در مسیر مبارزه با فقر و اجرای پروژههای عامالمنفعه، دولتها و سازمانهای بینالمللی متکی بر فعالیت دولتها نظیر بانک جهانی و سازمان ملل متحد تنها میتوانند در حد حرف زدن پیش بروند و اقدامات تاثیرگذار در زمینه مبارزه با فقر توسط سازمانهای مردمنهاد یا سازمانهای غیرانتفاعی که به دنبال سودآوری نیستند، صورت میگیرد. این سازمانها اغلب فعالیتهایی توسعهای و انساندوستانه را در نقاط مختلف دنیا هدایت میکنند.
اگر بخواهیم تعریفی از یک سازمان مردمنهاد خیریه ارایه دهیم، باید گفت همه فعالیتهای انساندوستانه و توسعهای در این تعریف گنجانده میشوند. برخی از این سازمانهای مردم نهاد خود مستقیما در زمینه فقرزدایی اقدام عملی انجام نمیدهند، بلکه با روشهای مختلف اقتصادی بودجهای برای کمک به انجیاوهای محلی فعال برای فقرزدایی فراهم میکنند و با اعطای این کمکهای مالی بهطور غیرمستقیم در زمینه مبارزه با فقر تاثیرگذارند.
زمینه کاری سازمانهای مردمنهاد فعال در حوزه خیریه هم میتواند بسیار متفاوت باشد. به این ترتیب که بعضی از آنها خدمات مالی نظیر اعطای وام به فقرا ارایه میدهند، بعضی دیگر در زمینه فراهم کردن آب پاک و بهداشتی برای بهبود سلامت و بهداشت اقشار محروم جامعه فعالیت میکنند. برخی دیگر نیز در جهت بهبود شرایط آموزشی کار میکنند و بهطورکلی تلاش میکنند به هر طریق تغییری هرچند کوچک با منظور پایان دادن فقر در دنیا ایجاد کنند. این سازمانهای مردمنهاد اغلب بسیار تاثیرگذارتر از برنامههای دولتی عمل کرده و به مراتب کمتر از برنامههای مشابه دولتی در آنها امکان فساد وجود دارد.
در کنار فعالیت سازمانهای مردمنهاد کوچک در سطح محلی، شهر یا کشور، بعضی از سازمانهای غیردولتی قدیمیتر کمکم به سازمانهای بزرگی تبدیل شدهاند که در حد و اندازه بانک جهانی و دیگر سازمانهای مبتنیبر دولتها میتوانند بر روند کاهش فقر و طرحهای عامالمنفعه تاثیرگذار باشند. این سازمانهای غیردولتی بیشتر در کشورهای توسعهیافتهای نظیر آمریکا، ژاپن و اروپا شکل گرفتهاند، اما در همه نقاط دنیا فعال هستند و شعبه دارند. در اینجا به معرفی اجمالی چند سازمان مردمنهاد خیریه مطرح و بزرگ دنیا میپردازیم:
آکسفام (Oxfam)
سازمان «آکسفام» مستقر در آکسفورد انگلیس با هدف مبارزه با فقر و بهبود شرایط زندگی مردم در سراسر جهان تأسیس شد. نظیر بسیاری دیگر از سازمانهای مردمنهاد بزرگ، این سازمان هم در سراسر دنیا توسعه یافته و تبدیل به یک سازمان مردم نهاد بینالمللی شده است، آکسفام در 70 کشور در زمینههای مبارزه با فقر، برابری جنسیتی، آموزش و مبارزه با بیماریهای مختلف فعالیت میکند. یک نمونه از برنامههای موفق این بنیاد در سال 2003 با همکاری دو سازمان آکسفام انگلیس و نیوزلند در یکی از شهرهای ویتنام اجرا شد که میزان حضور کودکان را در مدرسه افزایش داد. با اجرای این برنامه، تنها در مقطع ابتدایی 53درصد از کودکان بهطور منظم در مدرسه حاضر شدند و از نکات مهم این برنامه حضور قابل توجه دختران در مدرسه بود.
بنیاد بینالمللی کر
(Care international)
«کر» یکی از بزرگترین سازمانهای امدادرسانی در دنیا است که در سال 1945 در ایالات متحده آمریکا تأسیس شد تا به پناهندگان و آوارگان جنگ جهانی دوم کمک کند. درحال حاضر ماموریت اصلی این بنیاد به میزان قابل ملاحظهای تغییر یافته و بر تعاون و مشارکت برای پایان دادن به فقر در نقاط مختلف دنیا تأکید دارد.
این بنیاد با بیش از 12هزار نفر کارکنان در 72 کشور دنیا برنامههایی را در دست اجرا دارد. شعب مختلف این بنیاد در آمریکا، انگلیس، ژاپن و هشت کشور دیگر فعال است و تنها در آمریکا بیش از 350هزار نفر اعانهدهنده دارد. در سال 2004 شعبه آمریکایی این بنیاد به تنهایی بودجهای معادل 517میلیون دلار برای هدایت 870 پروژه کاهش فقر در 70 کشور دنیا هزینه کرد که این پروژه 45میلیون نفر را پوشش میداد. این برنامه اجرای برنامههای آموزشی برای یکمیلیون دانشآموز، کمک به برنامههای پیشگیری از ابتلا به ایدز برای 7میلیون نفر، کمک به پیشبرد برنامههای کشاورزی برای 5/6میلیون نفر و بهبود طرحهای بهداشتی و سلامت برای حدود 9میلیون نفر را شامل میشد.
بنیاد نجات کودکان
این سازمان در سال 1919 به منظور کمک به کودکانی که از عواقب و نتایج جنگ جهانی اول رنج میبرند در انگلیس تأسیس شد. درحال حاضر این بنیاد در 27 کشور دنیا حضور دارد و همه این شعب در کنار یکدیگر «اتحادیه نجات کودکان» را تشکیل میدهند. این اتحادیه در 110 کشور به منظور کمک به کودکان برای دسترسی به زندگی بهتر فعالیت میکند که این فعالیتها زمینههای مختلف از آموزش، سلامت و بهداشت و کمکرسانی در شرایط اضطراری را در بر میگیرد.