زهرا نجفی| امروز روز جهانی بهداشت است، روزی که در آن اولین مجمع جهانی بهداشت برگزار شد تا توسعه بهداشت در جامعه جهانی سازماندهی شود؛ اما این روزها جامعه‌ پزشکی ایران دغدغه‌ اعتراض و تجمع به خاطر سریال‌ طنز «در حاشیه» مهران مدیری را دارد. البته میان پزشکان هم اختلاف نظر‌هایی در این‌باره وجود دارد؛ اما همه‌ این گفت‌وگوها و نامه‌نگاری‌های میان سازمان‌های نظام پزشکی و صداوسیما سبب شده تا بازگشت مدیری به تلویزیون بیش از پیش سخت و
 پر حاشیه شود. مهران مدیری که امروز تولد چهل و هفت سالگی‌اش است و بیست و دو‌سال از حضورش به‌عنوان کارگردان در عرصه تلویزیون می‌گذرد، حالا مجبور است با منتقدانی که معتقدند «در حاشیه» ضعیف‌ترین کار اوست و پزشکانی که سریال جدیدش را هتاکانه می‌دانند دست و پنجه نرم کند.
علیرضا زالی، رئیس سازمان نظام پزشکی را می‌توان سر دمدار این اعتراضات دانست، اعتراضاتی که حتی توانست چند روزی در زمستان‌سال گذشته تصویربرداری «در حاشیه» را به تعویق بیندازد و تغییراتی در متن آن ایجاد کند. هر چند که مدیران جدید صداوسیما با نهایت احترام به پزشکان از سریال مدیری دفاع کردند. با این حال با شروع پخش این سریال باز هم انتظارات پزشکان برآورده نشد و رئیس سازمان نظام پزشکی نامه دیگری خطاب به رئیس سازمان صدا و سیما، محمد سرافراز نوشت. به همین دلیل جلسه‌ای با حضور عوامل سریال و مدیران صداوسیما یکشنبه بعدازظهر در این سازمان برگزار شد و حاصل آن صحبت‌هایی بود که سیدغلامرضا میرحسینی، مدیر شبکه سه سیما در گفت‌وگو با مهر مطرح کرد. او هم معتقد است «در حاشیه» را باید به‌عنوان یک سریال طنز دید،‌ نه به‌عنوان سریالی که قصد توهین به پزشکان را دارد؛ «پزشکان قشر زحمتکش، شریف و خدمتگزار جامعه ما هستند و هیچ‌کس حق توهین و جسارت به این قشر را ندارد و تاکنون از این مجموعه هم چنین استنباطی صورت نگرفته است. این برداشت نادرست باعث ایجاد سوءتفاهم شده و گرنه ما در مراحل مختلف کار و تولید حضور داشته‌ایم و استنباطی از توهین و بی‌ادبی به جامعه پزشکی را دریافت نکردیم.» مردم و خانواده‌ها با سریال مدیری ارتباط برقرار کرده‌اند، اینها را مدیر شبکه سه سیما می‌گوید و داوود نعمتی انارکی، مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی هم آن را در گفت‌وگو با ایسنا تأیید می‌کند؛«هدف سازندگان سریال «در حاشیه» نیز همان‌طور که عوامل اصلی تولید آن اعلام کرده‌اند، به‌طورحتم تخریب جامعه زحمتکش پزشکی نبوده و تنها نشان دادن برخی سوءاستفاده‌ها از این موقعیت معتبر اجتماعی است.» او اشاره می‌کند که: « تماس‌های تلفنی شهروندان با صداوسیما درباره سریال آقای مدیری تاکنون نشان از اقبال عمومی به آن داشته هر چند که در برخی موارد نیز انتقاداتی مطرح شده است.» با این حال پزشکان دراین‌باره نظر دیگری دارند. مصطفی جلالی‌فخر، منتقد سینما که به حرفه پزشکی اشتغال دارد، در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «سریال «در حاشیه» بسیار توهین‌آمیز، بی‌شرمانه و کینه‌توزانه است. بحث بر سر این نیست که پزشکان انتظار دارند در جایگاه قُدسی باشند یا هیچ‌کس از آنها نقدی نکند، اما «در حاشیه» نه طنز است و نه نقد.» او معتقد است با دیدن این سریال بیشتر این پرسش ایجاد می‌شود که مهران مدیری چه تجربه یا گذشته‌ای با پزشکان داشته است که دست به ساخت چنین سریال کینه‌توزانه‌ای زده است؛ « این سریال تلاش می‌کند تا جایگاه پزشکان را تنزل بدهد، آنها را تحقیر کند و فرض نادرستی را برای افکار عمومی نسبت به آنچه تاکنون فکر می‌کرده‌اند، ایجاد کند.»
پزشکان همیشه معترض
اما اعتراض پزشکان نسبت به سریال‌ها یا فیلم‌های سینمایی اتفاق جدیدی نیست. چرا که پیش از این‌ بار‌ها و بارها آنها نسبت به سریال‌هایی که پزشکان یا حتی پرستاران سوژه آن بوده‌اند اعتراض کرده‌اند. نمونه‌اش مجموعه «ساختمان پزشکان» به کارگردانی سروش صحت، فیلم‌سینمایی«شوکران» به کارگردانی بهروز افخمی، «باج‌خور» فرزاد موتمن، سریال «اغما»، سریال «ساختمان 85» به کارگردانی مهدی‌ فخیم‌زاده، فیلم«خانه‌ای روی آب» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا و... پیش از این اتفاق افتاده که قشری از مردم به یک سریال یا فیلم‌سینمایی اعتراض کنند؛ اما متاسفانه به نظر می‌رسد پزشکان سرآمد همه‌ اعتراض‌کنندگان هستند و بیش از هر قشری دغدغه چگونه دیده شدن در تلویزیون و سینما را دارند. باید به این نکته توجه داشت که آثار طنز معمولا با اغراق همراه است، همانند کاری که کاریکاتوریست‌ها انجام می‌دهند، بزرگ کردن نقاطی که پیش از آن نمایان نیستند. نکته‌‌‌ای که ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصان داخلی ایرانی در گفت‌وگویش با تسنیم به آن اشاره کرده است: «البته بنده به هیچ وجه مخالف نقد نیستم و خودم ازجمله کسانی هستم که به‌عنوان رئیس دادگاه بدوی سازمان نظام‌پزشکی به تخلفات جامعه پزشکی رسیدگی می‌کنم ولی این تخلفات در بالاترین آمار ۵ در‌هزار است، بنابراین چرا دیگر صنوف به نقد کشیده نمی‌شوند.» اما آنتونیا شرکا، منتقد سینما و تلویزیون نظر دیگری دراین‌باره دارد.‌ او به «شهروند» می‌گوید: «من به صورت کلی با این موضوع که تا از هر صنف یا قشری انتقاد می‌شود یا با آنها شوخی می‌شود، آنها درصدد اعتراض بربیایند مخالف هستم. بالاخره پیش می‌‌آید که در داستان هر فیلم یا سریالی فردی از یک قشر یا صنف خاص دارای چهره منفی باشد. همان‌طور که در واقعیت هم این‌طور است.» او در ادامه تأکید می‌کند: « اگر قرار باشد هر کسی به سریال‌های کمدی یا طنز اعتراض کند، پس همه‌ انسان‌ها باید به‌ آن معترض باشند. چون در این سریال‌ها با همه‌ نوع آدمی شوخی می‌شود. بنابراین من جدای از این‌که شوخی‌های «در حاشیه» توهین‌آمیز هست یا نیست، با هر نوع اعتراض این چنینی مخالف هستم.» مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی هم معتقد است که رسانه‌ها باید فرهنگ نقد پذیری را در جامعه افزایش دهند؛ «علاوه بر این رسانه‌ها باید شهروندان را به این باور برسانند که برنامه‌های طنز برای هر گروه یا قشری که تولید می‌شود برای رفع مشکلات و
نشان دادن بعضی از معضلات اجتماعی است.» جلالی‌فخر هم به‌عنوان یک پزشک در پاسخ به این سوال که چرا پزشکان همیشه این‌قدر معترض هستند، می‌گوید: « اگر در یک فیلم یا سریال فردیت یک پزشک، جدای از شغلی که دارد نشان داده شود، مشکلی ندارد. مثلا به نظر من اعتراض به فیلم «شوکران» بی‌مورد بود. چون آن نقش خانم پرستار را هر خانم دیگری با هر شغل دیگری هم می‌توانست ایفا کند و اتفاقی که در آن‌جا افتاد یک مسأله فردی در حوزه غیرکاری بود.» او با اشاره به فیلم«جینگو» تورج اصلانی که پیش از این در گروه هنر و تجربه به اکران در آمده، بیان می‌کند: « در این فیلم دو شخصیت پزشک وجود داشت که مثبت و کامل نبودند؛ اما شخصیت‌ها طوری طراحی شده بودند که آنها به کلیت جامعه پزشکی تعمیم پیدا نمی‌کردند.» با این حال او هم نظراتی هم‌سو با رئیس سازمان نظام پزشکی دارد و معتقد است که «در حاشیه» مسبب از بین رفتن اعتماد میان بیماران و پزشکان شده و تاثیرات سوئی بر جامعه دارد؛ «این نگاه تخریبی بیش از آن‌که به پزشکان لطمه بزند به مردم صدمه می‌زند. یکی از وجوه شاخص درمان، اعتماد و اطمینان بیمار به معالج خودش است. اگر شما به‌عنوان یک بیمار قرص مشابهی را از دو پزشک متفاوت بگیری که به یکی از آنها اعتماد داری و به دیگری نداری، آن قرصی روی شما تأثیر می‌گذارد که شما از پزشک مورد اعتمادتان گرفته‌اید.» او با بیان این‌که تخریبات حاصل از تأثیر «در حاشیه» سبب می‌شود که مردم اعتماد همیشگی‌شان را نداشته باشند، توضیح می‌دهد: «بیمار باید پزشک خود را در جایگاه بالایی ببیند تا آن دستورات پزشکی و درمانی را به درستی انجام دهد. چون ما درحال کار  روی یک ساختار روان‌تنی هستیم، جسم و روح به هم وابسته هستند و امثال مهران مدیری‌ها این قابلیت را تخریب می‌کنند.»
جلالی‌فخر حتی معتقد است بیمار نباید بیش از اندازه به پزشک نزدیک شود، همانند پلیس‌ها که مردم باید جایگاه آنان را حفظ کنند تا پلیس بتواند کارش را به خوبی انجام دهد و جدیت لازم را در کارش داشته باشد؛ «حالا بیمار زمانی که پیش پزشک می‌نشیند به یاد پلان‌های سریال مهران مدیری می‌افتد. با پخش همین چند قسمت روابط میان بیماران و پزشکان فرق کرده است. مردم دیگر احترام سابق را به ما نمی‌گذارند و توقع دارند ما برایشان جوک تعریف کنیم.» به گفته او، با اتفاقاتی که پیرامون پخش این سریال افتاده پزشکان در هنگام ویزیت به بیماران کمتر اجازه صحبت می‌دهند و مردم نسبت به پزشکان گستاخ شده‌اند. «همکاران ما در سازمان نظام پزشکی مدت‌ها در تلاش بودند که اوضاع میان بیماران و پزشکان را بهبود بخشند و آن تصویری که در گذشته نسبت به پزشکان وجود داشت که حتما باید اخمو و کم‌حرف می‌بودند را از بین ببرند اما با پخش این سریال مبتذل هر چه همکاران ما بافته بودند دوباره رشته شد. ما باید بپذیریم که فرهنگ عامه‌ مردم ما زیر متوسط است و آنها براساس سریالی که می‌بینند، برخورد می‌کنند.» اینها را پزشکِ منتقد سینما و تلویزیون می‌گوید، درحالی‌که شُرکا، منتقد سینما با این صحبت‌ها مخالف است. او در پاسخ به این سوال که آیا به واقع پخش سریال‌هایی از این دست سبب تغییر برخورد و رفتار مردم می‌شود، می‌گوید: «مسلما مهران مدیری که حالا به‌عنوان یک برند شناخته می‌شود، طرفداران خاص خودش را دارد که کارهایش را دنبال می‌کنند. خصوصا که بهترین زمان پخش از آن این سریال است. پس بعید نمی‌دانم که عده زیادی به تماشای آن بنشینند با این حال فکر می‌کنم اگر قرار باشد رفتار آدم‌های بالغ براساس یک فیلم، سریال یا کتاب تغییر کند، این اتفاق اشتباهی و مشکل به خودِ این افراد برمی‌گردد که چنین تاثیرپذیر هستند نه آن فیلم، سریال یا کتاب خاص. چون ما با کودکان سر و کار نداریم. این موضوع واقعا به نظرم مضحک است.» تلویزیون قصد ندارد شکافی میان مردم و پزشکان ایجاد کند. اینها را میرحسینی می‌گوید و توضیح می‌دهد که: « دوستان باید توجه داشته باشند که در مجموعه «در حاشیه» افرادی که به‌عنوان پزشک دست به اقدامات نادرست می‌زنند از جامعه پزشکی تفکیک شده‌اند و اتفاقا این امر نشان‌دهنده نظارت درست در جامعه پزشکی است. حضور افراد ناخالص را هم می‌توان در هر قشری از جامعه مشاهده کرد.» او درخصوص نگرانی‌های بخشی از پزشکان و رفع سوءتفاهم‌های به وجود آمده، می‌گوید: «ما آمادگی داریم تا اگر پزشکان نقدی دارند در جلسات حضوری دغدغه‌ها و حساسیت‌های خود را مطرح کنند چون مخاطبان ما برایمان اهمیت دارند و پزشکان هم بخشی از مخاطبان هستند.»
«در حاشیه» ناتوان در خنداندن مردم
با وجود تمام جنجال‌های حاصل از اعتراض پزشکان، مجموعه «در حاشیه» نتوانسته نظر منتقدان و مخاطبان را جلب کند. بیشتر منتقدان مجموعه «کلاه قرمزی» را در جلب مخاطبان و خنداندن آنها موفق‌تر می‌دانند. مجموعه‌ای که بخش پررنگی از جذابیت‌ آن به دلیل پشت‌‌صحنه‌هایی است که در پایان هر قسمت پخش می‌شود. شرکا درباره این‌که آثار مهران مدیری را در این بیست و دو‌سال چگونه می‌بینید، توضیح می‌دهد: «همه‌ سریال‌های مدیری را به یاد ندارم؛ اما یادم هست که کارهای اولیه‌اش خیلی بهتر بود و به نظرم از زمانی که به سمت تولیدات شبکه نمایش‌خانگی رفت آثارش افت کرد.»