«سین مثل سودابه»
اولین رمان پلیسی فارسی
در سال 1393 منتشر شد
اهمیت این اثر که «کاوه میرعباسی» آن را به نگارش درآورده قبل از هرچیز، در این است که به استناد نگاه اغلب منتقدان، اولین رمان پلیسی فارسی است که نوشته شده. «سین مثل سودابه» را نشر «افق» منتشر کرده است. این اثر که گام نخست از یک هفتگانه در ژانر کارآگاهی است، بیشتر مولفه‌های ادبیات پلیسی را رعایت و در حوزه فرم خود نیز رویکردهای ساختارشکنانه‌‌ای همچون بینامتنیت را ایجاد کرده است. میرعباسی قبل از این دو رمان دیگر را که البته نخست به صورت پاورقی منتشر شده بودند روانه بازار کرده بود. با این حال نویسنده این کتاب را بیشتر به عنوان مترجم می‌شناسند، چرا که در 40سال گذشته ترجمه‌های گوناگونی از برترین نویسندگان ادبیات داستانی همچون گارسیا مارکز، خورخه لوئیس بورخس و اکتاویو پاز و ریموند چندلر را به فارسی برگردانده بود.
«از همان راهی که آمدی برگرد»
دومین رمان و چهارمین کتاب فرشته نوبخت
رمان تمی اجتماعی دارد، تم اجتماعی رویکردی است که در بسیاری از داستان‌ها و رمان‌هایی که در سال 1393 منتشر شدند، دیده می‌شود. البته روایت «فرشته نوبخت»، این نویسنده جوان و کاربلد هم‌روزگارمان، توانسته بود اغلب مولفه‌های ادبیات داستانی را رعایت کند. او در این اثر که «نشر چشمه» آن را منتشر کرد، توانسته است، با نگاهی دقیق و ظریف وضع اجتماعی پیرامونش را به تصویر بکشد. داستانی با چهار راوی که حول محور یک داستان که هسته اصلی رمان است،
هر کدام داستان خودشان را روایت می‌کنند و درنهایت داستان‌های تودرتویی در دل داستان اصلی روایت می‌شود. در واقع تمرکز داستان اصلی حول محور شخصیتی به نام «شیوا» است؛ دختری که در پرورشگاه بزرگ شده و حالا آمده تا برای خودش زندگی کند، شغلی به دست بیاورد و جایگاهی پیدا کند اما آشنایی او با یکی از شخصیت‌های دیگر رمان سبب می‌شود که مسیر زندگی‌اش تغییر کند و در قهقرایی بی‌پایان فرو برود.
بلقیس سلیمانی و «سگسالی»
روایتی در دهه 1360 خورشیدی
اثر داستانی سلیمانی، قصه‌ای واقعـی براساس وقایعی در دهه 60 در خراسان جنوبی روایت شده است. این داستان بلند را هم «نشر چشمه» به پیشخوان کتاب ایران آورد. بلقیس سلیمانی، داستان‌نویس و منتقد ادبی و پژوهشگر معاصر ایرانی است. کتاب‌های «بازی آخر بان» «بازی عروس و داماد» و «خاله‌بازی» او همگی بیش از پنج بار تجدید چاپ شده‌اند. سلیمانی را می‌توان یکی از نویسندگان زن شناختهشده و پرکار و البته کاربلد داستان معاصر ایران دانست. او شیوه ویژه‌ای در روایات و شخصیت‌پردازی داستانش دارد که نمونه شاخصی از داستان‌نویسی شخصی‌اش را منجر شده است. در بخشی از «سگسالی» او آمده است: اگر شرایط عادی بود، حالا عروسی هم کرده بودند و اصلا چه‌بسا الان بچه هم داشتند، چرا نباید صنم از وضعش باخبر می‌شد؟ حق داشت بفهمد. حدود 6 ماه پیش حسینعلی رفته بود تهران، دادالله گفته بود همه پیله کرده‌اند چرا این‌قدر بی‌خیال است، چرا نمی‌رود سر و گوشی آب بدهد. نکند از او خبر دارد.
«سنج و صنوبر» کتابی که آنچنان دیده نشد
اما داستانی کاملا ایرانی بود
«سنج و صنوبر» که «انتشارات ققنوس» آن را به چاپ رساند، از سوی منتقدان به شدت ستوده شد. اگرچه شاید آن‌گونه که انتظار می‌رفت، مخاطب داستان ایرانی به آن اقبال چندانی نداشت اما در برجستگی اثر و کار‌نویسش نویسنده‌اش همین بس که اغلب نقدهای نوشته شده روی این داستان، آن را یک داستان تمام‌عیار خواندند. مهناز کریمی، نویسنده و روزنامه‌نگاری است که نثر پیراسته و شخصیت‌پردازی دقیق از مهم‌ترین ویژگی‌های آثار اوست. شناخت کریمی از رویدادهای سیاسی و آداب و رسوم سرزمینش همراه با تسلطش بر تکنیک‌های روایت از آثار او آینه‌ای می‌سازد، ژرف و تأمل‌برانگیز از ماجراهای پیدا و پنهان مردمان و سرزمین پررمز و راز ایران. قصه «سنج و صنوبر» براساس زندگی زنی ميانسال به نام «آفاق» شکل می‌گيرد که بعد از سال‌ها زندگی در خارج از کشور برای ديدار از زادگاهش (در حوالی کاشان) به ايران
بر می‌گردد. آفاق در مواجهه با نشانه‌هايی از گذشته به مرور خاطرات گذشته می‌پردازد. طرح اصلی رمان در اين بخش شکل می‌گيرد.
«مثل کسی که از یادم می‌رود»
سیاوش گلشیری در تلاقی با اجتماعیات
مجموعه داستان «مثل کسی که از یادم می‌رود» اثر سیاوش گلشیری که دومین اثر منتشرشده از سوی او در «نشر روزنه»
به شمار می‌رود، کتاب موفقی بود.
سیاوش گلشیری که پیش از این کتاب، «تمام بندها را بریده‌ام» را منتشر کرده بود و در این کتاب به‌شدت داستانی خود که همچنان از رویکردهای نویسش سینمایی که خاص ادبیات گلشیری است سود می‌برد، توانست بسیار موفق ظاهر شود. این مجموعه مشتمل بر هشت داستان کوتاه است که به‌زعم نویسنده اثر در کنار دغدغه قصه‌گویی، تلاشی است جهت جست‌وجوی فرم و زبان متناسب با هر داستان. این مجموعه‌داستان در روزهای نخست پخش و توزیع جزو پرفروش‌های داستان ایرانی در بازار نشر
ارزیابی شد.
«فیل‌ها»ی شاهرخ گیوا
رمانی که باید خوانده شود
رمان، ماجرای یک آدم منزوی است که دنیای محدودی دارد و یکی از دغدغه‌های زندگی‌اش، جمع کردن اسکناس‌هایی است که مردم روی آنها چیزهایی نوشته‌اند و این جمله‌ها ما را به دغدغه‌های این آدم می‌برد و شاهد تحولی در او هستیم. فيروز ، مرد چاق ميانسالي است كه به تنهايي زندگي مي‌كند. او انساني منزوي است كه مشغله‌اي ندارد جز جمع كردن اسكناس‌هايي خاص. درواقع او يك كلكسيونر اسكناس است اما فقط اسكناس‌هايي را جمع مي‌كند كه مردم روي آنها جملاتي در مورد اندوه يا شادي‌هايشان نوشته‌اند. شاهرخ گيوا، پیش از این رمان که نشر «ققنوس» آن را منتشر کرده است، رمان‌هاي «موناليزاي منتشر»، «اندوه موناليزا و مسيح»، «سين، فنجان قهوه» و «سيگار نيم‌سوخته» را نوشته است. او را می‌توان یکی از جوا‌نان پرکار رما‌ن‌نویسی ایران خطاب کرد.
گلی ترقی با «اتفاق» آمد
نویسنده‌ای زیر ذره‌بین منتقدان
گلي ترقي، نويسنده مطرح و صاحب سبك معاصر است. نخستين مجموعه داستانش به نام «من هم چه‌گوارا هستم» در ۱۳۴۸ توسط انتشارات مرواريد منتشر شد. پس از انقلاب، يكي از داستان‌هايش به نام «بزرگ‌بانوي روح من» به فرانسه ترجمه شد. در ۱۹۸۵ اين داستان به عنوان بهترين قصه سال در فرانسه برگزيده شد. در نخستين داستان‌هاي گلي ترقي، شخصيت آدم‌ها نااميد، ناتوان و منزوي‌اند. ترقي پس از سال ۱۳۵۷ داستان‌هاي تأمل‌برانگيزي مانند «بزرگ بانوي روح من»، «اتوبوس شميران» و «خانه‌اي در آسمان» را نوشته است كه نمونه‌هاي برجسته ادبيات داستاني معاصر ايران هستند. ازجمله كتاب‌هاي او مي‌توان از «خواب زمستاني»، «من هم چه‌گوارا هستم»، «خاطرات پراكنده» و... نام برد. ترقی را یکی از ستون‌های برجسته داستان کوتاه معاصر ایران معرفی می‌کنند. رمان «اتفاق» او پس از 2 سال توقیف به همت «نشر نیلوفر» روانه
بازار شد.
لیلا صادقی و نویسندگی خلاق
«پریدن به روایت رنگ» کتابی که از روی جلد
آغاز می‌شود
حمید باقری یکی از منتقدانی که روی کتاب نقد نوشته است، در جایی می‌نویسد: «این داستان صحبت از رنگ‌پریدگی می‌کند، رنگ‌پریدن و بی‌رنگ شدن از طرح روی جلد خود را به رخ می‌‌کشد. پرده‌ای از ملاقات فرهاد و شیرین، شیرین، فرهاد را نگاه نمی‌کند و فرهاد سرشار از نگاه شیرین است. شیرین نگران بازگشت خسرو است؟ در داستان نظامی، فرهاد قربانی است، قربانی عشق و دروغ و دسیسه، درست مانند سهراب و سیاوش و اسفندیار و... شیرین هم قربانی است. قربانی عشق خود به خسرو.» لیلا صادقی را باید یک شاعر و نویسنده و پژوهشگر ادبی متفاوت دانست، او از معدود افرادی است که دست به نوشتن مقاله‌هایی آکادمیک و بلند در حوزه ادبیات می‌زند. داستان بلند او که نشر «خوارزمی» آن را به چاپ رسانده، مانند دیگر آثارش، رویکردی ساختارمحور، زبان‌بنیاد و شالوده‌شکن دارد، در عین این‌که مولفه‌های کلاسیسمی ادبیات را نیز نادیده نمی‌گیرد.
«روضه نوح» صدای رسای حسن محمودی
در رمان حالِ حاضر ایران
«روضه نوح» حسن محمودی را بسیاری تحسین کردند. از منتقدان تا مخاطبان رمان فارسی، انبوه نقدها و گفت‌وگوها با او از اهمیت این کتاب سخن می‌گویند. رمان داستان نوح، پسر نوجوانی است که رتبه اول کنکور را کسب کرده اما ناگهان به جبهه می‌رود و حوادثی شگفت برای او پیش می‌آید و سرانجام به شهادت می‌رسد. گرچه ساکنان دیار نوح درباره‌اش بسیار سخن می‌گویند، ولی گویا هیچ‌کس راز او را نمی‌داند، جز حوا که در نامه‌ای رنگ و رو رفته حقایقی را درباره‌اش کشف می‌کند، ولی همه را در دل نگه می‌دارد. مانی با ریتمی شتابزده و تعلیق‌های طولانی؛ تعلیق‌هایی به اندازه تمام دویست و خورده‌ای صفحه کتاب. شخصیت‌ها و ماجراهای این کتاب هم واقعی هستند و هم نه. گویا محمودی قطعه‌های شنیده و دیده شده از دوران جنگ را کنار هم گذاشته تا خیالی هم‌پایه واقعیت را بنویسد. این رمان که می‌توان آن را اولین اثر حرفه ای نویسنده‌اش دانست، به وسیله نشر «ثالث» روانه بازار شده است. اثری که نشان داد، حسن محمودی تسلط دقیقی بر کلمه و قصه‌پردازی دارد.
«عادت‌های صبحگاهی»
و آسیه نظام شهیدی
نظامشهیدی، داستان‌نويسي اهل مشهد است. او با اينكه داستان‌نويسي را دير شروع كرده اما در داستان‌های خود موفق بوده است. نثر سالم، دغدغه‌مندي و پختگي در پرورش داستان‌ها برخی از ويژگی‌های مثبت آثار اويند. ازجمله آثار او: «حدیقه‌الحقیقه»، مجموعه داستان «تمساح بودایی نیوزیلندی من» و مجموعه داستان «آقای فرماندار» هستند. اکثر داستان‌های نظامشهیدی در فرم‌های مختلفی هستند و تا حدودی در نوشتن آنها، تجربه‌‌گرایی شده است. این اثر او که به‌وسیله انتشارات «افراز» منتشر شده است و در حوزه داستان‌های کوتاه فارسی قرن 14 به شمار می‌رود؛ در بر گیرنده داستان‌هایی با عنوان «آداب سوگواری»، «جمعه خوش»، «عادت‌های صبحگاهی»، «معاشرت با دزدان»، «زمستانی دیگر»، «آن بالاها»، «یک روز قشنگ آفتابی»، «آگاهی نادره» و «شما سنایی را دوست دارید؟» است. در پشت جلد این کتاب از زبان آسیه نظامشهیدی آمده است: «نوشتن، مثل عادت‌های زندگی، غرامت و پاداشی دارد. غرامت آن ساختن آدم‌ها و خانه‌هایی خیالی با کلمات است که تنها یکی آن را می‌بیند و پاداش آن همدلی و همراه شدن دیگران است در تماشای این دورنمای خیالی.
سه کتاب در انتهای سال
«چال» علی دهقان
داستان دیرهنگامی از روزگار پرمشقت
نشر «پیدایش» با چاپ این داستان بلند از علی دهقان، روزنامه‌نگار شناخته شده. قبل از هر چیز به فضای ادبیاتی که روایتی از مردمان زحمتکش و کم‌درآمد را به دست می‌دهند، نفسی تازه دمید. ورود پسربچه‌ای ۱۴ ساله را به بازار کار روایت می‌کند که به دلیل اخراج پدرش که راننده شرکت واحد تهران بوده، مجبور به رها کردن مدرسه و کار در یک مغازه مکانیکی شده است. روابط استاد- شاگردی راوی و 2 شاگرد دیگر مغازه مکانیکی با «آقا ولی» استادکار این مغازه، محور اصلی داستان است اما روایت‌های موازی در بطن این داستان بلند جریان دارد که آن را شایسته عنوان «داستان کارگری» می‌کند. ازجمله این روایت‌های در سایه، داستان پدر راوی است که به دلیل اعتراضات صنفی شغلش را از دست داده، «زخم برداشته» و اینک از سر اجبار معاش، فرزندش را روانه بازار کار کرده است. علی دهقان با این اولین داستان بلند خود به جد نشان داده است که در درک و تشخیص جهان پیرامون ما خاطره و قلمی قدرتمند دارد.
«دیوار» علیرضا غلامی
رمانی خواندنی و تامل‌برانگیز
در انتهای سال 1393، انتشارات «مروارید» رمانی از علیرضا غلامی روزنامه‌نگار کاربلد و شناختهشده ادبی منتشر کرد که فرصت چندانی به بهانه توالی‌اش با انتهای سال برای نقد ظریف و دقیق آن دست نداد. با این حال، همین که این اثر روانه بازار کتاب شد، نگاه‌های مختلفی را به خود معطوف کرد. «دیوار» نخستین رمان غلامی است و در پشت جلد آن نوشته شده که او در رمانش زندگی انسانی را روایت می‌کند که در یک موقعیتِ داستانی همه آنچه را در اطرافش هست با جزییات می‌بیند، می‌شنود و فقط روایت‌شان می‌کند. غلامی نثری روان، خوش‌خوان و فضاسازی‌هایی به شدت تاثیرگذار دارد، او در تصویرپردازی و حس‌آمیزی در این اثر به‌شدت عالی ظاهر شده است.
«پایان خوش ناتمام»
کاوه میرعباسی در روزهای آخر سال
درست زمانی که تنها چند روز به پایان سال 1393 مانده، نشر «ثالث» یک رمنس خاص را از کاوه میرعباسی منتشر کرد. برخلاف رمان پلیسی میرعباسی که نظرگاه‌های مختلفی را در نقد ساختاری و درونمایه‌ای داشت، این اثر او تنها یک رمان به مفهوم رمنس است که بار دیگر تسلط نویسنده بر ادبیات داستانی را به نمایش می‌گذارد.