شیوا سعیدی، شهروند| چندی پیش خبری منتشر شد که نشان می‌داد با نزدیک شدن فصل سفرهای بهاره در آمریکا تعداد مسافران هوایی به بیش از 134‌میلیون نفر رسیده است. جابه‌جایی چنین حجمی از مسافران کار بسیار سختی است که گاهی اوقات با مشکل نیز مواجه می‌شود. در چنین حالتی تأخیر یا لغو پرواز طبیعی به نظر می‌رسد. براساس تعاریف موجود در قوانین هوایی آمریکا و اتحادیه اروپا اگر پرواز 15دقیقه دیرتر از زمان معین شده انجام شود، این امر تأخیر محسوب می‌شود.
طبق قوانین علل تأخیر در پروازها به 5 دسته تقسیم شده‌اند که شامل مشکلات مربوط به نگهداری، تعمیر و آماده‌سازی هواپیما، سوختگیری، آب و هوای بد مانند بروز تندباد، طوفان شن و غیره، مشکلات فنی هواپیما (دلیل اصلی تأخیر پروازها در آمریکا)، ترافیک هوایی، ورود دیرهنگام هواپیمایی که قرار است برای پرواز بعدی استفاده شود و مشکلات امنیتی می‌شود. براساس آمار دفتر حمل‌ونقل آمریکا در‌ سال 2014 در کل حدود 75‌درصد پروازها در زمان مقرر انجام شده است. این سازمان تأخیر هواپیما را براساس دلایل آن تقسیم‌بندی کرده که تأخیر هواپیما (6.82درصد)، آب و هوای بد (0.41درصد)، تأخیر سیستم هوایی (6.99درصد)، دلایل امنیتی (0.04درصد)، دیر رسیدن هواپیما به فرودگاه (8.82درصد)، لغو پرواز (1.41درصد)
ازجمله آنهاست.
خسارت 22 میلیاردی تأخیر پروازها
این‌گونه مشکلات علاوه بر آن‌که در برنامه مسافران خلل ایجاد می‌کند، به بی‌نظمی در فرودگاه‌ها نیز منجر می‌شود اما در کنار این موارد معضل جدی دیگر خسارت‌های مالی کلانی است که این تأخیرها به بدنه اقتصاد و صنعت هوایی وارد می‌کنند. در آمریکا «سازمان هواپیمایی فدرال» تخمین می‌زند تأخیر در پروازها سالانه حدود 22‌میلیارد دلار خسارت به بار می‌آورد. در این کشور وزارت حمل‌ونقل پس از چهار ساعت تأخیر به ازای هر ساعت اضافه، در ازای هر مسافر 27500 دلار از شرکت جریمه دریافت می‌کند. از سوی دیگر هنگامی که شرکت‌ها هواپیما را بیش از 3 ساعت در پروازهای داخلی یا تعداد ساعات بیشتر در پروازهای بین‌المللی نگه می‌دارند، مجبور هستند به مقامات فدرال نیز جریمه بپردازند. براساس قوانین اتحادیه اروپا نیز تأخیر بیش از 3 ساعت، لغو و ثبت نشدن مسافر در فهرست پرواز به ازای هر مسافر شامل 600 یورو جریمه است.
 راه گریز شرکت‌های هوایی
در چنین حالتی شرکت‌های هوایی در قبال فرد مسئول هستند و مسافران می‌توانند براساس قوانین غرامت یا خدماتی دریافت کنند. به‌عنوان مثال اگر پروازی لغو و به روز بعد موکول شود شرکت باید برای فرد یک اتاق هتل رایگان تهیه کند. اما اگر دلیل تأخیر « شرایط اضطراری» باشد، مسافران هیچ غرامتی نمی‌توانند دریافت کنند. این یک حفره قانونی است که با استفاده از آن بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی از پرداخت غرامت به مسافران سرباز می‌زنند. در این زمینه اتحادیه اروپا قوانین بسیار کامل و جامعی درباره تاخیردر پروازها دارد. براساس قوانین در صورتی که دلیل تأخیر شرایط اضطراری و خارج از کنترل شرکت هواپیمایی باشد، مسافران نمی‌توانند غرامتی دریافت کنند که خطرات امنیتی، بی‌ثباتی سیاسی یا شرایط بد آب‌وهوایی و اعتصاب معمولا در این گروه می‌گنجد.
هرچند در این حالت مسافران نمی‌توانند غرامتی دریافت کنند اما شرکت باید به آنها یک وعده غذایی، نوشیدنی، مکانی برای استراحت و ترانسفر یا حمل‌ونقل هتل (با توجه به طول پرواز و میزان تأخیر) را فراهم کند. البته مسافران نیز می‌توانند درباره شرایط اضطراری با شرکت هواپیمایی بحث کنند. به‌عنوان مثال اگر شرکت ادعا کند دلیل تأخیر بدی آب و هوا بوده است اما پروازهای دیگر انجام شده‌اند، در چنین شرایطی احتمال دارد شرکت‌ها تعریف شرایط اضطراری را بیش از حد لزوم گسترش و بسط بدهند. درهرحال این رویه طی سال‌های اخیر تغییر کرده است. اگر مسافران بتوانند ثابت کنند دلیل تأخیر هواپیما «اضطراری» نبوده، می‌توانند از شرکت غرامت دریافت کنند. سال‌های گذشته در آمریکا و انگلیس برخی مسافران با پیگیری شکایات توانستند غرامت تأخیر یا لغو پرواز خود را دریافت کنند. دراین موارد شرکت‌های هوایی به دروغ نقص فنی یا آب وهوای بد را دلیل اصلی ناهماهنگی ذکر کرده بودند.
غرامت شرکت‌های هوایی به مسافران
براساس قوانین اتحادیه اروپا اگر مسافت پرواز حدود 1500 کیلومتر و هواپیما بیش از 3 ساعت تأخیر داشته باشد، فرد می‌تواند تا 250 یورو غرامت دریافت کند. همچنین در صورتی که پرواز در منطقه یورو و بیش از 1500 کیلومتر (مسافت پرواز بین 1500 تا 3500 کیلومتر باشد) و هواپیما بیش از 3 ساعت تأخیر داشته باشد، مسافر می‌تواند تا 400 یورو غرامت دریافت کند. چناچه مسافت پرواز بیش از 3500 کیلومتر و مدت زمان تأخیر بین 3 تا 4 ساعت باشد، شرکت باید 300 یورو به هر مسافر غرامت دهد. در پروازهایی با مسافت بیش از 3500 کیلومتر و تأخیر بیش از 4 ساعت نیز، مسافر می‌تواند 600 یورو خسارت از شرکت هواپیمایی دریافت کند.