حمیدرضا عظیمی خبرنگار گروه طرح نو
خشونت؛ این‌بار هم در افغانستان. خشونتی که مانند فقره‌های دیگر، باز هم گریبان یک «زن» را گرفت. زنی به نام «فرخنده». گزارش‌ها از آنچه بر سر این زن آمده، صحنه وحشتناکی را تصویر می‌کند. فیلم‌ها و عکس‌هایی که از وضع او در فضاهای مجازی منتشر شده نیز، حاکی از فاجعه‌ای بزرگ و جنایتی هولناک است که باز هم از آستین افراط مذهبی، بیرون آمده است. نوعی از افراط که سال‌هاست منطقه خاورمیانه را درنوردیده و از بطن آن طالبان، القاعده، النُصره، داعش و... متولد شده است. دو روز مانده به آغاز سال‌نو شمسی، خبری از خبرگزاری‌های افغان، به‌سرعت شرق و غرب عالم را دربر گرفت: دختری 27ساله به‌نام فرخنده، به‌جرم سوزاندن قرآن در شهر کابل به‌طرز فجیعی توسط افراطیون به‌قتل رسید و جسدش به آتش کشیده شد. اتهامی که با اطلاعات کمیسیون حقیقت‌یاب قتل فرخنده، پس از گذشت چند روز مشخص شد، اتهامی بی‌پایه و اساس بوده است. گزارش‌های رسانه‌ای و گفته‌های شاهدان عینی که در صحنه حاضر بوده‌اند، حاکی از این است که فرخنده زجرکش شده و بر اثر شدت جراحات وارده، به قتل رسید.
آغاز تراژدی
ساعت، 3 بعدازظهر را نشان می‌دهد. 27 حوت مصادف با 27اسفند 1393 هجری‌شمسی. مثل تمام کشورهای فارسی‌زبان، مردمان کابل نیز در تدارک سال‌نو هستند. ناگهان در مرکز کابل، مقابل مسجد و زیارتگاهی به‌نام «شاه دو شمشیره»، فردی فریادکنان رهگذران و مردم درون مسجد را به‌موضوعی متوجه می‌سازد. او فریاد می‌زند که زنی قرآن را داخل مسجد آتش زده است. مردان خشمگین از هر طرف سرمی‌رسند. از چهار گوشه مسجد به‌داخل می‌شتابند و زنی که ادعا شده، قرآن را به آتش کشیده است، مورد ضربوشتم قرار می‌دهند. زن عجز و لابه می‌کند. سوگند می‌خورد که چنین اقدامی را انجام نداده است اما مردان خشمگین توجهی نمی‌کنند. هر لحظه به شمار جمعیت افزوده می‌شود. هرکس از راه می‌رسد، سنگی و چوبی برمی‌دارد و زن را می‌نوازد. پلیس برای پراکندن جمعیت اقدام به شلیک هوایی می‌کند و مردان خشمگین از اطراف زن، پراکنده می‌شوند اما دوباره به‌سوی زن حمله می‌آورند. پلیس این‌بار یا مستاصل شده یا به هر دلیل دیگر، اقدامی برای پراکنده‌کردن مردان خشمگین انجام نمی‌دهد. زن با سروصورتی خونین بلند می‌شود و کمک می‌طلبد اما کسی نیست به او یاری برساند! زن می‌میرد. جسم نیمه‌جان (شاید هم جسم بی‌جان) او بارها از ارتفاع یک یا دومتری به پایین پرتاب می‌شود؛ با موتور به‌سوی بستر خشک رودخانه کابل کشیده می‌شود. زن می‌میرد. جسدش در بستر خشک رودخانه کابل توسط مردان خشمگین به آتش کشیده می‌شود. زن می‌میرد. مردان خشمگین برای گُر گرفتن آتش، لباس‌های خود را روی آتش افروخته برای سوزاندن جسد «فرخنده» می‌اندازند و زن، می‌میرد.این جزییات همه در فیلم‌های موجود از ضربوشتم، کشتن و سوزاندن فرخنده در فضای مجازی منتشر شده است.
داغ دوباره
کشته‌شدن فرخنده به اتهام سوزاندن قرآن (هرچند بنا به اطلاعات منتشر شده توسط کمیسیون حقیقت‌یاب اکنون ثابت شده اتهامی بی‌اساس بوده و اثری از سوزاندن قرآن در محل مورد ادعا، یافت نشده است) آن‌طور که برخی از اهالی کابل ادعا کرده‌اند، نشان داد افراط چگونه می‌تواند مانعی برای عقلانیت باشد و رفتارهای تند را در پی داشته باشد. فرخنده کشته شد اما مطابق گزارش‌هایی که در رسانه‌های محلی و بین‌المللی منتشر شده است، رویه‌‌ای که توسط برخی مسئولان و دستگاه‌های امنیتی افغان اتخاذ شد، داغ از دست دادن فرخنده را برای خانواده‌اش دوچندان کرده است. پدر فرخنده در روز مرگ او اعلام کرده بود که دخترش بیماری روانی دارد اما بعد از آن مشخص شد، مقامات امنیتی و پلیس او را مجبور کرده بودند که به رسانه‌ها بگوید دخترش بیماری روانی داشته است.به گزارش منابع افغان، سیمین حسن‌زاده معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، حشمت استانکزی سخنگوی پلیس کابل و محمد ایاز نیازی که به‌عنوان یکی از مبلغان دینی نسل‌نو در افغانستان شناخته می‌شود، از این اقدام مردان خشمگین حمایت کردند اما موج اعتراضات مردمی در شهرهای مختلف افغانستان آنها را مجبور کرد تا از مردم عذرخواهی کنند.
افغانستان در اعتراض
درست بعد از آن‌که فرخنده در روز 27 حوت(اسفند) کشته و جسدش به آتش کشیده شد، انتشار فیلم‌های صحنه جنایت در فضای مجازی، موجی از اعتراضات را در جامعه افغان به‌راه انداخت. این جنایت، دو روز مانده به آغاز سال‌نو، در پایتخت افغانستان صورت گرفت اما دیری نگذشت که مردم در شهرهای مختلف افغانستان اعتراض خود را به این قتل نشان دادند. مردم در فضای مجازی و در گفت‌وگوهای خود با رسانه‌های بین‌المللی، از روند موجود در افغانستان ابراز انزجار کردند و از مراکز ذیمدخل خواستند جلوی نفوذ «ملاهای تعویذنویس» یا همان دعانویس‌ها را در افغانستان بگیرند. در یک راهپیمایی اعتراضی که توسط نهادهای مدنی در کابل تدارک دیده شده بود و توسط رسانه‌های بین‌المللی نیز انعکاس یافت، مردم در اعتراض به این جنایت فریاد می‌زدند: «حمایت از جنایت، جنایت است جنایت»، «عدالت‌عدالت»، «ما همه فرخنده‌ایم»، «جهالت‌جهالت دشمن‌انسانیت» و...
افراد تجمع‌کننده در پایان با صدور قطعنامه خواستار برکناری مسئولان امنیتی شدند که در روز کشته‌شدن فرخنده خانواده او را مجبور کرده بودند به رسانه‌ها بگویند «فرخنده» از 16 سالگی دچار بیماری روانی بوده است.کابل، هرات، بلخ و دیگر شهرهای بزرگ افغانستان طی روزهای پس از کشته‌شدن «فرخنده» تا امروز، هر از گاهی به صحنه اعتراضات مردمی علیه آنچه به‌عنوان افراط‌مذهبی نام گرفته، تبدیل شده است. پیش از این نیز خشونت علیه زنان به بهانه‌های مذهبی، در افغانستان نمونه‌های فراوانی داشته و برخی از فعالان حقوق زنان معتقدند، تا بساط برخی از افراط‌گری‌ها در افغانستان برچیده نشود، این قبیل موضوعات ادامه خواهد داشت. معروف‌ترین نمونه از خشونت علیه زنان مربوط به دختری 18ساله است که در پی اجبار به ازدواج با یکی از اعضای طالبان از خانه فرار کرده بود و پس از دستگیری با حکم دادگاه طالبان، گوش و بینی‌اش بریده شد. در فقره مربوط به کشته‌شدن فرخنده نیز غیر از حضور یکی از ملاهای تعویذنویس، حضور یکی از افراطیون عرب به نام «اجمل لطف» تأیید شده است. بنا به گزارش منابع رسمی، در روز کشته‌شدن «فرخنده»، مردان خشمگین به سرکردگی یک پسر جوان به‌نام «اجمل لطف» پس از کشته‌شدن فرخنده، با خودرو از روی جسد او رد شده‌اند و پس از دقایقی جسد او را در بستر خشک رودخانه کابل به آتش کشیده‌اند. تصاویر منتشر شده از این ماجرا نشان می‌دهد که مردان خشمگین، لباس‌های خود را برای شعله‌ور شدن هرچه بیشتر آتش روی جسد فرخنده می‌اندازند.
یافته‌های کمیسیون حقیقت‌یاب
کشتن و سوزاندن فرخنده، موجی از اعتراضات علیه افراطیون را در افغانستان به‌راه انداخت. حالا پس از گذشت چند روز از کشته‌شدن این زن افغان، مسئولان دولتی و امنیتی در افغانستان مجبور شده‌اند اقداماتی را برای شناسایی و مجازات عاملان این جنایت انجام دهند. دولت افغانستان اعلام کرده است که اقداماتی را برای کاهش نفوذ «ملاهای تعویذنویس» در مناطق مختلف این کشور انجام خواهد داد. برای دستگیری و شناسایی عاملان این جنایت نیز غیر از اقدامات منابع امنیتی، کمیسیون حقیقت‌یاب در افغانستان تشکیل شده است. یافته‌های این کمیسیون درباره کشته‌شدن فرخنده نشان می‌دهد که شمار زیادی از افراد دخیل در پرونده کشته‌شدن فرخنده فرار کرده‌اند.اقدامات اخیر و دامنه اعتراضات افغان‌ها درباره کشته‌شدن «فرخنده» بخش‌های مختلف جامعه افغان را مجبور به موضع‌گیری علیه این اقدام کرده است. افراد بانفوذ مذهبی و حتی طالبان نیز این اقدام را محکوم کرده‌اند. «مولوی بلوچ» از روحانیون شناخته‌شده کابل، از نهادهای امنیتی خواسته است تا افرادی را که به‌طور مستقیم در کشته‌شدن فرخنده دست داشته‌اند یا مردم را تحریک کرده‌اند و اکنون فراری‌اند، بازداشت کنند. او از مردم نیز خواست که در صورت شناسایی این افراد با نهادهای امنیتی همکاری کرده و آنان را به دست قانون بسپارند.«بلوچ» بر این نکته نیز تأکید کرده است که علمای دینی در کشته‌شدن فرخنده و برانگیختن احساسات مردم هیچ سهمی نداشته و در زمان کشته‌شدن فرخنده نیز حضور نداشته‌اند.
«فوزیه کوفی»، عضو مجلس نمایند‌گان و یکی از اعضای کمیسیون حقیقت‌یاب درباره کشته‌شدن «فرخنده» در نشست خبری خود، «فرهنگ معافیت» در سال‌های گذشته را دلیل اتفاق چنین رویدادهایی دانسته و گفته است: ارگان‌های عدلی و قضایی در محاکمه و مجازات عاملان قتل فرخنده جدی هستند و کمیسیون نیز تا پایان ماجرا آن را پیگیری خواهد کرد.گزارش‌ها از افغانستان نشان می‌دهد، نیروهای امنیتی پس از واکنش‌ها و اعتراض‌های شدید به این قتل هولناک، ۴۸تن را در پیوند به این رویداد بازداشت کرده‌اند و پرونده آنان نیز به‌خاطر پیگیری به دادستانی کل فرستاده شده‌است.