شماره ۵۳۳ | ۱۳۹۴ سه شنبه ۱۸ فروردين
صفحه را ببند
نگاهی نقادانه به الگوهای بی‌شمار جامعه امروز در گفت‌و‌گو با امیرحسین جلالی
جامعه ایران درحال حرکت به‌سوی فردگرایی است
طرح نو| تعلق‌خاطر شخص به یک گروه خاص و به‌تبع آن برقراری روابطی خاص با آن گروه را می‌توان در آینه مفهومی به‌عنوان هویت جست‌وجو کرد. مفهوم هویت، عناصر تشکیل‌دهنده فراوانی دارد. به تعبیر دیگر، عناصری وجود دارند که افراد از روی آنها الگوبرداری و همانندسازی می‌کنند و به این شیوه، هویت خود را بازمی‌یابند. با درنظر گرفتن یک نگاه روانشناسانه و البته جامعه‌شناسانه، می‌توان به اهمیتی که این واژه روی الگوبرداری فردی یا جمعی از گروهی که با آن احساس هویت مشترک وجود دارد، پی برد. پیشتر عناصری که به‌عنوان الگو وجود داشتند، محدود بود و لذا افراد جامعه هویت‌های تقریبا مشابهی را پیدا می‌کردند که این شباهت، مانع از ایجاد تعارض میان هویت‌های افراد مختلف می‌شد. امروزه در جهان مدرن، عناصری که به‌عنوان الگو در جامعه وجود دارند، نامحدود هستند. از بازیگران ‌هالیوود گرفته تا سبک‌های زندگی که در رسانه‌ها تبلیغ و ترویج می‌شوند و همین چندگانگی‌ها و الگوهای بی‌شمار، فرد را در جهان امروز دچار بحران هویت می‌کند که او نمی‌داند چگونه و در کجا هویت خویش را باز یابد. به‌منظور بررسی مفهوم هویت در جهان‌سنتی و جهان‌مدرن و نگاهی به هویت‌یابی افراد در جامعه خودمان، گفت‌وگویی داشتیم با دکتر امیرحسین جلالی، روانپزشک که از نظر می‌گذرانید:

در ابتدا مایلیم که مفهوم هویت را از نظر شما بدانیم.
هویت درواقع فردی یا گروهی است. هویت‌شخصی، مفهومی است که فرد از خودش به‌عنوان یک شخص دارد. یعنی آن‌گونه که فرد خود را تعریف می‌کند و منجر می‌شود که ما یک‌نفر را از دیگران متفاوت ببینیم. درواقع ویژگی‌هایی که افراد یک گروه برای خود در نظر می‌گیرند، منجر به تمایز آنها از دیگران و همچنین منجر به تداوم آنها می‌شود؛ چراکه هر شخصی یا گروهی، تعریف معینی از خود داشته باشند، منجر به این می‌شود که در طی زمان، یکسان باقی بمانند. درواقع هویت آن چیزی هست که دو نیاز اساسی را پاسخ می‌دهد؛ نیاز به تداوم و تمایز که هر شخصی و هر جامعه انسانی به این دو ویژگی نیازمند است. هویت یک مفهوم یکپارچه نیست. ما می‌توانیم از انواع و اقسام هویت ازجمله مشخصه‌های باوری، عقیدتی و ارزشی مختلفی که شکل‌دهنده انواع هویت هستند، مثل هویت قومی، هویت دینی، هویت جنسی، نژادی، ملی و... نام ببریم. به‌طور مثال، وقتی از هویت ایرانی نام می‌بریم، نژاد ایرانی و زیستن در یک سرزمین مشترک، برای مردمی که در این گستره جغرافیایی زندگی می‌کنند، یک ویژگی‌ای فراهم می‌کند که منجر به این می‌شود تعریف معینی از خود داشته باشند و در عین حال آنها را از دیگر کشورها و نژاد‌های دیگر، متمایز می‌کند. به عبارت دیگر، ایرانی‌بودن به‌عنوان نژاد ایرانی، فارسی‌زبان بودن و ویژگی‌های تاریخی مشترک باعث می‌شود که ما به‌عنوان یک هویت، در کنار هم تعریف  شویم.
چه مولفه‌هایی در ایجاد هویت نقش دارند؟
هویت یک سازه‌ای است که هم عوامل زیستی در آن سهم دارند، هم عوامل روانشناختی و تربیتی و هم عوامل فرهنگی- اجتماعی. درواقع فرآیند هویت‌یابی یک شخص، از این تعیین‌کننده‌ها اثر می‌پذیرد. هر فردی دارای ژن‌های خاصی است که تاحدودی تعیین‌کننده مزاج و علاقه‌های او خواهد بود. همچنین، نحوه تربیت او و ارزش‌های اجتماعی جامعه‌ای که در آن رشد می‌کند، می‌توانند حتی مزاج او را تغییر دهند. فرد در گام اول به والدینش نگاه می‌کند. آنچه آنها به آن باور دارند، آن‌گونه که رفتار می‌کنند. گام دوم، جامعه است. این‌که عرف جامعه چگونه است؛ این‌که رفتار جامعه و عکس‌العملش در قبال هر موضوع و پیشامدی به چه نحو است؛ ارزش‌ها و ضدارزش‌های جامعه چه‌چیزهایی هستند. اینها سازنده هویت فرد می‌شوند و ذره‌ذره همانندسازی‌هایی که فرد در جریان رشدش انجام می‌دهد، سازنده هویتش می‌شود. مشخصا نوجوانی، دوره تکوین هویت یا بحران هویت است. به عبارتی، تغییراتی که در دوره نوجوانی رخ می‌دهد، نقطه اوج ساختمان هویت را شکل می‌دهد. یعنی تمام آنچه کودک از ابتدای تولد به‌دست آورده است، در دوره نوجوانی به‌خاطر تغییراتی که در فرد رخ می‌دهد، باید قوامی بگیرد. اگر در این مرحله


تعداد بازدید :  77