شهروند| رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه امروز در راس هیاتی متشکل از 6 وزیر کابینه ترکیه، به تهران می‌آید. سفر اردوغان به ایران در حالی انجام می‌شود که هنوز سخنان توهین‌آمیز چند روز پیش او درباره ایران از یادها پاک نشده‌است. سخنانی که اتفاقا آنچنان که باید با واکنش قاطعانه ایران مواجه نشد. حال قرار است اردوغان به تهران سفر کند و با مقامات عالی‌رتبه کشورمان نیز دیدار کرده و پس از برگزاری دومین نشست مشترک شورایعالی همکاری دو کشور، به ترکیه بازگردد.
اگرچه ایران همواره سعی کرده است که در روابط خود با ترکیه اصل دوستی و همجواری را رعایت کند، اما برخی تحولات در منطقه موجب شده است که مقامات ترکیه هر از چند گاهی زبان به تندی علیه ایران بگشایند و متاسفانه این اظهارات توهین‌آمیز آنطور که باید از سوی مقامات کشورمان پاسخ داده نمی‌شود. در آخرین مورد از این اظهارات توهین‌آمیز رجب طیب اردوغان، در گفت‌وگو با شبکه فرانسوی فرانس24 با اشاره به تحولات اخیر یمن گفته است: « ایران باید به همراه گروه‌های تروریستی فعال در یمن شامل شاخه القاعده موسوم به القاعده فی جزیره العرب از این کشور خارج شود.» اردوغان همچنین در ادامه با ادعای بلندپروازی‌های ایران در عراق و ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا، گفته بود: «هدف ایران افزایش نفوذ خود در عراق است. قصد ایران از بیرون کردن داعش از منطقه تنها گرفتن جای آن است». سخن از اعتراض یک مقام خارجی به سیاست‌های ایران نیست. چراکه اعتراض در عرف دیپلماتیک معمول و مرسوم است. سخن از این است که اردوغان در صحبت‌های خود رسم ادب را رعایت نمی‌کند و زبان به گستاخی می‌گشاید. او حتی در واکنش به اعتراضات برخی نمایندگان مجلس به سخنان اخیرش و درخواست برای لغو سفر اردوغان به ایران باز هم جانب ادب را رعایت نکرده و گفته است: « نمایندگان مجلس ایران در سطح من نیستند». اردوغان که در رویاهایش خود را امپراتور عثمانی نوین می‌بیند، در کنفرانس خبری در استانبول تأکید کرد که اظهارات وی مبنی بر ضرورت عدم دخالت در امور یمن ناشی از احترام به وحدت ارضی یمن است. وی گفت: ما اصرار داریم نیروهایی که در امور یمن دخالت می‌کنند از آن‌جا خارج شوند. برخی از ایرانی‌ها به سبب این اظهارات از من انتقاد کردند. یکی از آنها نایب‌‌رئیس یکی از کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی ایران و دیگری شخصی است که او را نمی‌شناسم. آنها در سطح من نیستند. اردوغان افزود: این افراد تعیین نمی‌کنند که من به ایران سفر کنم یا نه. این‌که بروم یا نروم به ما مربوط می‌شود. ما هستیم که در این‌باره تصمیم می‌گیریم. برنامه سفر من به ایران به قوت خود باقی است ولی امور یمن را نیز دنبال می‌کنیم. تحولات یمن برای ما بسیار مهم است. تصمیمات ما متناسب با تحولاتی خواهد بود که در آن‌جا روی می‌دهد. فرض را بر این بگیریم که یکی از مقامات ارشد دولت ایران در سخنانی- نه مشابه سخنان اردوغان- به سیاست‌های ترکیه در منطقه اعتراض کند. آیا اعتراضی که ترک‌ها به این سخنان خواهند کرد، مشابه اعتراضی خواهد بود که مقامات ایرانی نشان داده‌اند؟ به نظر می‌رسد که یک بند این معامله که می‌گوید به دلیل برخورداری از روابط اقتصادی با ترکیه، مقامات آنکارا اجازه دارند هر چه می‌خواهند بگویند و ما همچنان سکوت مصلحت‌آمیز می‌کنیم، می‌لنگد. البته این نخستین‌بار نیست که اردوغان چنین اظهارات توهین‌آمیزی علیه ایران مطرح می‌کند. پیشتر اردوغان در سخنانی در مراسم آغاز سال تحصیلی در دانشگاه مرمره در استانبول با ادبیاتی توهین‌آمیز ایران و مقام‌های عالی‌رتبه کشورمان را درخصوص جنگ داخلی سوریه مورد حمله قرار داد. در آن زمان رسانه‌های ترک نوشتند که هرچند اردوغان مستقیم از رهبر انقلاب نام نبرده، استفاده وی از عبارت «رهبر دینی» و همچنین اشاره به بخشی از محتوای گفت‌و‌گویش با رهبری معظم انقلاب، نشان می‌دهد فرد مورد نظر در سخنان اردوغان، رهبر انقلاب است.
موضعگیری اردوغان علیه ایران تنها دو روز پس از آن صورت گرفت که سعود‌الفیصل، وزیر خارجه سعودی‌ها در جده و در جریان کنفرانس خبری با همتای آلمانی خود، ایران را عامل اشغال سوریه دانست و ادعا کرد که نیروهای ایرانی باید نه‌تنها از سوریه، بلکه از عراق و یمن نیز خارج شوند.
ترکیه و عربستان در تحولات سوریه نیز از آغاز اصلی‌ترین پشتیبانان گروه‌های تروریستی و پرشور‌ترین هواداران سرنگونی دولت بشار اسد بودند. همکاری این دو کشور حتی به مسائل داخلی لبنان و حمایت از گروه‌هایی کشیده شد. همین دو کشور همچنان پیگیر سرنگون کردن حکومت سوریه، میزبان آموزش تروریست‌های مورد تأیید آمریکا در خاک خود و چهره پشت پرده ناآرامی‌های عراق بوده‌اند. مرور رفتار پنج‌سال اخیر اردوغان، و سخنان ضد‌ایرانی‌اش که گاه و بیگاه مطرح می‌شود، نشان می‌دهد که مقامات کشورمان باید فکری اساسی و واکنَشی کاملا جدی به این رفتار داشته باشند. البته درمورد سخنان اخیر اردوغان، محمد جواد ظریف، وزیرخارجه واکنش نسبتا در خوری نشان داد. ظریف گفت کسانی که با اشتباهات استراتژیک و سیاست‌های بلندپروازانه خود، خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورده‌اند، بهتر است با اتخاذ سیاست‌های مسئولانه، از ظرفیت‌های موجود برای ایجاد آرامش و همگرایی در منطقه استفاده کنند. اما دولت ترکیه باید بداند که ادامه چنین سیاستی علیه ایران می‌تواند به حسن همجواری میان دو کشور ضربه جدی وارد آورد. کافی است که ایران اندکی در سیاست‌های خود در بخش‌های مربوط به گردشگری و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف ترکیه تجدید نظر کند. لازم به ذکر نیست چه میزان درآمد ارزی از سفر توریست‌های ایرانی به ترکیه، عاید آنکارا می‌شود. نکته دیگر این‌که برخلاف اتهام‌های بی‌اساس رئیس جمهوری ترکیه، جمهوری اسلامی ایران در چند‌سال اخیر، نقش سازنده‌ای در مبارزه با گروه‌های تروریستی و کمک به کشورهای سوریه و عراق در مقابله با این گروه‌ها داشته است. برخلاف رویای رئیس جمهوری ترکیه برای احیای امپراتوری عثمانی، ملت و دولت ایران نیازی به ساختن امپراتوری ندارند. رئیس‌جمهوری ترکیه دو ماه پیش در جریان سفر محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به آنکارا، لباس سربازان 16 امپراتوری ترک را بر تن سربازان گارد خود کرد تا بدین ترتیب، آشکارا سودای احیای امپراتوری عثمانی را به نمایش بگذارد. او حتی از آموزش زبان عثمانی در مدارس ترکیه حمایت کرده است. سیاست سال‌های اخیر اردوغان نشان داده است که ترکیه از طریق همراهی با کشورهایی با حکومت‌های طایفه‌ای، نقش مهمی در گسترش تروریسم در منطقه داشته است. به نظر می‌رسد که اردوغان به جای تصحیح اشتباهات خود در قبال تحولات در کشورهای اسلامی در چند‌سال اخیر، تلاش می‌کند با فرار به جلو و ایراد اتهام‌های بی‌اساس به ایران، نقش ترکیه در ایجاد بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه را پنهان سازد.
سفر اردوغان
راهی برای جبران اشتباهات اوست
نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌رغم اعتراضاتی که به سخنان اردوغان کرده‌اند، به اهمیت روابط ایران و ترکیه نیز واقفند. احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی یکی از نمایندگان مجلس است که به‌رغم اعتراض به سخنان اردوغان می‌گوید: «مشکل اردوغان با ایران از وقتی آغاز شد که او می‌خواست بشار اسد را سه ماهه ساقط کند، اما ایران چنین اجازه‌ای به او نداد. نماینده مردم اردستان در مجلس گفت: حمله عربستان به یمن برای ترکیه جذابیتی ندارد، اما از آنجایی که می‌داند ایران از انقلابیون یمنی حمایت معنوی می‌کند، می‌خواهد در مقابل کشور ما موضع بگیرد. بخشایش اردستانی در عین حال تأکید می‌کند: اردوغان تا نوک بینی‌اش را بیشتر نمی‌بیند، اما ما هم منافع استراتژیک خود را در ارتباط با ترکیه داریم و باید آن را حفظ کنیم.
یکی دیگر از اعضای کمیسیون امنیت و سیاست خارجی به‌طور تلویحی خواستار عذرخواهی اردوغان از ایراد سخنان ضد ایرانی‌اش شد. وحید احمدی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان این‌که هر سیاستمداری می‌تواند در تحلیل‌ها و موضعگیری اشتباهاتی کند، گفت: «مهم این است که این اشتباهات را اصلاح کنند. من فکر می‌کنم همین سفر او تلاشی برای جبران اظهارات نادرست است». نماینده مردم کنگاور در مجلس گفت: به اعتقاد من سفر اردوغان پس از اظهارات نادرستش نشان می‌دهد که او می‌خواهد اشتباهاتش را اصلاح کند. بنابراین ما باید این اجازه را به او بدهیم و هزینه رفتار غلط اردوغان را افزایش ندهیم ضمن این‌که در مذاکرات تهران می‌توان او را در جریان اخبار
صحیح منطقه‌ای قرار داد.