[ شهروند]  غده تیروئید در ناحیه جلو گردن و یکی از مهم‌ترین غدد درون ریز بدن است. این غده با تولید هورمون‌های تیروئید، سوخت و ساز بدن را کنترل می‌کند. بیماری‌های متعددی که در این غده بروز می‌کنند باعث اختلال در عملکرد آن شده و منجر به بروز علائم و نشانه‌های بالینی متعدد می‌شود. بنابراین آگاهی از بیماری‌های غده تیروئید که به‌طور مستقیم بر سلامت فرد تاثیر دارند، ضروری است. در حال حاضر، شیوع بیماری‌های غده تیروئید در دنیا قابل توجه بوده و می‌تواند افراد را در تمام سنین گرفتار کرده و طیف وسیعی از علائم و نشانه‌های بالینی را به‌وجود آورد. به همین دلیل، فدراسیون جهانی تیروئید درسپتامبر ۲۰۰۷ میلادی، روز ۲۵ ماه مه هر سال را به عنوان روز جهانی تیروئید برگزید. در یازدهمین کنگره اروپایی آندوکرینولوژی در استانبول ترکیه که در ۱۱ آپریل سال ۲۰۰۹ میلادی برگزار شد نیز ۲۵ تا ۳۱ ماه مه هر سال تحت عنوان هفته جهانی تیروئید برگزیده شد. هدف روز و هفته جهانی تیروئید، افزایش سطح آگاهی مردم از بیماریهای تیروئید و عوارض آن‌ها و همچنین راه‌های پیشگیری و درمان بیماری‌های غده تیروئید است.

دکتر باقر لاریجانی به مناسبت روز جهانی تیروئید در 4 خرداد (25 می)، ضمن هشدار نسبت به شیوع بالای اختلالات تیروئید در کشور، افزایش آگاهی عمومی را مهم‌ترین عامل در تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر این بیماری‌ها دانست. وی با استناد به داده‌های ملی، اظهار کرد: درصد قابل توجهی از جمعیت کشور، به‌ویژه زنان، با اختلالات تیروئیدی مانند کم‌کاری یا پرکاری مواجه‌اند که در بسیاری از موارد تشخیص داده نمی‌شوند. کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث بروز مشکلاتی نظیر خستگی مزمن، افسردگی، افزایش وزن و اختلال در تمرکز شود و در کودکان نیز رشد ذهنی را تحت‌تأثیر قرار دهد. لاریجانی بر اهمیت غربالگری در گروه‌های پرخطر از جمله زنان باردار و افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری تیروئید تأکید کرد و گفت: آموزش کادر درمان و پزشکان در این زمینه می‌تواند به شناسایی به‌موقع و جلوگیری از عوارض ناشی از این بیماری‌ها کمک شایانی کند.
رئیس پژوهشگاه علوم غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین از برنامه‌های مشترک این مرکز با وزارت بهداشت برای ارتقای سطح علمی و اجرایی در مدیریت بیماری‌های تیروئید خبر داد و خواستار مراجعه منظم مردم برای انجام آزمایش‌های دوره‌ای شد. وی در ادامه با اشاره به تحولات علمی در حوزه سلامت گفت: پیشرفت‌های نوین در تشخیص و درمان اختلالات تیروئید، به‌ویژه مبتنی بر پزشکی فردمحور، تحول چشمگیری در مراقبت از بیماران ایجاد کرده است. در این رویکرد، با بهره‌گیری از اطلاعات ژنتیکی، مولکولی و بالینی هر فرد، امکان ارائه درمان‌های دقیق‌تر و مؤثرتر فراهم شده است. آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی به تشخیص دقیق‌تر بیماری‌ها و پیش‌بینی پاسخ به درمان کمک می‌کنند و مسیر درمانی را از رویکردهای یکسان و سنتی به سوی مدیریت اختصاصی بیماران هدایت می‌کنند.
وی افزود: به این ترتیب، جایگزینی بهینه هورمون در کم‌کاری تیروئید، درمان‌های هدفمند برای سرطان تیروئید مبتنی بر ویژگی‌های ژنتیکی تومور و مدیریت فردی بیماری‌های خودایمنی تیروئید ممکن شده است. همچنین، بهره‌گیری از هوش مصنوعی و تصویربرداری پیشرفته، دقت تشخیص و برنامه‌ریزی درمان را افزایش داده است. اگرچه چالش‌هایی همچون هزینه بالا و حفظ حریم خصوصی داده‌ها همچنان مطرح است، اما این نوآوری‌ها نویدبخش مراقبتی مؤثرتر، کم‌تهاجمی‌تر و مبتنی بر نیازهای فردی هستند که می‌توانند نتایج درمان و کیفیت زندگی مبتلایان به اختلالات تیروئید را به شکل قابل توجهی بهبود بخشند.
لاریجانی با اشاره به وضعیت نظام سلامت کشور خاطرنشان کرد: زیرساخت‌های آزمایشگاهی و درمانی قابل قبولی در کشور فراهم است، اما همچنان ارتقای دانش عمومی و مراجعه منظم برای پیشگیری از بروز عوارض جدی اختلالات تیروئید ضروری است.

وضعیت شیوع سرطان تیروئید در کشور
دکتر فریدون عزیزی، رئیس پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم نیز روز گذشته در نشست خبری با اصحاب رسانه در وزارت بهداشت که به مناسبت روز جهانی تیروئید برگزار شد، درباره آمار شیوع سرطان تیروئید در کشور اظهار کرد: ۵ تا ۱۰ نفر به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت در کشور به سرطان تیروئید مبتلا می‌شوند که نشان می‌دهد شیوع این بیماری بالا نیست. وی افزود: گره‌های تیروئیدی شیوع بالایی دارند اما همه آن‌ها بدخیم نیستند. در صورتی که گره تیروئید قابل لمس باشد و بیش از یک سانتی‌متر قطر داشته باشد، توصیه می‌شود سونوگرافی انجام شود.
رئیس پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم اضافه ‌کرد: کم‌کاری تیروئید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تیروئیدی است که در آن ترشح هورمون‌های تیروئیدی کاهش می‌یابد. اگر این وضعیت هنگام تولد رخ دهد، به آن کم‌کاری مادرزادی تیروئید گفته می‌شود. پایش اختلالات تیروئیدی از سال 1368 در تهران و اصفهان آغاز شده است و از سال 1383، گرفتن یک قطره خون از پاشنه پای نوزادان 3 تا 5 روزه و ارسال آن به آزمایشگاه برای بررسی هورمون TSH (هورمون محرک تیروئید) انجام می‌شود. این اقدام باعث شده است که 99 درصد نوزادانی که در کشور ما متولد می‌شوند، از این نظر غربالگری شوند.
وی افزود: مطالعات نشان‌دهنده شیوع حدود 12 درصدی کم‌کاری تیروئید و حدود یک درصدی پرکاری تیروئید در جامعه هستند. عزیزی با اشاره به وجود 580 فوق‌تخصص غدد در کشور گفت: این متخصصان در تمام استان‌های کشور حضور دارند و کشور ما در زمینه اقدامات علمی در این حوزه، رتبه دهم جهانی را به خود اختصاص داده است. وی با اشاره به نقش کمبود ید در بروز مشکلات تیروئیدی نظیر گواتر تصریح کرد: ید‌رسانی در کشور اهمیت بالایی دارد و در این زمینه با چالش‌هایی در ایران مواجه هستیم. مهم‌ترین عارضه کمبود ید در نوزادان و شیرخواران، آسیب برگشت‌ناپذیر مغزی و عقب‌ماندگی ذهنی است. رشد و نمو مغز نوزادان، شیرخواران و کودکان در طول دو سال اول زندگی، وابسته به ید و هورمون‌های تیروئیدی است. وی افزود: کمبود ید در افراد منجر به بروز گواتر می‌شود که با توده‌ای در جلوی گردن شناخته می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تأکید کرد: متأسفانه به‌دلیل استفاده برخی خانواده‌ها از نمک‌های سنتی و نمک‌های دریا، میانگین میزان ید در ادرار نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است. وی با هشدار نسبت به مصرف نمک‌های غیریُددار گفت: متأسفانه در برخی مراکز تفریحی، نمک‌های غیراستاندارد به افراد داده می‌شود، و یا از نمک‌های رنگی و نمک دریا استفاده می‌شود که هیچ‌کدام حاوی یُد نیستند. متأسفانه خانواده‌هایی که این نوع نمک‌ها را مصرف می‌کنند، به خود، فرزندان و به‌ویژه در موارد بارداری، به جنین و نوزادان ظلم می‌کنند، چرا که یُد ماده‌ای حیاتی برای رشد مغز است.عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تأکید کرد: پس از اجرای برنامه یُد‌رسانی در کشور، محاسبات نشان داده است که از بروز 30 میلیون مورد گواتر در نوزادان پیشگیری شده، 90 میلیون واحد به ضریب هوشی کودکان افزوده شده، از انجام جراحی برای صدها هزار بیمار مبتلا به گواتر جلوگیری و در مجموع، حدود 24٬500 میلیارد ریال صرفه‌جویی در هزینه‌های بهداشتی و درمانی کشور حاصل شده است.
ضرورت مصرف ید در زنان باردار
عزیزی با بیان اینکه مصرف نمک یُددار به‌تنهایی برای مادران باردار کافی نیست، افزود: زنان باید در دوران بارداری مکمل یُد دریافت کنند و میزان متوسط یُد در ادرار آن‌ها باید بیش از 100 باشد؛ در حالی که در سال 1402، در حدود 12 استان کشور این شاخص پایین‌تر از حد مطلوب بود. متأسفانه در سه‌ماهه اول بارداری، تنها اسیدفولیک به زنان داده می‌شود، در حالی که مصرف مکمل یُد نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زنان باردار باید از پیش از بارداری تا پایان سه‌ماهه اول، حتما از ترکیب اسیدفولیک و یُد استفاده کرده و بدین ترتیب به رشد جسمی و ذهنی بهتر جنین کمک کنند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه کمبود شدید یُد می‌تواند بر رشد جسمی و ذهنی جنین و نوزاد تأثیر بگذارد، افزود: ضریب هوشی کودکانی که دچار کمبود شدید یُد هستند، در سطح بسیار پایینی قرار دارد؛ به‌گونه‌ای که ممکن است حتی نتوانند به مدرسه بروند. جنین در هفته‌های ابتدایی، تنها تعداد اندکی سلول مغزی دارد که باید تا سن بلوغ به حدود 100 میلیارد سلول برسند. برای دستیابی به ضریب هوشی طبیعی، هورمون تیروئید ضروری است و سلول‌های تیروئید نیز برای عملکرد خود نیازمند یُد هستند.
رئیس پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم یادآور شد: از سال 1362، تحقیقات درباره کمبود یُد و گواتر در کشور توسط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و انستیتو تغذیه آغاز شد و مشخص شد که گواتر شیوع بالایی در کشور دارد؛ به‌گونه‌ای که در شهریار، 74 درصد و در تهران، 88 درصد دختران به گواتر مبتلا بودند. عزیزی ادامه داد: مطالعات مختلفی درباره گواتر و کمبود یُد در استان‌هایی همچون خراسان و فارس انجام شد که نشان داد کشور با چالش‌های جدیدی در زمینه کمبود یُد روبروست. همچنین، بروز گواتر در زنان و مردان بالای 50 سال بیشتر مشاهده شده است. وی با اشاره به اینکه در دهه‌های گذشته جراحی یکی از روش‌های درمان گواتر بود، گفت: اعمال جراحی همواره با خطر و عوارض همراه است؛ از جمله احتمال آسیب به چهار غده پاراتیروئید و برداشت آن‌ها به دلیل اندازه کوچک‌شان. در نتیجه، حدود 2 تا 3 درصد از بیماران پس از جراحی دچار کم‌کاری پاراتیروئید می‌شدند که بیماری نامطلوبی است، چرا که با افت سطح کلسیم، بیمار با گرفتگی‌های عضلانی مواجه می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اقدامات پیشگیرانه در زمینه مقابله با کمبود شدید یُد را از جنبه‌های مختلفی چون ارتقای ضریب هوشی، کاهش شیوع گواتر و پیشگیری از عوارض آن، بسیار مهم دانست و گفت: کمیته کشوری کنترل بیماری‌های ناشی از کمبود یُد، در سال 1367 در وزارت بهداشت تشکیل شد و در سال 1368، نخستین بررسی ملی شیوع گواتر انجام گرفت. وی با بیان اینکه تولید نمک یُددار از سال 1369 در کشور آغاز شد، افزود: از سال 1370 تا 1373، برنامه یُد‌رسانی در کشور ادغام شد و در سال 1373 قانون اجباری شدن مصرف نمک یُددار برای خانوارها به تصویب رسید. در نهایت، در سال 1382، ایران به‌عنوان نخستین کشور منطقه، به‌عنوان کشور عاری از کمبود یُد شناخته شد.