هادی معتمد جامعه‌شناس

 مشارکت‌اجتماعی، یکی از اساسی‌ترین معیارهای سلامتی یک‌جامعه است. شما هرقدر که بخواهید درباره یک‌جامعه و سلامت آن اطلاعات کسب کنید، باید به مشارکت‌های اجتماعی مردم آن جامعه دقت کنید. قانون تکلیف و حق برای تمام انسان‌ها حکم می‌کند؛ شما به میزان کاری که انجام می‌دهید، حقوق می‌گیرید نه بیشتر و نه کمتر. در شکل وسیع‌تری می‌توان به رابطه دولت و ملت پرداخت؛ آیا دولت در قبال ملت مشارکت دارد یا خیر. برای مثال، همه ما بارها دیده‌ایم که شب می‌خوابیم و روز بعد که به خیابان می‌آییم متوجه اتفاقات عجیبی پیرامون خود می‌شویم مانند این‌که یک خیابان دوطرفه را یک‌طرفه کرده باشند. دور از ذهن به‌نظر می‌رسد که ساکنان آن خیابان از این اتفاق خبردار باشند یا با آنها در این مورد توافقی شده باشد.
بالا رفتن نرخ مالیات، مجوزهای ساختمانی و... نیز از مواردی هستند که نیاز به مشارکت اجتماعی دارند. از سوی دیگر، تکلیف اجتماعی زمانی تحقق پیدا می‌کند که مردم درباره مسائل‌شان در تصمیم‌گیری با مسئولان همراه باشند، آن زمان مردم یک‌جامعه به شهر و  امکانات اجتماعی و اقتصادی زندگی خود حساس هم می‌شوند و احساس می‌کنند که باید نسبت به تکلیف اجتماعی خود اهمیت نشان دهند. زمانی می‌توانیم انتظار این را داشته باشیم که مردم تکالیف اجتماعی خود را به‌خوبی انجام دهند که سازمان‌های مردم‌نهاد و ان.جی.او‌ها آزادانه در بستر اجتماعی مشارکت و فعالیت داشته باشند. در همین راستا باید دید، هر تحولی که در جامعه صورت می‌گیرد، در آن چقدر به نظر و رأی مردم احترام گذاشته می‌شود. مسئولان تا چه حد به شکایات و انتقادات مردم به‌مثابه حضور و مشارکت آنها در تصمیمات اجتماعی توجه می‌کنند یا مثلا مجلس شورای اسلامی تا چه میزان در وضع قوانین، مردم را دخیل می‌داند. ما تکالیفی داریم که قانونا الزامی برای اجرای آن در سطح شهر وجود ندارد، مانند زمانی که در خیابان در حال عبور هستیم و می‌بینیم که کسی به کمک ما احتیاج دارد و تکلیف انسانی ما حکم می‌کند که به او کمک کنیم، این یک تکلیف انسانی است که در شهر ما این‌روزها بی‌اهمیت شده است.
 ماجرای میدان کاج در سعادت‌آباد را به‌یاد بیاورید؛ شخصی به ضرب چاقو زخمی شده بود و همه رهگذران و عابران بی‌توجه به وضع وخیم مجروح از کنارش رد شدند. یا وقتی در شهر تصادفی صورت می‌گیرد، بارها دیده‌ایم که مردم به‌جای این‌که به حادثه‌دیدگان کمک کنند، طوری رفتار می‌کنند که ظاهرا به یک سالن تئاتر دعوت شده‌اند.
فرهنگ‌سازی و بالابردن سطح نگرش در مشارکت اجتماعی نیاز به آموزش در سن و مقطع پایه دارد. شما کلمه تکلیف اجتماعی را در شهر از چندین نفر سوال کنید، به‌عنوان یک جامعه‌شناس فکر نمی‌کنم جز تعداد انگشت‌شماری پاسخ شما را درست بدهند. پس باید به آموزش مسائلی چون تکلیف اجتماعی در متن جامعه
توجه کنیم.