شهروند| با وجود گذشت چند روز از انتشار بیانیه مطبوعاتی لوزان و مقدمه لغو تحریم‌ها، این خبر هنوز هم تیتر رسانه‌های مختلف جهان است. برای کشوری که حدود 10درصد ذخایر تثبیت شده نفت و گاز دنیا را در اختیار دارد، فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری فراوانی وجود دارد و انتشار این بیانیه تأثیر بسیار زیادی در شکل‌گیری مشارکت‌های اقتصادی و صنعتی میان ایران با سایر کشورها دارد. به نوشته نشریه اقتصادی «فورچون» نکته اصلی این‌جاست که پس از خروج کشورهای اروپای شرقی از کمونیسم در اوایل دهه 1990 میلادی، ایران بزرگترین کشوری است که دوباره به فضای تجارت بین‌المللی بازمی‌گردد و بدین ترتیب لغو تحریم‌ها کسب‌وکارهای چند میلیارد دلاری برای شرکت‌های محلی و خارجی ایجاد می‌کند. علاوه بر آن تغییری در توازن خلیج‌فارس ایجاد می‌کند، زیرا در این منطقه مدت‌های مدیدی است که وزنه به سمت کشورهای ثروتمند عربی و صادرکننده نفت سنگین‌تر شده است. بنابراین تعجبی ندارد ایران به سرزمین موعود برای سرمایه‌گذاران تبدیل شود.
رشد 400درصدی تجارت با اروپا
مجله «فورچون» مرجعی برای سرمایه‌گذاران آمریکایی محسوب می‌شود. این نشریه در فواصل معین فهرستی از 500 و 1000 شرکت برتر در آمریکا و قاره‌های دیگر را منتشر می‌کند و به همین دلیل جایگاه خاصی در بخش رسانه‌های اقتصادی بین‌المللی دارد. این نشریه اقتصادی درباره آینده کسب‌و‌کار با ایران بسیار خوشبین است. «مهرداد عمادی»، اقتصاددان ایرانی‌الاصل در موسسه مشاوره «بتاماتریکس» لندن در مصاحبه با فورچون می‌گوید: مذاکرات اولیه از هم‌اکنون میان سرمایه‌گذاران بزرگ غربی و ایرانی آغاز شده است و با سرعت تمام به سوی دستیابی به نتیجه در حرکت است. او پیش‌بینی می‌کند، رشد سالانه اقتصاد 420میلیارد دلاری ایران پس از توافق هسته‌ای 2 تا 5 درصد باشد و طی 18 ماه آتی به 7 تا 8درصد برسد که با اقتصادهای بزرگ آسیا موسوم به ببرهای آسیا در دوران شکوفایی‌شان برابری می‌کند. همچنین تجارت ایران با اتحادیه اروپا که در سال گذشته بالغ بر 7.6میلیارد یورو بود نیز احتمالا تا میانه 2018 میلادی 400درصد رشد کند.
تحریم‌های بانکی، ضربه‌ای کاری
یکی از مهم‌ترین و مخرب‌ترین تحریم‌ها به استفاده از بخش 311 قانون USA PATRIOT مربوط است که ایران را ناعادلانه مکانی برای پولشویی معرفی کرد اما حالا به گفته تحلیلگران دولت اوباما به سرعت این تحریم را لغو خواهد کرد. چنین اقدامی تأثیر زیادی روی تجارت و سرمایه‌گذاری خواهد داشت و به بانک‌های بزرگ اجازه می‌دهد بدون هراس با ایران معامله کنند. بدین‌ترتیب ایران به سرعت دوباره وارد سیستم پرداخت‌های جهانی سوئیفت که شبکه‌ای برای نقل و انتقالات رسمی تمام ارزهاست، خواهد شد. «رامین ربیعی» یکی از سرمایه‌گذاران ایرانی دراین‌باره به نشریه فورچون می‌گوید: صنعت ایران در حال حاضر با 60 تا70درصد از ظرفیت خود فعالیت می‌کند که با لغو تحریم‌ها این ظرفیت بیشتر خواهد شد.
شرکت‌های آمریکایی عقب‌مانده از قافله
اما همه نشریات تا این اندازه خوشبین نیستند. نشریه سیاسی «فارین پالیسی» معتقد است که از
بین بردن شبکه گسترده تحریم‌ها به مدت زمان زیادی نیاز دارد و هنوز موانع زیادی برای ایران باقی مانده است. درواقع بانک‌ها و کسب وکارهای بین‌المللی پس از سال‌ها تحریم از انجام معامله با ایران بیم دارند. از سوی دیگر احتمال دارد کنگره آمریکا نیز با قانونی جدید به آنها ضربه بزند. به نوشته این نشریه هر چند توافق به معنای آن است که ایران می‌تواند به‌طور کامل به بازار جهانی نفت و سیستم‌های مالی بازگردد، ولی هنوز مشخص نیست دوران نقاهت و بازگشت ایران به تجارت بین‌المللی چه مدت خواهد بود. این در حالی است که شرکت‌های آمریکایی آخرین شرکت‌هایی هستند که اجازه می‌یابند با ایران همکاری کنند. چراکه حتی اگر تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای ایران هم لغو شود، آمریکا تحریم‌های مربوط به حقوق بشر و سایر موضوعات را لغو نمی‌کند.
در همین زمینه خبرگزاری «بلومبرگ» نیز گزارش کاملی دراین‌باره دارد. خبرنگار بلومبرگ دراین‌باره می‌نویسد: «خط تلفن دفتر «جک هیز» در شرکت Steptoe & Johnson که شرکت حقوقی او در زمینه تجارت با ایران در زمان تحریم تخصص دارد، پیوسته زنگ می‌خورد. چند شرکت بزرگ و سودآور که در فهرست 500 شرکت سودآور مجله Fortune 500 نام‌شان ثبت شده می‌خواهند بدانند تفاهم اولیه درباره تحریم‌های هسته‌ای با ایران چه معنایی برای سرمایه‌گذاری‌هایشان دارد.جواب او به همه یکسان است: «این موضوع تغییری در فعالیت‌های شما ایجاد نمی‌کند. حداقل برای شرکت‌های آمریکایی که سعی دارند دوباره وارد کشور 80 میلیونی ایران شوند خبر خوشحال‌کننده‌ای نیست. بنابراین تحریم‌های بزرگ که به بخش بانکداری، بیمه یا منابع انسانی کمک می‌کند، هنوز پابرجا هستند و همه با احتیاط عمل خواهند کرد. هیز می‌گوید: در آمریکا همه با بی‌میلی دراین‌باره فعالیت می‌کنند زیرا هیچ‌کس نمی‌خواهد تحریم‌ها را نقض کند، به‌خصوص با توجه به شرایط سیاسی واشنگتن در وضع حاضر.
«دانفورد نیوکامب» یکی از وکلای تجارت بین‌الملل در موسسه «شرمن اند استرلینگ» نیویورک دراین‌باره می‌گوید: در اتاقم یک پوستر بزرگ دارم که تمام تحریم‌ها علیه ایران روی آن نوشته شده است و حالا باید تحریم‌هایی را که لغو می‌شود روی آن مشخص کنم. هر روز درک رابطه تجاری با ایران سخت‌تر می‌شود.
اما داروسازان آمریکایی و شرکت‌های خدمات درمانی در این میان از لغو تحریم‌ها سود می‌برند، زیرا با توجه به استثنای تحریم‌ها در مورد کالاهای انسانی، توانسته‌اند وارد بازار ایران شوند. با این حال بیش از 50 شرکت دارویی درباره نقض تحریم‌ها و صادرات به ایران از خزانه‌داری آمریکا اخطار گرفته‌اند که برخی از این شرکت‌ها عبارتند از «بوستون ساینتیفیک»، «جی‌ای هلث کر» و «باخ‌اند لامب». مشکل آنها دریافت دستمزدهایشان بود، زیرا بانک‌های ایرانی در سال 2012 از سیستم سوییفت محروم شدند.
«کایتلین وبر» یکی از تحلیلگران واحد اطلاعات بلومبرگ دراین‌باره می‌گوید: به همین دلیل ارزش صادرات دارویی آمریکا به ایران از 2012 تا 2014 نصف شده است اما در ایران تقاضای روزافزونی برای درمان بیماری‌هایی مانند سرطان، ام‌اس و اختلالات خونی وجود دارد، زیرا صنعت داروسازی ایران نمی‌تواند این نوع داروها را تولید کند.علاوه بر این شرکت‌های نفتی آمریکایی در مقابله با رقبای اروپایی خود بازی را خواهند باخت، زیرا شرکت‌های اروپایی «بی‌پی»، «رویال داچ شل»، «انی» و «توتال» می‌توانند راحت‌تر با صنعت نفت ایران ارتباط برقرار کنند و حتی شرکت‌های توتال و شل، انی و بی‌پی آماده همکاری با ایران هستند.
کمین اروپاییان
برای صنایع خودروسازی و دارویی
در هر حال به نظر می‌رسد اروپا برای ورود به بازار ایران پیشتاز است. به عقیده نویسنده گزارش بلومبرگ در کوتاه‌مدت برندگان اصلی لغو تحریم‌ها شرکت‌های اروپایی هستند. بسیاری از آنها پس از آن‌که چارچوبی برای مذاکرات هسته‌ای در نوامبر 2013 تعیین شد، در تهران تجمع کرده‌اند. از سوی دیگر به نوشته «وال استریت ژورنال» کشورهای اروپایی حتی منتظر لغو تحریم‌ها نمانده‌اند. آلمان، فرانسه و انگلیس با یکدیگر متحد شده‌اند تا اتحاد تجاری ایران و اروپا را تشکیل بدهند که این اتحاد تلاشی برای تسهیل کسب و کار با ایران است.در این مسیر آلمان پیشگام است. طبق آمار اتاق بازرگانی ایران و آلمان تاکنون 100 شرکت آلمانی در ایران شعبه دارند و هزار کسب و کار از طریق عاملان فروش آنها فعالیت می‌کنند. قبل از تحریم‌ها آلمان بزرگترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا بود. در سال 2010 آلمان حدود 3.8میلیارد یورو کالا و خدمات به ایران صادر کرد اما در 2013 این رقم نصف شده و به 1.8میلیارد یورو رسید. در هر حال آلمان درباره آینده تجارت با ایران خوشبین است. اتاق ایران و آلمان معتقد است پس از لغو تحریم‌ها صادرات آلمان به ایران دوباره به سالانه 10میلیارد یورو خواهد رسید.
به نوشته فورچون شرکت‌های صنعتی بزرگ مانند «زیمنس» که قابلیت ساخت هر چیزی از تجهیزات پزشکی گرفته تا واگن قطار را دارند، در این میان پیشرو هستند. پس از آن خودروسازانی مانند «فولکس واگن» و «بنز» نیز مشتاق همکاری با ایران هستند. غول داروسازی این کشور یعنی شرکت «بایر» و شرکت تولید برق E.On نیز آماده ورود به بازار ایران هستند. از سوی دیگر فرانسوی‌ها نیز مدت‌هاست که در تهران مستقر شده‌اند و مشغول رایزنی هستند. اعضای
اتاق بازرگانی ایران و فرانسه همه شرکت‌های صنعتی بزرگ فرانسوی مانند آلستوم، CGG، فاروسیا، لگراند، رنو و اشنایدر هستند. پژو نیز قرارداد جدیدی با شرکت ایران خودروی ایران امضا کرده تا به صورت مشارکتی در این کشور خودرو بسازد و به این ترتیب به رقیب خود یعنی رنو پیوسته که مدتی است در ایران، خودرو می‌سازد. اما جایزه بزرگ همکاری با ایران برای کشورهای اروپایی، ورود به صنعت نفت است. سال‌ها سوءمدیریت و تحریم، صنعت نفت ایران را ضعیف کرده است. ایران هم‌اکنون با تولید روزانه 2.8میلیون بشکه، حدود 3درصد تقاضای جهانی نفت را تأمین می‌کند. گفته می‌شود ایران مشغول مذاکرات با شرکت‌های بزرگی مانند بی‌پی، شل، توتال، انی و استات اویل است و هرکدام از این شرکت‌ها در بخشی خاص تخصص دارند و ایران بازاری بزرگ برای آنان محسوب می‌شود.
کشورهای خلیج‌فارس بازنده لغو تحریم‌ها
به نوشته فورچون مزایای اقتصادی رفع تحریم‌ها فراتر از خلیج‌فارس خواهد رفت، به‌خصوص در دوبی که مرکز معمول تجارت با ایران است و جمعیت ایرانیان آن زیاد است. تحریم‌ها بیش از یک سوم معاملات تجاری ایران با دوبی را از بین برد و اکنون امارات متحده عربی به سکوی پرتابی برای تجارت کشورهای خارجی با ایران تبدیل شده است. شرکت‌های هواپیمایی و لجستیکی منطقه نیز از این روند سود می‌برند. تارک سلطان، مدیر ارشد یکی از شرکت‌های بزرگ لجستیکی در کویت معتقد است که ایران جذابیت خاصی دارد، زیرا ایزوله شدن آن به جهش اقتصادی کشورهای دیگر منجر شد. او سال گذشته در مصاحبه‌ای به خبرگزاری رویترز گفته بود: هنگامی که شرایط بهبود یابد و تحریم‌ها برداشته شود، ما جزو نخستین شرکت‌هایی خواهیم بود که در ایران فعالیت خواهیم کرد. بخش‌های اقتصادی دیگر در منطقه خلیج‌فارس حداقل به‌طور موقت از اوج‌گیری ایران ضربه خواهند خورد. بر این اساس بورس کشورهای عربی مشغول تجمیع سرمایه‌های خارجی هستند. عربستان‌سعودی نیز تصمیم دارد طی چند ماه آتی بورس خود را برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی افتتاح کند. این بازارها اکنون رقیبی قدرتمند مانند
ایران دارند.