افزایش اختلاف بر سر استفاده از آب رودخانه براهماپوترا، میتواند باعث تنش یا حتی نزاع میان چین، هند و بنگلاش شود.
مجله ژاپنی دیپلمات روز یکشنبه در گزارشی نوشت: طرح چین برای مهار آب رودخانه «براهماپوترا»، موجی از نگرانی را در دو سرزمین پایین دستِ این رودخانه، یعنی هند و بنگلادش برانگیخته است. این کار، نهتنها باعث کمبود آب برای مصارف کشاورزی و زندگی ساکنان پاییندست میشود، بلکه احتمالا بر تنشها میان پکن و دهلی نو نیز خواهد افزود.
به گزارش ایرنا، رودخانه براهماپوترا که 2هزار و 880 کیلومتر طول دارد، از تبت سرچشمه میگیرد و در چین با نام «یارلونگ تسانگپو» شناخته میشود. همین رودخانه در آروناچال پرادش، «سیانگ» نامیده میشود. در هند و بنگلادش نیز چند رود به این رودخانه میریزد و سرانجام راهی آبهای آزاد در خلیج بنگال میشود. برنامه چینیها برای براهماپوترا دو جنبه دارد: نخست آنکه قرار است سد و نیروگاههای آبی روی این رودخانه ساخته شود و دوم آنکه پکن قصد دارد بخشی از آب رودخانه را به کلی تغییر مسیر بدهد و به سرزمینهای خشک شمالی ببرد. نخستین واحد نیروگاه آبی زانگمو روی رودخانه براهماپوترا، سال گذشته راهاندازی شد و قرار است پنج ژنراتور دیگر نیز به ژنراتور اول افزوده شود. با تکمیل این نیروگاه، چین 2.5میلیارد کیلووات ساعت برق از براهماپوترا تولید خواهد کرد. افزون بر این، چینیها طرح ساخت یک نیروگاه دیگر روی این رودخانه را نیز در دست بررسی دارند.
اما آنچه تنشها در منطقه را دامن زده، سابقه سدسازی بر رودخانههای مجاور است. زمانی که هندیها روی رودخانه گنگ سد ساختند، جریان آب به بنگلادش به شدت کاهش یافت، سپس افزایش نمک در خاک بنگلادش، سبب مهاجرت میلیونها کشاورز در بنگلادش شد. بسیاری از این مهاجران به شمال شرقی هند رفتند و این اتفاق، به تدریج، آتش درگیریهای قومی در شمال شرقی هند را نیز برافروخت. اکنون پرسش این است که آیا کاهش آب براهماپوترا بار دیگر بر درگیریهای منطقهای خواهد افزود؟
اگرچه عدهای میگویند که سدسازی برای تولید برق در بالادست رودخانه، تاثیری بر حجم آب ورودی به هند نخواهد داشت اما گروهی دیگر از کارشناسان، از هماکنون نگرانیهای فراوانی را دراینباره مطرح کردهاند.
گروهی از ناظران هم اصولا امکانپذیر بودنِ طرح چین برای انحراف مسیر رودخانه به شمال را بسیار بعید میدانند. این ناظران تأکید میکنند که نهتنها چنین طرحی از نظر اقتصادی و زیستمحیطی بسیار دشوار است، بلکه از نظر فنی هم کشاندن آب به ارتفاع دست کم یکهزار متر بالاتر از بستر، بسیار دشوار است. از سوی دیگر، هند نیز طرحهای بزرگی برای ساخت سد در آروناچال پرادش دارد که اگر به سرانجام برسد، احتمالا جریان آب به آسام و بنگلادش را بیش از پیش، خواهد کاست. برخی ناظران برای پیشگیری از تنش و نزاع در منطقه، پیشنهاد کردهاند که کارگروهی سهجانبه میان چین، هند و بنگلادش تشکیل شود و موضوع را بررسی کند؛ با این حال، تمایل چینیها برای مذاکرههای دوجانبه با کشورها به جای مذاکرات چندجانبه، تشکیل چنین کارگروهی را در پردهای از ابهام فرو برده است.