ترکیه می‌خواهد از نتایج احتمالی آن برای تنظیم قراردادی سودآور برای خود استفاده کند.
البته سخنان وزیر انرژی ترکیه فاصله معناداری با اظهارات رئیس‌جمهوری این کشور داشت. رجب طیب اردوغان در دیدارهای متعدد خود با مسئولان کشورمان اشاره کرده بود که برای حل‌وفصل موضوعات حوزه انرژی به ایران آمده و انتظار دارد تا در برابر خرید گران‌ترین گاز از ایران قدری تخفیف بگیرد تا در پی این امر خرید گاز از ایران را افزایش دهند. وی با بیان این‌که گاز در صنعت، روستاها و شهرهای ترکیه مصرف زیادی دارد تأکید کرد: ما می‌خواهیم بهای گاز مناسب باشد تا به بهای کمتر آن را به مردم بفروشیم و مردم ما متضرر نشوند که البته دو کشور دوست باید دراین‌باره همکاری و همفکری کنند. رئیس جمهوری ترکیه افزود: باید در بهای گازی که از ایران می‌خریم به قیمت مناسب برسیم و با در نظر گرفتن دیگر زمینه‌های همکاری باید بتوانیم هدف اصلی یعنی حجم 30میلیارد دلاری مبادلات تجاری میان دو کشور را محقق کنیم.
احتمال حل‌وفصل مناقشه گازی
پیش از این هم بیژن زنگنه، وزیرنفت کشورمان کاهش قیمت گاز صادراتی به ترکیه را مشروط دانسته و گفته بود که به شرطی قیمت گاز ایران به ترکیه کاهش می‌یابد که واردات گاز ترکیه از ایران افزایش یابد چرا که برای ایران سهم بازار بسیار مهم است. اکنون که ترک‌ها شرط ایران برای خرید گاز بیشتر را پذیرفته‌اند، احتمال دارد در صورت خرید بیشتر گاز توسط ترکیه، ایران قیمت فروش گاز به ترکیه را کاهش دهد. بر این اساس تابستان گذشته در سفری که رئیس‌جمهوری و وزیر نفت به آنکارا داشتند نیز مذاکراتی درباره کاهش قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه صورت گرفت، اما نتیجه‌ای حاصل نشد. براساس این گزارش قرارداد 25 ساله‌ای که ایران و ترکیه در سال 1996 برای صادرات سالانه تا 10میلیارد مترمکعب گاز امضا کردند، از سال 2002 ایران روزانه 30میلیون مترمکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند به‌طوری که ایران در سال 2013 با صدور حدود 8میلیارد مترمکعب، پس از روسیه دومین تأمین‌کننده گاز ترکیه شد.
پیشنهاد پیمان پولی دوجانبه از سوی اردوغان
در کنار این اما رئیس‌جمهوری ترکیه پیشنهاد دیگری هم برای مقامات ایرانی داشته است. او در جریان دیدار با حسن روحانی رئیس‌جمهوری کشورمان با تأکید بر افزایش همکاری‌های مشترک بین دو کشور، گفته است: باید هر دو کشور سعی کنیم از زیر تسلط پول‌های دیگران بیرون آییم و پول‌های ملی را به جریان بیندازیم، البته بانک‌های مرکزی ما با هم صحبت کردند، اما هنوز گام مؤثری برداشته نشده است. ما می‌خواهیم هرچه ایران از ترکیه می‌خرد با پول ترکیه باشد و هرچه ترکیه از ایران می‌خرد با پول ایران باشد و در این زمینه می‌توانیم برای کشورهای منطقه نمونه باشیم. بنابراین حال که ترکیه داوطلبانه خواستار اجرای پیمان پولی دوجانبه با ایران شده، انتظار می‌رود که دولت و بانک مرکزی ایران به این پیشنهاد توجه جدی کرده و پیمان پولی 2جانبه را عملا در سیاست‌های خود به کار گیرند. اما این درحالی است که مناقشات میان دو کشور نیز با فهمی مشترک حل‌وفصل شود.
مناقشه گازی از نگاه رسانه‌های خارجی
اصرار ترکیه برای کاهش قیمت قرارداد صادرات گاز ایران دلایل مختلفی دارد. به نوشته نشریه «ترکیش ویکلی» این کشور سعی دارد سبد انرژی خود را متنوع‌تر کند و از سوی دیگر قصد دارد سهم انرژی‌های پاک را در این سبد بیفزاید تا از وابستگی انرژی خود بکاهد. اما «ولکان امر» یکی از تحلیلگران موسسه امنیت انرژی در آمریکا معتقد است این کشور نمی‌تواند به‌طور کامل انرژی‌های فسیلی را حذف کند و برای تأمین انرژی مورد نیاز خود به منابع انرژی همسایگانش به‌خصوص ایران نیاز دارد. نیاز این کشور به گاز طبیعی سبب خواهد شد از شدت موضع خود نسبت به ایران وکشورهای تامین‌کننده انرژی‌اش بکاهد. از سوی دیگر اروپا پس از تحریم روسیه سعی دارد جانشینی برای تامین منابع انرژی خود بیابد. ترکیه به لحاظ موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب است. این کشور هرچند خود منابع انرژی چندانی در اختیار ندارد اما با روسیه، ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان همسایه است و روابط انرژی دیرینه‌ای با آنها دارد. به نوشته روزنامه «یورو آبزرور» ترکیه می‌تواند با کمک خط لوله «ترنس آنتولی» گاز ایران و جمهوری آذربایجان را به اروپا منتقل کند. با توجه به منابع عظیم ایران( دومین مخازن بزرگ گاز طبیعی پس از روسیه) نیاز اروپا به روسیه از بین می‌رود و ترکیه نیز می‌تواند با فروش گاز ارزان ایرانی به سود دست یابد.
نفت ایران به‌جای اروپا روانه چین شد
شهروند| دور جدید مذاکرات نفتی جمهوری اسلامی ایران و چین با سفر وزیر نفت به پکن از امروز با محور وصول مطالبات معوق و امضای قراردادهای جدید نفتی آغاز شد. بر این اساس بیژن زنگنه، وزیر نفت به همراه معاون امور بین‌الملل وزارت نفت و مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران مسافر پکن خواهند شد. در آستانه آغاز مذاکرات نفتی تهران – پکن، هفته جاری شرکت ملی نفت ایران یک قرارداد جدید یک‌ساله صادرات میعانات گازی با شرکت دولتی ژوهای ژنرونگ امضا کرد که با امضای این قرارداد از مردادماه سال‌جاری به‌طور متوسط روزانه حدود ۱۰۰هزار بشکه میعانات گازی فازهای پارس‌جنوبی تحویل این شرکت چینی خواهد شد. مهم‌ترین محور سفر هیأت ایرانی به سرپرستی بیژن زنگنه به پکن نحوه وصول مطالبات معوق نفتی ایران از پالایشگرهای چینی در ازای بازگشایی فاینانس طرح‌ها و پروژه‌های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کشور است. با وجود این، امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت ایران در گفت‌وگو با رویترز، اجرای پروژه‌های نفت و گاز چین در ایران را مهم‌ترین محور مذاکرات پکن عنوان کرده و گفته است: مسئولان شرکت ملی نفت ایران نیز در این سفر با بزرگترین خریداران نفت خام چین دیدار خواهند داشت. اوهمچنین تأکید کرده است: مسأله پرداخت پول نفت حل نخواهد شد؛ مگر آن‌که تحریم‌ها برداشته شود. سفر بیژن زنگنه، وزیر نفت و هیأت نفتی ایران به دعوت اداره ملی انرژی چین که عالی‌ترین نهاد انرژی این کشور است، انجام گرفته است. در همین حال، پیش‌بینی می‌شود در صورت توافق نهایی بین ایران و چین، بخشی از ظرفیت آزاد شده صادرات نفت ایران پس از تعلیق تحریم‌ها به جای اروپا روانه بازار نفت چین و پالایشگرهای این کشور آسیایی شود. هم اکنون شرکت‌های چینی در طرح توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی و یادآوران با شرکت ملی نفت ایران همکاری می‌کنند و قراردادهایی هم به منظور بازگشایی فاینانس طرح‌های پتروشیمی با چینی‌ها امضا شده است.