گروه حوادث | جشن باستانی هر‌سال ایران را شبیه به میدان جنگ می‌کند. همیشه از روزها و هفته‌ها قبل از آخرین سه‌شنبه‌سال صدای ترقه و نارنجک‌های دست‌ساز در خیابان وحشت به راه می‌اندازد. امنیت خیلی از شهروندان به خطر می‌افتد و با این حال برگزاری این جشن سالانه به این شیوه و به شکلی افسارگسیخته، تکراری پایان‌ناپذیر دارد. هر‌سال حجم زیادی كيلوها ترقه و فشفشه همراه با اعصاب مردم دود می‌شود و به هوا می‌رود و اینگونه به استقبال «نوروز» می‌رویم.
آتش‌افروزی و برگزاری آیین‌های سنتی در آخرین سه‌شنبه سال کم‌کم به دست فراموشی سپرده شده؛ حالا ترقه، دینامیت، بمبک و کپسول ... چهارشنبهسوری را به سمتی دیگر هدایت می‌کند، به سمت سنت‌شکنی. صدای ترکیدن ترقه‌ها و بمبک‌ها برای هر رهگذر خیابان، آزاردهنده است و با این حال ترقه‌بازهای هنجارشکن، همزمان با قدم زدن روی اعصاب شهروندان به پیشواز آخرین سه‌شنبه‌سال می‌روند. هر‌سال دریغ از پارسال؛ استفاده از ابزارهای آزاردهنده برای ترساندن مردم کوچه و خیابان به راستی رفتاری عجیب! و باورنکردنی است که خیلی‌ها از ماه‌ها قبل، کارگاه ساخت لوازم چهارشنبه سوری راه می‌اندازند و در ازای این تجارت شیمیایی وحشت و خطر را به مردمان شهر می‌فروشند. با این حال در چند‌سال اخیر انواع و اقسام مواد محترقه و وسايل آتش‌بازي چيني هم راهش را به آیین سنتی ایرانیان باز کرده و مثل اجناس دیگر چینی، بازار را قبضه کرده است.
چهارشنبه سوزی
وقتی با صدای انفجار‌های ریز و درشت بند دلت پاره می‌شود، دور از ذهن نیست که لا به لای این همه شوخی‌های جدی، قربانی شوی.خیلی‌ها به دلیل بازی‌های خطرناک با مواد محترقه، بستری می‌شوند و عیدشان را در بیمارستان می‌گذرانند یا به کام مرگ فرو می‌روند و اصلا‌سال جدیدی برایشان نمی‌ماند. سال‌هاست که می‌شنویم انفجار مواد محترقه زنان و مردان را با درصد‌های سوختگی شدید راهی بیمارستان کرده یا زن بارداری به علت وحشت از صدای ترکیدن ترقه و بمبک فرزندش را از دست داده است. با این حال انگار گوش بدهکاری وجود ندارد و ما فقط مرگ را از آن همسایه‌مان می‌دانیم.
تهران در صدر حوادث چهارشنبه سوری
با اینکه استفاده از مواد محترقه‌ای که به تشخیص وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح خطرساز نیست در چهارشنبهسوری مجاز اعلام شده است اما آمار حوادث مرتبط با چهارشنبهسوری روی دیگر شهر را نشان می‌دهد. علیرضا مغیثی رئیس گروه پیشگیری از سوانح و حوادث مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر در رابطه با آمار مصدومان چهارشنبه سوری‌سال 92 گفت: «بر اساس آمار موجود در حوزه معاونت‌هاي بهداشتي دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور تعداد مصدومان چهارشنبه سوري‌سال گذشته 2700 نفر برآورد شده که اين رقم در مقايسه با سال 91 رشدی35درصدی داشته است. آسيب‌هاي منتسب به چهارشنبه‌سوري در طي سال‌هاي اخير روند صعودي داشته و از سال 1387ميزان رشد آن 2.5 برابر بوده است.
در ميان استان‌ها، استان تهران رتبه اول را از نظر تعداد حادثه‌ديدگان داشته و رقم آن به 740 مورد گزارش شده است. به عبارتي 28درصد كل موارد ثبت شده مصدومان چهارشنبهسوری در كل كشور مربوط به استان تهران است.»
تمهیدات پلیس و سازمان آتش‌نشانی
در پایتخت
در حالی که هر‌سال صداها مهیب‌تر و بر تعداد آسیب‌دیدگان حوادث شب چهارشنبهسوری افزوده می‌شود نیروهای پلیس و سازمان آتش‌نشانی تدبیرهای بیشتری برای کنترل شهروندان و برگزاری ایمن‌تر این مراسم به کار بسته‌اند. سردار حسین ساجدی‌نیا رئیس پلیس تهران درخصوص تدابیر پلیس در چهارشنبهسوری گفت: «برای سه‌شنبه آخر‌سال تمهیدات لازم اتخاذشده و امیدواریم امسال هم شاهد کاهش مصدومان و مجروحان حوادث سه‌شنبه آخر‌سال باشیم. پلیس امسال هم در این روز حضور ویژه خواهد داشت، مردم باید در سه‌شنبه آخر‌سال پلیس را در کنار خود ببینند و اگر ما با هنجارشکنان و خاطیان در این روز برخورد می‌کنیم، این برخورد ما به درخواست مردم و برای حفظ امنیت و آرامش خودشان است. امسال نیز مراسم سه‌شنبه آخر‌سال در پایتخت به شکل کوچه‌محور و مقابل در منازل است.»
سعید شریف‌زاده مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران هم درخصوص تمهیدات این سازمان در سه‌شنبه آخر‌سال گفت: «هزار اکیپ عملیاتی برای ایجاد ایمنی پیش‌بینی شده است، و همچنین آتش‌نشانان داوطلب با مشارکت شهرداران نواحی در 250 تیم و با در اختیار داشتن کپسول در محل‌های تعیین شده مستقر خواهند شد که در این زمینه اکیپهای پاسخگویی 3 برابر شده تا در صورت وقوع حادثه‌ای پاسخگوی شهروندان باشند. همچنین همه 116 ایستگاه آتش‌نشانی هم در سطح پایتخت به حالت آماده‌باش خواهند بود تا حوادث را به حداقل برسانیم.»
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران با بیان اینکه جلسات هماهنگی با قرارگاه ثارالله جهت مشارکت پلیس، آتش‌نشانی و بسیج برگزار شده است، اظهار کرد: «طی جلسات متعدد، مقرر شد تمامی ارگان‌ها با هم مشارکت داشته باشند تا حوادث سه‌شنبه آخر سال به حداقل برسد و همچنین در همین راستا 120 تیم موتوری آتش‌نشانی به صورت سیار و ثابت در سطح شهر گشتزنی خواهند داشت و 101 دستگاه خودروی سنگین در محل‌های شلوغ و حادثه‌خیز مستقر می‌شوند. این درحالی است که هیچ‌کدام از دستگاه‌ها قصد جلوگیری از شادی مردم را ندارند و ما فقط تلاش می‌کنیم اتفاق ناخوشایندی برای مردم نیفتد.»
اوج هیجانات در نسل جدید
در مراسم چهارشنبهسوری نسل جديد از سنت‌هاي قاشقزنی، پريدن از روی آتش و خیلی از آیینهاي جذاب و باستانی خبری نيست. نسل امروز انگار عزم جنگ دارند و در اين بازی هرچه صدا مهيب‌تر باشد و مردم از ترس زهره ترک‌تر شوند انگارهيجانش هم بيشتر است. دکتر سعید خراط‌ها آسیب‌شناس و مدرس دانشگاه معتقد است جشن‌هايی مانند چهارشنبهسوری فرصتی برای تخليه‌انرژی و واكنشی به بايدها و نبايدهاست و در این رابطه به «شهروند» گفت: «تعاملی بین مراسم و جامعه وجود دارد که یکدیگر را کنترل می‌کنند و بر هم اثر می‌گذارند، مثل نوروز که اثر نفی خشونت بر جامعه می‌گذارد. وقتی جشن‌ها با ابزارهای جدید در آمیخته می‌شوند درواقع از شرایط جامعه رنگ و رو می‌گیرند. جامعه‌ای که به دلیل مسائل اقتصادی و معیشتی عصبانی است خشونت را در مراسم‌هایی که فرصت ابراز شرایط را می‌دهد در افراد به‌خصوص نسل جدید ایجاد می‌کند. به همین دلیل بسیاری از مردم به جای شادی و اجرای آیین سنتی و زیبای چهارشنبهسوری دست به تخلیه تنش‌های انباشته شده در فرصت به دست آمده، می‌زنند. گسترش اعتراضات اجتماعی یکی از عوامل تأثیرگذار به نحوه برگزاری سه‌شنبه‌های پایانی‌سال است به این معنی که اعتراضات اجتماعی مراسم‌ها را به تجلیگاه اعتراض تبدیل می‌کند و اینگونه مراسم دیرینه ایرانی‌ها خاستگاه تجلی خشونت، فقر، آزار، مصرف موادمخدر (که در جامعه موج می‌زند) می‌شود. نسل جدید مراسم‌ها را ابزاری می‌دانند تا خواسته‌های بنیادین‌شان را در سطح گسترده مطرح کنند.»
آماده‌باش بیمارستان مرجع سوختگی
بیمارستان مرجع سوختگی آمادگی خود را برای پذیرش مصدومان سوختگی حوادث چهارشنبهسوری از ساعت 12 روز سه‌شنبه اعلام کرد. پرویز نمازی مدیر پرستاری بیمارستان سوختگی با بیان اینکه سال گذشته 70 نفر فقط در شب چهارشنبه سوری به بیمارستان سوختگی مطهری تهران ارجاع داده شدند که مصدومیت 8 نفر آنان منجر به قطع عضو شد، گفت: اغلب مصدومان در گروه سنی 14 تا 25سال قرار داشتند و مصدومان جراحت‌های چشمی نیز به بیمارستان‌های چشم پزشکی ارجاع داده شدند. همچنین اغلب مصدومان مردان و بخش عمده‌ای نیز از رهگذران بودند. این درحالی بود که بسیاری از قربانیان مواد محترقه، خود را در استفاده از مواد، ماهر می‌دانستند اما سر از بیمارستان در آوردند.
این در حالی است که یک فوق‌تخصص سوختگی می گوید: ۸۰ درصد قربانیان هیچ نقشی در حادثه ندارند. ضمن اینکه متاسفانه الگوی جامعه در حال تغییر است، یعنی در گذشته درصد حوادث شب چهارشنبهسوری برای دختران بسیار کم بود ولی اکنون دختران نیز درصد بالایی را پیدا کردند، یعنی حوادث چهارشنبهسوری فقط برای پسران نیست، بلکه دختران نیز درگیر می‌شوند. وی افزود:در بروز حوادث سوختگی 3 دسته از افراد آسیب می‌بینند که شامل تولیدکنندگان مواد محترقه، استفاده‌کنندگان و ناظران و تماشاچیان می‌شود که مطالعات ثابت کرده است که تولیدکنندگان این مواد که از آسیب دیگران کسب درآمد می‌کنند، تنها 3 درصد دچار عارضه می‌شوند.استفاده‌کنندگان مواد محترقه یعنی کسانی که آتش روشن می‌کنند، مواد محترقه را در دست می‌گیرند یا آن را پرتاب می‌کنند، تنها 17 درصد دچار سانحه می‌شوند و 80 درصد باقی‌مانده حوادث را افرادی تشکیل می‌دهند که تنها برای تماشا آمده‌اند تا بدانند که چه خبر است.
سوختگی‌های سطحی خطر اول
معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و
آموزش پزشکی، سوختگی‌های سطحی ناشی از برخورد مواد آتش‌زا به نقاط خاص بدن افراد را اولین خطر چهارشنبهسوری اعلام کرد و گفت: سوختگی‌های سطحی، نیمه‌عمیق و عمیق (سوختگی‌های درجه یک، دو و سه) مهم‌ترین و بیشترین درصد حوادث در چهارشنبهسوری را مخصوصا برای کودکان، نوجوانان و جوانان، به وجود می‌آورند.
مهم‌ترین اقدامات در مواجهه با سوختگی‌ها این است که افراد ابتدا باید محل سوختگی را با آب سرد و تمیز و به مدت حداقل 10 دقیقه بشویند.
سیاری، اقدامات بعدی در مواجهه با سوختگی‌های چهارشنبهسوری را چنین تشریح کرد: «خارج کردن آرام لباس افرادی که دچار سوختگی شده‌اند، پرهیز از ترکاندن تاول‌ها و پوشاندن آنها با باند استریل است. آسیب‌دیدگی‌های چشمی نیز جزو مهم‌ترین آسیب‌دیدگی‌های چهارشنبهسوری است که منجر به نابینایی افراد نیز می‌شود. در صورتی که چشم فردی آسیب ببیند، نباید چشم و پلک را با دست بمالند بلکه فقط باید با آب شست‌وشو داده و در اولین فرصت مصدوم را به اورژانس و بیمارستان منتقل کنند.» معاون بهداشت وزیر بهداشت با اشاره به خطر ترکیب مواد منفجره با اکسیژن و کربن گفت: «در اینگونه مواد از ترکیباتی همچون نیترات، کلرات و آرسنیک استفاده می‌شود که ترکیب آنها با اکسیژن و کربن موجب مخاطرات خونی و تنفسی در افراد می‌شود و برای نوجوانان و جوانان بسیار خطرآفرین است.» افرادی که تمایل به برپا ساختن آتش دارند نیز باید حتی‌الامکان در پارک‌ها و میادین بزرگ و فضاهای بازی که شهرداری‌ها برای این کار در نظر گرفته‌اند به این کار مبادرت کنند تا از آسیب رسیدن به هموطنان در ایام منتهی به سال جدید و نوروز بیش از پیش خودداری شود.
سلام بر همه چهار‌شنبه‌سوری‌های آینده
حالا دیگر همه روزهایی را که به پیشواز سه‌شنبه پایانی امسال رفته بودیم، پشت سر گذاشته‌ایم و حداکثر 24ساعت دیگر، این مراسم پایان خواهد گرفت. ترقه‌ها و بمبک‌ها یکی پس از دیگری منفجر می‌شوند، صدای آژیر دزدگیر خودروهای پارک‌شده در گوش زنگ می‌زند، زنی وحشت‌زده از مهلکه می‌گریزد، دخترک دانش‌آموز کوله پشتی‌اش را بغل کرده و به سرعت از کنار ترقه‌بازها عبور می‌کند تا زودتر به خانه‌شان برسد، پیرمردی آن طرف‌تر درحال نصیحت است، خودروها در ترافیک پشت به پشت هم چسبیده‌اند و همزمان با همه این تصویرها صدای انفجار نارنجک و ترقه در اعصاب مردم دود شده و به هوا می‌رود.